‘Ik ben gekneusd, dat mag je best weten’

Orthopeed Cees de Bruin kijkt terug op een jaar ellende

Na 25 jaar dokteren kreeg orthopeed Cees de Bruin (61) vorig voorjaar zijn congé. Een waarschuwing, twee berispingen en een pittig onderzoeksrapport gingen eraan vooraf. Een storm aan negatieve publiciteit kwam eruit voort. Voor het eerst geeft hij zijn kijk op de zaak: ‘Ik stond helemaal niet bekend als de slager van Purmerend.’

‘Hoe ik orthopeed ben geworden? Tijdens mijn militaire dienst werkte ik bij chirurgie en orthopedie. Dat laatste was meteen mijn vak. Je kunt mensen helpen, beter maken. In 1985 kwam ik in Purmerend werken, als eerste orthopeed in toen nog twee samenwerkende ziekenhuizen. Ik heb de orthopedie er van de grond af kunnen en moeten opbouwen. Na de fusie van de ziekenhuizen tot het Waterlandziekenhuis kwam er een tweede orthopeed bij. Dan moet je het werk dus verdelen. Hij ging vooral kijkoperaties doen, ik de rest.

In die tijd werd de geïnstrumenteerde rugchirurgie populair, en er werden voor het eerst pedikelschroeven toegepast om de gedegenereerde wervelkolom te fixeren. Een paar orthopeden in Noord-Holland deden dat; we reisden naar elkaar toe om mensen te opereren die bijvoorbeeld na een herniaoperatie instabiel waren geworden. Begin jaren ‘90 deed Bart Matricali, gerenommeerd neurochirurg, het voorstel om samen spreekuur te houden en te opereren. Zo’n samenwerking is geweldig, normaal decomprimeert de neurochirurg de zenuwwortels, en zorgt de orthopeed voor stabiliteit – wij deden het samen. Dat groeide uit tot een multidisciplinair rugcentrum, met een orthopeed, neurochirurg, interventieradiologen, neurologen, een pijnbestrijder en een afdeling revalidatie. We registreerden wat we deden, hadden een uitgebreid vragenformulier en vanaf medio 2008 ook een informed consent-formulier: de patiënt kon de risico’s nalezen en er zijn handtekening onder zetten. Ik had zo’n formulier veel eerder willen hebben, maar de juristen zeiden: “Ho ho, je moet die patiënt niet bang maken.”’

Hetze
‘In 2008 kreeg ik van het regionaal tuchtcollege een waarschuwing, in maart 2010 volgden op één en dezelfde dag twee berispingen, onder meer omdat ik patiënten onvoldoende zou hebben geïnformeerd. De tuchtzaken volgden alle drie op klachten van patiënten uit een bepaalde oefengroep, enkele jaren eerder. Er is een jaar lang op internet en in zaaltjes in de stad een hetze tegen mij gevoerd, mensen werden door juridisch adviseurs opgestookt om de meest vreselijke verhalen te vertellen. Wervelkolompatiënten vormen een aparte groep mensen: ze hebben een ander klaagpatroon dan mensen met een kapotte meniscus of een gebroken been. Je dénkt dat je duidelijk hebt uitgelegd wat er aan de hand is, maar de verwachtingen zijn soms zo hooggespannen dat je daar niet aan kunt voldoen. Ik zou bijvoorbeeld tegen een patiënt hebben gezegd dat zij huppelend het ziekenhuis zou kunnen verlaten. Dat is natuurlijk onzin. Ik zou het niet in m’n hoofd halen!

‘De klachten en schadeclaims,
ik vind het vreselijk’

Over de hele wereld komt één op de zestien pedikelschroeven niet op de plaats te zitten waar je ‘m wilde hebben. Al doe je goede navigatie, corrigeer je visueel en met de computer, heb je getest door in twee richtingen te belichten: uiteindelijk zit 6 procent niet goed. Dat verhaal krijgen alle patiënten te horen.’

Informatieplicht
‘Bij de berispingen was sprake van een verzwaarde informatieplicht omdat het Dynesys-systeem dat ik gebruik, niet algemeen aanvaard zou zijn. Het CVZ beschouwt de methode als niet passend bij de stand van de wetenschap en de praktijk. Maar dan gaat het puur om het al dan niet vergoeden van het implantaat, dat vrij duur is. Achmea heeft er geen probleem mee, Menzis wel. De techniek is niet bijzonder, je plaatst pedikelschroeven en daartussen zet je als het ware schokbrekers. De tussenwervelschijf herstelt zich vaak en dan kan het implantaat er na een tijdje uit. Het implantaat wordt over de hele wereld gebruikt, het voldoet aan de registratie-eisen, er zit geen lichaamsvreemd materiaal in – het is titanium met bekende elastische dingen. Talloze publicaties tonen aan dat het een gewoon, goed functionerend implantaat is. Na het plaatsen wordt 80 tot 85 procent van de mensen gelukkig, 15 procent wordt er niet beter van, maar ook niet slechter.

