‘Benoem niet-medici bij IGZ’

De onprofessionele manier waarop de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) de zaak rond baby Jelmer heeft afgewikkeld, is exemplarisch voor de werkwijze van de toezichthouder. Dat zegt de nationale ombudsman Alex Brenninkmeijer.

Baby Jelmer liep in 2007 een ernstige, invaliderende hersenbeschadiging op na een darmoperatie in het UMC Groningen. De ouders wilden precies weten wat de oorzaak is van de hersenbeschadiging, maar het UMCG en de IGZ gaven geen opheldering. De ombudsman verwijt de IGZ traagheid, gebrek aan transparantie en gebrek aan professionaliteit.

Brenninkmeijer heeft de afgelopen jaren meerdere, soortgelijke zaken bij de hand gehad. Die vormen het topje van een ijsberg, vermoedt hij. ‘We hebben hier te maken met zeer kwetsbare mensen die vaak heel iets anders aan het hoofd hebben dan ook nog eens een procedure te beginnen bij de IGZ. Ik krijg veel signalen, ook van medici en hoogleraren gezondheidsrecht, dat er meer aan de hand is.’

Zijn kritiek spitste zich toe op hoe de IGZ met meldingen van calamiteiten omgaat. ‘Primair beoordeelt de IGZ of een melding duidt op een zwakte in de werkwijze of het systeem van een bepaald ziekenhuis of van een individuele medicus. Zijn er tekortkomingen, dan moeten er maatregelen worden genomen of dient de IGZ een tuchtklacht in. De IGZ heeft onvoldoende oog voor de betrokken patiënt en zijn familie. Ik vind dat patiënten er recht op hebben dat ze bij calamiteiten volledige openheid van zaken krijgen, en dat daar eventueel onderzoek voor gedaan wordt. In het regeerakkoord staat ook dat de IGZ veel directer onderzoek moet doen. Maar in intensief overleg met de IGZ heb ik gemerkt dat men toch grote moeite heeft om een meer evenredige verdeling van aandacht te vinden tussen enerzijds het ziekenhuis en de medicus, en aan de andere kant de patiënt.’

Hoe komt dat?
‘Dat heeft te maken met een diepgewortelde cultuur in de organisatie. Maar ook met belangstelling van medici voor medici. Professionals hebben in het algemeen een hele sterke betrokkenheid bij de inhoud: het gaat om de juiste pil, ingreep of diagnose. Ook bij andere toezichthouders zie je een dergelijke oriëntatie op de inhoudelijke kant van het vak, bij juristen bijvoorbeeld. Te weinig aandacht voor de belangen van burgers speelt bij alle inspecties.’

Pleit u er dan voor om ook niet-medici aan te stellen bij de IGZ?
‘Ja. Het is zeer de vraag of een toezichthouder alleen vakdeskundigheid in huis moet hebben, bijvoorbeeld op het terrein van de geneeskunde, of dat ook andere deskundigheid is vereist die specifiek het toezicht raakt.’

Het gezag van de criticus is wel groter als hij of zij zelf medicus is.
‘Ik betwijfel dat. Ik heb de indruk dat gezag van inspecteurs het ook nu regelmatig aflegt tegen het gezag van de zeer ervaren chirurg of een hoogleraar aan een UMC. Dus moet je het daar als inspectie niet alleen van hebben.’

In medische kringen hoor je juist dat de IGZ de laatste jaren wel erg bemoeizuchtig is en soms te hard van stapel loopt.
‘Mijn stelling luidt dat artsen professioneel toezicht niet als bemoeizucht zullen ervaren. En dat patiënten dan zullen zien dat hun belangen serieus worden genomen.’

Maar helemaal ongelijk heeft het veld niet, weet Brenninkmeijer. Hij wijst op de onrust die eind 2008 ontstond toen de IGZ eerst het bericht afgaf dat de ic-afdelingen van elf ziekenhuizen hun zorg moesten staken omdat zij niet aan de eisen voldeden, terwijl al een dag later bleek dat deze ziekenhuizen inmiddels wel aan de vereisten konden voldoen.

Het kabinet komt met een nieuwe Wet cliëntenrechten zorg (Wcz). Is het klachtrecht van patiënten dan goed geregeld?
‘Die wet geeft een nogal juridische invulling aan de positie van de cliënt. Daarin staat het medisch contract voorop en worden geschillencommissies gezien als oplossing. Ik heb er intensief met de huidige en de vorige minister van VWS over gesproken en benadrukt dat het de meeste patiënten en hun familie gaat om erkenning, aandacht en openheid van zaken.’

Henk Maassen