Hoogvliegers - Marcel Levi
10 reactiesBij een recent symposium was er het zoveelste verhaal van een luchtvaartdirecteur die kwam vertellen wat dokters en ziekenhuizen wel niet allemaal konden leren van vliegtuigmaatschappijen en luchthavens. Natuurlijk, op het gebied van logistiek is onze gezondheidszorg zeker nog niet optimaal geregeld en het is altijd goed om iets te leren van andere bedrijfstakken. Maar de aanmatigende attitude van spoorwisseldeskundigen, postpakketjesregelaars of koekjesfabriekmanagers die denken dat ze wel even weten hoe een ingewikkelde ziekenhuisafdeling, een interventieprogramma of een ok-complex is te regelen vanuit hun ervaring met meestal eendimensionale dynamiek is soms stuitend.
Ik moet er toch niet aan denken dat we ons ziekenhuis als een luchthaven organiseren. Dat zou betekenen dat we elke polipatiënt minstens 2 à 3 uur vóór de afspraak laten komen, dat hij of zij een uurtje in een onduidelijke rij moet staan om vervolgens toegesnauwd te worden door een vage veiligheidsmedewerker of een andere employee. En o ja, hij betaalt een weeksalaris voor parkeren en een kopje koffie. Elke luchthaven verschuift per dag meer vluchten dan een ziekenhuis in een maand operaties moet uitstellen. Om maar te zwijgen van de behandeling bij vertraging of fouten. Standaard ligt in de luchtvaart de schuld altijd bij een ander; het ligt aan de verkeerstoren, het grondpersoneel, de benzinepompers, de bagagemedewerkers of het ticketoffice, maar nooit aan diegene die je te woord staat. Gemeende excuses of adequate informatie zijn meer uitzondering dan regel.
We moeten ons ziekenhuis niet
als een luchthaven organiseren
Ook vergelijkingen op het gebied van veiligheid tussen luchtvaart en gezondheidszorg gaan mank. Natuurlijk, de checklists hebben ons vooruitgeholpen, maar dat is nauwelijks een uitvinding van de luchtvaartindustrie. Verkeersvliegerij is oneindig veel eenvoudiger dan geneeskunde. Elke piloot kan op maar twee of drie verschillende type vliegtuigen worden ingezet, die ook nog eens vrij weinig van elkaar verschillen, al was het alleen maar omdat er niet meer dan drie of vier fabrikanten van verkeersvliegtuigen zijn. En hoewel een cockpit er best ingewikkeld uitziet, zijn er in feite, net als in een lift, maar twee knopjes van belang: op en neer. De rest wordt door de computer gedaan.
Vergelijk dat eens met een chirurg, huisarts, gynaecoloog, of intensivist die in relatief korte tijd op basis van soms lastig te interpreteren informatie belangrijke beslissingen moet nemen, complexe verrichtingen moet uitvoeren, rationeel moet zijn maar tegelijkertijd compassie moet tonen, adequaat moet communiceren met soms angstige patiënten en familie, de juiste uitvoering van veiligheidchecks moet overzien, een beetje op de kosten moet letten, een team moet coachen en dikwijls op hetzelfde moment als docent en als rolmodel moet optreden.
Ik vrees dat de gemiddelde piloot het voor het begin van de startbaan al zou opgeven. En kunt u zich een groepje dokters voorstellen die gezellig wekenlang gaan staken en daarmee talloze patiënten benadelen en hun bedrijf aan de rand van de afgrond brengen omdat ze geen liesbreukoperaties willen doen maar alleen darmkanker willen opereren? Bij Air France-piloten die geen Transavia-vliegtuigen willen bedienen is dat heel normaal.
Marcel Levi
<b>Deze column als PDF</b>
Job Brüggen
safety manager Luchtverkeersleiding Nederland, Haarlem
Marcel Levi maakt een humoristische vergelijking tussen luchtvaart en medische zorg (MC 46/2014: 2261). Maar tussen beide bestaan markante verschillen. In de luchtvaart is vrijwel alles volkomen deterministisch: als we naar links sturen, gaat het vli...egtuig naar links. Daardoor valt veel in procedures te vangen waardoor efficiëntie en veiligheid verbeteren. Een arts kan twee patiënten zien die volkomen verschillend op dezelfde medicatie reageren.
Om vlieger of verkeersleider te worden moet je door een aantal filters: we moeten duizend kandidaten binnenhalen om er uiteindelijk vijf operationeel achter de radar te krijgen. Arts word je door goed je best te doen op een universiteit. Medisch specialist word je door lang ervaring op te doen en de kunst van het vak af te kijken van soms maar één leermeester. En de nascholing? Ik wil niet vervelend doen, maar een specialist gaat niet twee maal per jaar de simulator in om onder extreme omstandigheden zijn bekwaamheden te tonen.
En dan veiligheid, het hoofdproduct van de luchtvaart. Het veiligheidsniveau is onwaarschijnlijk hoog. Doordat we werken met veiligheidsmanagementsystemen (VMS), een bijpassende organisatie en goede safety-cultuur. De verantwoordelijkheid voor veiligheid in de luchtvaart ligt bij de hoogste functionaris. En tijdens de vlucht bij de captain. Die daar vervolgens ook beslissingen over moet nemen.
Wie is verantwoordelijk voor mijn veiligheid als patiënt? Wettelijk is dat de bestuursvoorzitter van een ziekenhuis. Of is het de behandelend arts? Of die andere dokter? De anesthesioloog? Verpleging? Apotheker? Mogen ze allemaal besluiten nemen over mijn veiligheid?