Dynesys bestaat sinds 1994, dus of het twintig jaar meegaat weten we nog niet. Maar de tienjaarsresultaten zijn prachtig. Ook van een totale heup is onbekend of die bij een bepaalde patiënt tien of twintig jaar meegaat. Maar niemand zal zeggen dat je geen totale heup meer mag plaatsen. Wel moet je tegen een patiënt zeggen: “Ik weet niet hoelang ie meegaat, dat moeten we afwachten.” Dat probleem speelt altijd in de orthopedie, en bij de wervelkolomchirurgie al helemáál. Dan heb je het niet over één gewricht, nee, de lumbale wervelkolom bestaat uit zes verschillende elementen met vijf tussenwervelschijven. Het kan zijn dat je op één niveau behandelt, en dat de patiënt een paar jaar later terugkomt met een probleem op een ander niveau. Bij een fusie, als je de wervelkolom vastzet, wordt er iets tussen de wervels gezet waardoor het vastgroeit en gaan er nog platen overheen. Zelfs dan gebeurt het wel dat er aan de achterkant een schroef breekt, terwijl de voorkant is vastgezet. Dan wrikt er dus toch nog iets.

Dynesis beperkt alleen het achteroverstrekken, 80 procent van de beweeglijkheid blijft bestaan. Je zet het implantaat vast met schroeven in het pedikel. Je maakt eerst met een dun priempje een gat, dat controleer je aan alle kanten en dan gaat er een schroef in. Die moet massa hebben. Het kan zijn dat het bot ter plaatse te zwak is, en dus geen mooi houvast biedt voor een Dynesys. Die plaats je daar dan niet. Het komt ook voor dat patiënten aan één kant klachten houden. Dan haal je de schroeven er aan die kant weer uit. Er zijn over de wereld tal van patiënten met een unilaterale Dynesys, die
voldoet prima. Er wordt mij verweten dat ik een patiënte na de operatie niet zou hebben
verteld dat ik unilateraal had geplaatst. Maar dat klopt niet. Ik zie me nog aan haar bed staan, de dag na de operatie. Maar de anios die bij me was en de status bijhield, heeft dat niet genoteerd.’

Geen inzage
‘Het rapport van de commissie-Zwemmer (in 2010 geïnstalleerd door het ziekenhuis, red.) was voor het Waterlandziekenhuis aanleiding om de toelatingsovereenkomst op te zeggen. Zwemmer staat landelijk bekend als iemand die door ziekenhuisdirecties wordt aangenomen om specialisten kwijt te raken. Alles wat ik bij de commissie heb aangedragen, de uitgebreide documentatie van het rugcentrum, het informed consent-formulier, de vragenlijsten – niets wordt gemeld. Alleen díe fysiotherapeuten zijn gehoord die van de afdeling zijn gezet omdat ze behandelingen deden die ik niet wilde. En een afvaardiging van huisartsen die me niet aardig vonden. De andere huisartsen vinden me wél aardig. Ze hebben geen gesprekken gehad met de neurologen, met wie ik toch zeer intensief samenwerkte. Niemand heeft inzage in zijn eigen transcriptie gekregen. De dertien onderzochte statussen zijn niet geanonimiseerd gelicht, en ik zet vraagtekens bij de manier waarop dat is gebeurd. De patiënte die in 2007 een klacht tegen mij indiende, werkt nu op het archief. Ik was er niet bij, maar het is toch merkwaardig dat juist deze statussen eruit komen.

Er zijn goed gefundeerde bezwaren tegen Zwemmer. Bart Matricali en professor Geesink, emeritus hoogleraar orthopedie in Maastricht, hebben de dertien statussen ook bekeken. Ze zeggen dat alles begrijpelijk is en goed gedaan. Professor de Vries (hoogleraar Toekomststudies Gezondheidszorg aan de Universiteit Twente, red.) haalde het rapport onderuit, en ook het Scheidsgerecht Gezondheidszorg had bezwaren.’

