Smaak - Bert Keizer
5 reactiesOver smaak valt niet te twisten, zeggen we. Waarop Nietzsche zei: ik doe niet anders. Smaak bestaat op allerlei gebieden: tuinaanleg, poëzie, bevallingen, muziek, acrobatiek, maaltijden, sterfbedden, verjaardagsfeestjes; allemaal zaken waarin je smaak kunt ontwikkelen. Dat wil zeggen dat je op grond van het vele malen zien, horen, doorstaan of proeven van de zaak tot een waardering kunt komen in de trant van: dit is een goeie. Dat het een goeie is, weet je pas na veel gezien te hebben op het betreffende gebied, anders zeg je al bij de eerste radslag in een kinderballet: jemig, hoe durft ze het?
De meeste Nederlanders hebben geen smaak in sterfbedden. Ze maken het gelukkig te weinig mee. In Medisch Contact van 1 augustus schrijven Donald van Tol en Heleen Weyers onder meer over de kwaliteit van het sterven bij pasgeborenen met een zeer ernstige afwijking (MC 31-32/2013: 1624). De aanblik van een gaspend kind kan zo verschrikkelijk zijn voor de ouders dat hun lijden volgens de KNMG de aanleiding mag zijn om het leven van het kind te beëindigen. Er heerst rond een dergelijk sterven, waarin de eerste stap op de levensweg meteen de laatste is, een specifieke dramatiek, een heel eigen verdriet dat ik niet goed ken en waar ik niets over durf te zeggen. Maar Van Tol en Weyers steken van hier over naar dezelfde problematiek bij stervenden aan het einde van de levensweg en daar wil ik wel iets over kwijt.
Dit is geen slecht verlopend sterven, dit is planeet aarde
Veel stervenden eindigen in een gesedeerde toestand. Maar niet altijd even rustig. De befaamde negentiende-eeuwse ‘doods-rochel’ (door de naar achteren zakkende tong) kan in een handomdraai worden opgelost door de patiënt op zijn zij te draaien. Wat dat draaien betreft: zorg voor een katheter, ontlasting zal er niet veel meer komen en dan hoef je het lichaam niet om te rollen voor een wasbeurt die alleen maar ellende veroorzaakt.
Familie wordt vaak ongedurig tijdens deze laatste fase. ‘Moeten we waken? Hoe lang duurt dit nog? Hoe weet u dat ze niet lijdt? Moet ze geen vocht hebben? Waar wachten we eigenlijk op? Ja, waar wachten we eigenlijk op? Kunt u de morfine niet verhogen? Ik weet zeker dat ze dit niet zo gewild heeft. Ik vind het vreselijk om aan te zien. Ik ga hier kapot aan, weet u dat? Het is gewoon schandalig zoals dit gaat.’
Een dergelijke barrage is niet zeldzaam. Maar ik zie het niet als mijn taak om het leven van een gesedeerde stervende te bekorten, omdat de familie het geen gezicht vindt. Omdat ik zo veel sterfbedden heb meegemaakt, durf ik op goede grond te zeggen tegen familie: dit is geen slecht verlopend sterven. Dit is planeet aarde. Het menselijk lichaam legt op deze manier de laatste moeizame meters af. Uw geliefde lijdt niet, zij is geestelijk al niet meer bij ons. Haar lichaam treuzelt nog wat. Dat is geen schandaal, dat is hoe sterven gaat.
Bert Keizer, is specialist ouderengeneeskunde
download
E. van Herk
Huisarts, KAMPEN
Uw column is mij - als steeds trouwens - uit het hart gegrepen. Ga vooral zo door.
E.T. de Vaal
Huisarts, NIJMEGEN
Heel herkenbaar de reactie van de familie. Als patiënten voor de laatste fase staan neem ik dat altijd mee in het gesprek met patiënt en de voorlichting aan de familie.
Dit is zorg waar je als niet voor bent gaan studeren maar wat er tegenwoordig ge...lukkig wel bij hoort!
Jacoba Groenewoud-Roozemond
huisarts, VEENENDAAL
Met aandacht heb ik uw column gelezen. Dit doe ik overigens eigenlijk altijd, omdat ik elke keer weer nieuwsgierig ben wat u ons op uw prikkelende manier wilt vertellen. Nu moet mij iets van het hart en vandaar deze reactie. U stelt bepaalde zaken bi...nnen de (ouderen)zorg terecht ter discussie waar wij allemaal ons voordeel mee kunnen doen. Opvallend is wel dat het vooral gaat over de dood, euthanasie, (hulp bij) zelfdoding etc. Ik merk dat het met name het eendimensionale karakter van deze onderwerpenreeks is, dat mij erg stoort. Niet dat deze thematiek niet besproken moet worden; integendeel. Maar uw artikelen en columns krijgen inmiddels het karakter van een soort ‘monotone magere-hein-mantra’. Het lijkt wel of de (ouderen)zorg alleen nog maar hieruit bestaat. Nogmaals: de zorg rond het levenseinde doet ertoe, maar ik vraag mij serieus af of zoveel aandacht voor actieve levensbeëindiging, vrije wil, hulp bij zelfdoding, etc. nodig is. Wordt er een inhaalslag beoogd omdat de dood 'vroeger' in stilzwijgen werd gehuld? Omdat er bepaalde groeperingen zijn die erg hard aan de weg timmeren om het motto 'actieve levensbeëindiging' te promoten? Sterven hoort bij het leven en begeleiding bij dat proces ook, maar er is meer dan dat, toch? Sowieso is actieve levensbeëindiging toch niet het enige antwoord op lijden dat uitzichtloos is of lijkt? Daarbij zijn er professionals die actieve levensbeëindiging niet toepassen vanuit hun (levensbeschouwelijke) overtuiging, maar die dokters wordt steeds minder ruimte gegund. Alleen maar omdat je 1 ding niet wil doen - en de patiënt daar over het algemeen, als je dit maar op tijd en eerlijk bespreekt, geen probleem van maakt – en al die 1000 andere dingen wel doet?
Ik hoop dat u in de toekomst ook andere zaken dan bovengenoemde wilt belichten op uw eigenzinnige manier. Want ik spreek met mijn patiënten en collega’s zeker over de dood als dit nodig is, maar nog liever over het leven!
D.P.H. Eijking
Huisarts, HOORN NH
"Dat is hoe sterven gaat", wellicht kan ik die formulering eens gebruiken als ik weer eens dingen hoor roepen als "Dit zou je een hond nog niet aandoen!".
Marc van Wijk
huisarts, Delft
Prachtig geformuleerd en helemaal mee eens!!