Keuzestress

‘Kiezen tussen het ene ziekenhuis of het andere als je vrouw kanker heeft, is wel erg moeilijk’, zei de man die ik ontmoette omdat we allebei op eenzelfde bijeenkomst een praatje moesten houden. Keuzestress noemde hij het en ik dacht onmiddellijk: dat is een woord voor beleidsmakers en verzekeraars. Als we er een woord voor hebben is het al voor de helft opgelost. Hij vertegenwoordigde ook echt een grote ziektekostenverzekering, maar in de koffiepauze sprak hij op persoonlijke titel. Zijn vrouw had borstkanker gekregen en hij beschreef de verschillen tussen ziekenhuizen waarmee hij te maken had gehad. Drie kwartier lang op de uitslag wachten in een wachtkamer tussen tien anderen met zwerende vingers, open benen en gipsverbanden versus zodra je binnenkomt door de specialist zelf opgehaald worden om met een kopje koffie erbij te horen te krijgen wat hij heeft gevonden.

Was het maar zo gemakkelijk dat alleen de keuze waar je je laat behandelen stress oplevert. Er is veel meer om je druk over te maken. Ik denk dat ik dankzij mijn prostaatkanker een keuzestressspecialist ben geworden. Ervaringsdeskundige? Welnee, het is inzicht dat iedereen met gezond verstand kan ontwikkelen. Kiezen voor afwachten hoe de kanker zich ontwikkelt óf de prostaat er maar onmiddellijk uithalen om van alle spanning af te zijn, maar wel met het risico op bijwerkingen. Daar gaat het bijvoorbeeld om. En wat die bijwerkingen zijn, besef je vaak als de keuze niet meer te veranderen valt.

Kiezen is moeilijk, ik zal het niet ontkennen. Maar er is zoveel lastig als je eenmaal kanker hebt. Het vele wachten op uitslagen bijvoorbeeld. Zullen we dat ‘wachtdepressie’ gaan noemen? Dan krijgt het ten minste aandacht en is er kans dat er iets aan wordt gedaan. Het duurt vaak allemaal onnodig lang. Waarom zouden er twee weken moeten zitten tussen het maken van een scan en het moment dat degene die het onderging – en het via zijn verzekering ook betaald heeft – de uitslag hoort? Veertien dagen lang nerveus en dat hoeft niet.

Waarom moeten er twee weken zitten
tussen een scan en de uitslag?

Laten we nog zo’n term bedenken: ‘uitslaguitputting’. Iemand met kanker moet regelmatig onderzoeken ondergaan om te controleren of het wegblijft, hoe het zich ontwikkelt, of het geen tijd wordt om in te grijpen. Op den duur treedt er een zekere onverschilligheid op. Het gevoel ontstaat dat het de volgende keer wel eens mis zou kunnen zijn. Het is of het reservoir van het vanzelfsprekend optimisme waarmee we gezegend zijn, langzaam maar zeker uitgeput raakt. Oei, deze keer ging het weer goed, maar de volgende keer… Het moet toch een keer misgaan. Het werkt als voodoo. Je raakt erdoor beïnvloed en begint te wachten op de klap. Als die komt voelt het bijna als bevrijding, want je bent van je ‘uitslaguitputting’ genezen.

Hier en daar hoor ik dat een oncologieafdeling een speciale verpleegkundige gaat opleiden om de patiënt psychisch te begeleiden. Er worden enquêtes gehouden om erachter te komen wat de patiënt precies wil. Op die manier zal het allemaal beter worden. Ik word er een beetje giechelig van. Nou ja, kanker wordt nooit echt leuk, maar ik vraag me ook af waarom dergelijke pseudoprofessionalisering nodig is. Iedereen met een beetje empathisch vermogen moet toch in staat worden geacht om in te voelen wat het betekent te moeten kiezen, wachten en passief ondergaan. Daar zijn geen onderzoeken voor nodig. Iemand er speciaal voor opleiden? Wat zullen we die dan leren?

Ik denk dat het allemaal meer een kwestie van het ‘onnadenkendheidssyndroom’ is, de oogkleppen van de zorgverlener die alleen de bloedwaarden ziet en vergeten is dat er echte mensen aan vast zitten.

Ivan Wolffers is arts, wetenschapper en schrijver. Zijn ziekte, prostaatkanker, heeft zijn werk- en levenslust niet getemperd, wel zijn inzicht vergroot in de relatie tussen arts en patiënt: een wereld van verschil.

Meer bijdragen van de column Twee Werelden