Praktijkdilemma: Wie heeft het gezag bij ondertoezichtstelling?

Veelgestelde vragen aan de KNMG Artseninfolijn

Als kinder- en jeugdpsychiater onderzocht ik een kind van 9 jaar dat met moeder op mijn spreekuur kwam. De ouders van het kind zijn gescheiden en hebben beiden het ouderlijk gezag. Bij dit kind was sprake van een ondertoezichtstelling (OTS). Er is een gezinsvoogd aangesteld via Bureau Jeugdzorg. Hoe zit het nu: heeft de gezinsvoogd het gezag en heeft hij of zij daardoor ook toegang tot het medisch dossier van het kind?

Antwoord KNMG:
Bij een echtscheiding behouden meestal beide ouders het gezag en blijven zij beiden verantwoordelijk voor de opvoeding van hun kind. Als in een gezin ernstige (opvoedings)problemen voorkomen en de ontwikkeling van het kind in gevaar komt, kan de kinderrechter een ondertoezichtstelling (OTS) uitspreken. Het Bureau Jeugdzorg wijst dan een gezinsvoogd aan. Bij een OTS behouden beide ouders het ouderlijk gezag, maar zij zijn wel verplicht de aanwijzingen van de gezinsvoogd op te volgen. De gezinsvoogd krijgt echter zelf geen gezag over het kind. De rechten die ouders op grond van de WGBO hebben met betrekking tot de behandeling van hun kind, blijven intact. Bij een OTS heeft de gezinsvoogd dus geen zelfstandig recht op toegang tot het medisch dossier. De ouders moeten daar toestemming voor geven.

OTS en uithuisplaatsing
Een OTS wordt voor maximaal twaalf maanden opgelegd, met de mogelijkheid tot verlenging. Ook is het mogelijk een OTS eerder te beëindigen. In de meeste gevallen blijft het kind tijdens de OTS thuis wonen. Als het in het belang van het kind wordt geacht, kan de gezinsvoogd de kinderrechter toestemming vragen om het kind uit huis te plaatsen. Bij acuut gevaar kan de Raad voor de Kinderbescherming de rechter verzoeken om een voorlopige OTS met een uithuisplaatsing. Een uithuisplaatsing bij een (voorlopige) OTS brengt nog geen verandering in het gezag over het kind: die blijft in de regel bij de ouders. De gezinsvoogd heeft ook dan geen zelfstandig recht op medische informatie over het kind.

Onderscheid voogd en gezinsvoogd
Behalve een OTS kan de kinderrechter nog twee andere kinderbeschermingsmaatregelen opleggen, die wél veranderingen brengen in het gezag van de ouders. Die maatregelen zijn de ontheffing van en de uitzetting uit het ouderlijk gezag. Bij deze twee zwaardere maatregelen hebben de ouders geen gezag meer. Er wordt dan een voogd aangesteld die het gezag krijgt. Een voogd heeft dus aanmerkelijk meer rechten en plichten dan een gezinsvoogd. Voor de hulpverlener is het dan ook van wezenlijk belang om te weten of er sprake is van een voogd of van een gezinsvoogd.

Kindermishandeling
In de herziene KNMG-meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld (2012) is, vooruitlopend op een nieuwe wettelijke regeling, opgenomen dat de arts aan de gezinsvoogd zonder toestemming informatie mag verstrekken, als dat noodzakelijk wordt geacht om kindermishandeling te stoppen of een redelijk vermoeden daarvan te laten onderzoeken. Met het oog op het behoud van de vertrouwensrelatie met het gezin heeft het de voorkeur om ook dan informatie-uitwisseling te laten plaats-
vinden met toestemming van de ouders.

Zie ook Herziene KNMG-meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld, maart 2012.

Brochure ‘Als uw kind onder toezicht gesteld wordt’, Raad voor de Kinderbescherming, april 2013.

Vraag? KNMG Artseninfolijn

De KNMG-Artseninfolijn adviseert KNMG-leden gratis over juridische, medisch-ethische en loopbaanvragen. Kijk op knmg.nl/faq voor veelgestelde vragen, bel 030 2823 322 of mail: artseninfolijn@fed.knmg.nl.