Wij zien elkaars werelden en ontwikkelen daar een mening over, niet altijd gebaseerd op de juiste informatie. Dat is soms vermakelijk, maar niet als een kopstuk uit de zorgsector, door verkeerde vergelijkingen, ervaringen uit andere sectoren diskwalificeert, hoe ironisch dat wellicht ook bedoeld was.
L.A. Schols
arts en verkeersvlieger ,
Ironie is een vorm van spot waarbij men het tegenovergestelde zegt van wat men bedoelt of daar weer het tegenovergestelde van. Ook in Marcel Levi’s vergelijking van ziekenhuizen met de luchtvaart spat de ironie van het papier. Hij heeft gelijk dat de... wereld van de ziekenhuiszorg en het besturen van een vliegtuig in veel opzichten niks met elkaar te maken hebben. Checklists zorgen niet voor een veiliger(e) zorg of voor een veiliger vlucht, maar zouden in beide werelden een laatste vangnet moeten zijn voor menselijke fouten. De toon van de heer Levi is echter niet die van een mens, maar van een Amsterdamse godenzoon die er moeite mee heeft als zijn werk gelijkgesteld wordt met werk uit een andere beroepsgroep. Het besef dat juist de mens degene is die fouten maakt, zorgde ongeveer dertig jaar geleden voor een grote ommezwaai na het tot op heden grootste luchtvaartongeluk. Met zijn column beledigt de heer Levi niet alleen goedbedoelde adviezen vanuit andere beroepen, maar nog veel stuitender geeft hij als primus inter pares het slechtst denkbare voorbeeld van onfeilbaarheid en superioriteit.
F. Hiddema, oud voorzitter Raad van Bestuur Oogziekenhuis Rotterdam
,
“We moeten ons ziekenhuis niet als een luchthaven organiseren”.
Wij vinden, dat collega Levi wel erg kort door de bocht gaat. Het Oogziekenhuis Rotterdam is als een van de eerste ziekenhuizen begonnen om te leren van de luchtvaart om de patiënt veil...igheid te verbeteren. Zo is de time out procedure ontwikkeld en is met een pilotentrainer team research management op de ok ingevoerd, waarbij in de flightsimulator het geleerde, als team, in de praktijk gebracht wordt. Ook het principe van de zwarte doos komt uit de luchtvaart. De belijning op de ok vloer is geïnspireerd op de platformbelijning bij de gate.{zie o.a. 1}
Daarbij hebben wij na diverse huisartscursussen via Leerpunt KOEL over communicatie in de cockpit van veel collega’s vernomen, dat zij door het toepassen van de geleerde dubbel check en briefing voor en na afloop van een werkdag meer veiligheid kunnen garanderen aan hun patiënten.
Indien deze twee eenvoudige items in onze zorg door iedereen toegepast gaan worden, zal naar onze mening de organisatie in de zorg veel efficiënter en veiliger verlopen dan tot nu toe.
En dat komt toch echt vanuit de luchtvaart!
F. Hiddema, oud voorzitter Raad van Bestuur Oogziekenhuis Rotterdam
Dr. R. Mol, huisarts
1. de Korne Dirk., et al.: Diffusion aviation Innovation in a Hospital in the Netherlands, The Joint Commission Journal on Quality and Patient Safety 36:339-347, Aug. 2010
J.J. Klopper
huisarts np, Zoetermeer
Briljant, deze stuur ik naar vele collegae.
Barbara van Leeuwen
Chirurg, Groningen
Als chirurg en echtgenote van een piloot, kan ik deze column van harte onderschrijven.
Rens Oudejans
bedrijfsarts, Amsterdam
Wat ik wel positief vind van de luchtvaartindustrie is dat als ik in een vliegtuig stap de piloot zelf vliegt en niet de jongste bediende die het nog moet leren en continu aan de telefoon hangt met de grote baas.
C.M.A. Bruijninckx
chirurg, ROTTERDAM Nederland
Ik heb dit stuk ingelijst! Piloot is een verantwoordelijkheid die je aankan na 2-3 jaar opleiding. Medisch specialist is een verantwoordelijkheid die je pas na 12 jaar opleiding geacht wordt aan te kunnen. In de praktijk heb je dan altijd nog zo'n 3-...5 jaar daarna nodig voordat je zelf het gevoel krijgt dat je patiënten bij jou echt goed af zijn.
L.H.B. Baur
cardioloog, HEERLEN Nederland
Een fantastisch stuk waar ik mij helemaal in kan vinden! Inderdaad uit het hart gegrepen.
H.M. Kroon
AIOS Heelkunde, ROTTERDAM Nederland
Ik sluit mij aan bij collega Bollen! Ik ben wel eens kritisch geweest op Levi, maar dit is een uitstekende observatie van de populaire en niet passende vergelijking met de luchtvaartindustrie. Inderdaad alleen de checklists zijn zowel binnen de genee...skunde als in de luchtvaart bruikbaar, al t andere van de luchtvaart, zoals Levi terecht aanhaalt, is totaal niet gepast in het ziekenhuis! Het ziekenhuis en het werk als arts daarbinnen is anders (zoveel meer) dan het leiden van een bedrijf met winstbejag met klanten en werknemers!
A.E. Bollen
Neuroloog, GLIMMEN Nederland
Wat een goed stuk weer ! Hartelijk dank. De verantwoordelijkheden van ons beroep worden uitstekend geschetst, en maken ons kwetsbaar. Dat laatste maakt het soms lastig een antwoord te hebben op allerlei instanties die zich met het medisch handelen be...moeien. Deze column is dus uit het hart gegrepen.