Altijd troosten - Bert Keizer

Van 20 tot en met 29 september woedde in ons land de DementieEnDan-campagne, een overweldigende hoeveelheid activiteiten rond de nieuwe ‘volksvijand nummer één’, nu kanker het veld begint te ruimen. Nou ja, enigszins het veld begint te ruimen. Er was aandacht voor dementie in lezingen, films, documentaires en interviews, er was een dementie-kookboek, een vader-en-zoon-visdag, een mantelzorgdag, educatieve filmclips voor professionals en terloopse voorbijgangers, aandacht voor dementie in het bankwezen en bij de notaris, en natuurlijk de smartelijke vragen rond het levenseinde.

Wat mij zo opviel was dat er geen KWF-sfeer in de lucht hing. Er werd nergens gehint dat we ons hier wel even uit collecteren en dat we door uw geldelijke bijdrage zo veel ongelooflijk fantastisch baanbrekend onderzoek gaan verrichten dat er sprake zal zijn van een ware war on dementia waarnaast de formidabele reeds zeventig jaar woedende war on cancer zal verbleken tot gefröbel met Lourdeswater.

Ik weet niet precies hoe dit zit. Het zou te maken kunnen hebben met de pathofysiologie van beide ziektes. Bij kanker is het probleem goed voorstelbaar: de kwaaie cellen die zich samenballen tot een gezwel dat vervolgens stukjes narigheid loslaat zodat die weer op andere plekken kunnen gaan uitgroeien tot nieuwe ellende; dat laat zich allemaal makkelijk visualiseren. Bij dementie is een dergelijke excursie niet zo makkelijk en zeker niet zo overtuigend. De plaques, tangles en Lewy bodies betekenen alleen iets als je een rudimentaire kennis hebt van histologische plaatjes en bij eiwitten in liquor wordt geen mens zenuwachtig. Scans helpen hier ook niet erg, want je moet heel wat hippocampi gezien hebben voordat je een kreet kunt slaken bij de aanblik van een extreem atrofische.

Ik pleit hier niet tegen onderzoek naar de oorzaak van dementie, maar ik ervaar het als een bijzondere zegen dat er rond deze ziekte, of cluster van ziektes, een besef is gegroeid dat er voorlopig van genezing geen sprake zal zijn. Een besef dat betekent dat we ons rond dementie moeten wijden aan de derde bezigheid die Paré ons toedichtte toen hij zei: La médecine c’est guerir parfois, soulager souvent, consoler toujours. ‘Geneeskunde is soms genezen, dikwijls verlichten, altijd troosten.’

Die troost kan vele vormen aannemen, dat zag je in de actieweek. Diagnostiek is daar een klein onderdeel van. De aard van de ziekte zal niet veranderen door een blik op de atrofische hippocampus, maar de zekerheid dat het om dat kenmerkende hersenletsel gaat, kan veel betekenen voor het verdere traject dat de dementerende en zijn of haar geliefden nog te gaan hebben. Zo ergens in ons vak, dan is er toch zeker hier, in het rampgebied dat dementie heet, een zegenrijke taak weggelegd voor artsen die zich realiseren dat er na de mededeling ‘dat je er eigenlijk niks aan kunt doen’ nog zoveel zinvolle dingen gedaan kunnen worden.

Bert Keizer is specialist ouderengeneeskunde