Fake it till you make it

Vanmorgen zag ik hem lachen. Hij rende op de binnenplaats, tijdens het luchtkuur, met zijn armen omhoog, als een overwinnaar. Eén van de andere gevangenen die hij passeerde, klapte in zijn handen als om hem aan te moedigen. Later liepen ze naast elkaar, pratend. Dat was bijzonder, omdat hij voorheen altijd alleen en met strakke blik over de binnenplaats had gerend, anderen ontwijkend en mannen die hem te dicht naderden, een paar keer zelfs van zich af houdend met een trapbeweging, waarop bewaarders hadden moeten ingrijpen. Nog bijzonderder was dat hij zelf het contact zocht met twee gevangenen die zich aan de rekstok aan het optrekken waren. Hij groette ze, toen hij langs rende. Het was op dat moment dat ik hem zag lachen.

De militaristische manier waarop hij tot nu toe had gelopen, met strakke motoriek en strakke blik, gaf hem een dreigende uitstraling, passend bij het geweldsdelict dat hij had gepleegd. Hij verklaarde zichzelf onschuldig en voelde zich daarbij gesterkt door de wet, volgens welke iemand die nog niet veroordeeld is, als onschuldig moet worden beschouwd. Hij was nu inmiddels meer dan een jaar in afwachting van de uitspraak. De wegen van justitie zijn traag zeer traag, zelfs als getuigen iemand het delict hebben zien plegen. Hij verklaarde zichzelf ook gezond en vond het een misvatting dat hij op een psychiatrische afdeling van de gevangenis was geplaatst. Hij wilde niet in gesprek met psychiater of psycholoog.

Wie niet in gesprek gaat, kan veel psychotische belevingen verborgen houden en dat was ook wat hij nastreefde, mogelijk op advies van de advocaat. Advocaten adviseren dat hun cliënten wel vaker, vanuit de gedachte dat geen diagnose gesteld kan worden als hun cliënt niets over zijn gedachten vertelt. Nou zijn iemands gedachten op zich niet zo belangrijk, die zijn pas belangrijk als iemand ze zelf belangrijk vindt en zich ernaar gedraagt of ze wil laten horen. Zijn wantrouwen bleek op de luchtplaats en vooral toen hij naar zijn cel werd teruggebracht. Hij beweerde dat de trapbeweging die hij had gemaakt een verdediging was. En zo verontwaardigd was hij dat hij een sanctie kreeg, dat hij liet horen hoe groot hij zichzelf waande: een man die het land zou redden. Het was vooropgezet spel dat hij werd vastgezet en dwarsgezeten en wij, de bewaarders en de behandelaren, hadden de medegedetineerden opgestookt om hem in de weg te lopen.

Ik kan niet uitleggen dat je iemand die met een psychose gevangen wordt gezet, niet zonder diens instemming voor zijn psychose mag behandelen, zelfs niet als die persoon vanuit die psychose een geweldsdelict heeft gepleegd. Alleen agressie of dreiging tijdens detentie kan een reden zijn voor dwangbehandeling met antipsychotica en dan alleen als een tweede psychiater, die niet bij de behandeling is betrokken, dat ook zo ziet. Van agressie was nu zeker sprake. Dat hij bij zijn aanvallen op de luchtplaats niemand ernstig had verwond, was te danken aan de aanwezigheid van bewaarders en aan het feit dat hij in de gevangenis geen mes kon dragen. Dat was mijn ‘first opinion’. De ‘second opinion’, de inschatting van een collega met wie hij natuurlijk ook niet had willen praten, was dat het gevaar te licht was om hem gedwongen antipsychotica te geven.

Zag hij dit als een bewijs dat hij niets mankeerde en liep hij daarom juichend de luchtplaats op?

Of wist hij vanwege de dwangaanvraag nog beter welk gedrag als paranoïde werd geïnterpreteerd en had hij begrepen dat hij om een gezonde en normale indruk te maken zijn medegedetineerden niet allemaal voorbij moest lopen, maar er contact mee moest zoeken?

Fake it till you make it. Hopelijk gold dat ook voor hem en zouden de dagelijkse contacten die hij maanden had vermeden hem beter en minder paranoïde maken. Ik zag hem op de luchtplaats met een paar andere mannen plezier maken. Het was een zonnige dag.