Solistisch
‘Bijna niemand wil wervelkolomchirurgie doen. In mijn ziekenhuis was ik jarenlang de enige. Ik heb er tien jaar lang mijn best voor gedaan om er een tweede orthopeed, een tweede neurochirurg en een nurse practitioner bij te krijgen. Ik heb nooit de inzet gehad om dingen alléén te doen. Ik heb me ook zoveel mogelijk toetsbaar opgesteld. De wervelkolomchirurgen in Noord-Holland kwamen regelmatig bij elkaar om over casuïstiek te praten, met de algemene orthopeden in de provincie hadden we om de zes weken een refereeravond. Ik werkte goed samen met de pijnbestrijding, met de neuroloog, met de kinderartsen, met de cardiologen. Met de algemeen chirurgen was de samenwerking zeer intensief. Met schaatsweekenden zat de één beneden om de patient op te vangen, de ander stond boven te opereren. Is dat nou solistisch? Ik had de tijd niet om tussen de middag in de kantine te zitten. Ik denk dat dat meespeelt.’

Vreselijk
‘De klachten en schadeclaims, de oproep van de politie om aangifte te doen – ik vind het vreselijk. Het kwam als een donderslag bij heldere hemel. De visitaties van de NOV (Nederlandse Orthopaedische Vereniging, red.) waren goed, het ziekenhuis had een blanco dossier. Er is nooit gezegd: “Nog één keer en je vliegt eruit.” Integendeel, toen het rugcentrum begon, nog onder de vorige directie, zei men: “Hij heeft zo weinig klachten en claims, met hem durven we dat wel aan.” En dan word je plotseling zonder enige verklaring op straat gezet. Ik stond niet bekend als de slager van Purmerend. Hoeveel huisartsen, collega’s en medewerkers uit het ziekenhuis lieten niet zichzelf, hun kinderen of hun ouders door mij behandelen? Toen Jansen (directeur van het Waterlandziekenhuis, red.) mij op non-actief stelde, heeft hij bewust de publiciteit gezocht. Mensen, ga je gang maar! Dat maakt allerlei emoties los die er eerst niet waren. Ik hoor nu dat mensen zeggen: “Tot een jaar geleden was ik blij met mijn nieuwe heup. Toen hoorde ik dat het zo’n boef was. Nu heb ik af en toe ook last van mijn heup.” Zo werkt het.

‘Ik had gedacht na 25 jaar een bos bloemen te krijgen
in plaats van een ontslagbrief’

‘Ik heb het altijd gewetensvol gedaan, niet als solist, ik heb nooit experimenten gedaan. Ik heb nooit iets gedaan wat anderen niet al jaren deden. Ik heb een degelijke opleiding gehad, cursussen gedaan, internationale congressen bezocht. Meer kun je toch niet doen? Ik had gedacht na 25 jaar een bos bloemen te krijgen. In plaats daarvan viel de ontslagbrief op de mat.’

Kinderen
‘Tot begin vorig jaar hield ik internationaal verhalen, ik gaf practica, werd gevraagd, er kwamen bezoekers. En nu? Er waren vijfentwintig vacatures voor orthopeden. Niemand wil mij hebben. Maar ik wil ook niet meer opereren. Ik ben gekneusd, dat mag je best weten. Practica, cursussen geven, het is stilgevallen. De mensen die dat organiseren, vinden me nu te bekend: “Wacht maar tot het over is...” Maar het is al een jaar niet over, het gaat niet meer over. En straks hoef ik het niet meer te proberen, dan ben ik er te lang uit. Mijn kinderen zeggen: “We hebben je niet gekend toen we klein waren, je moest altijd naar het ziekenhuis.” In de vakantie ging ik een week eerder naar huis, omdat ik dacht dat het niet goed ging op de afdeling. Niet alleen professioneel, ook persoonlijk is het een ramp. Jij zou ook niet thuis willen komen en tegen je kinderen zeggen: “Ik ben op straat gegooid, kijk maar niet naar de tv, want er wordt met modder naar me gegooid.” Dat is bezopen! Ik weet zeker dat ik mensen heb voorgelicht, uitgelegd dat het niet altijd goed gaat, met het schaalmodel erbij: “Kijk maar!”

Er is niemand in het land die niet weet wie ik ben. Er is geen rechter, geen collega, die me objectief wil beoordelen. Ook al werk ik niet meer, ik wil niet met die berispingen blijven lopen. Ik heb destijds niet goed opgeschreven welke informatie ik heb gegeven, en hoe. Dat is stom. Maar het is wat anders dan dat ik mensen aan flarden zou snijden.’

De Bruin is in afwachting van de behandeling van zijn zaak door het Centraal Medisch Tuchtcollege.

De rapporten van Geesink en De Vries zijn niet openbaar, maar wel door Medisch Contact ingezien. Het rapport van het Scheidsgerecht Gezondheidszorg is nog niet openbaar, maar wel – deels – door Medisch Contact ingezien.

Joost Visser

Rapport van de commissie-Zwemmer

Dossier-De Bruin van het Waterlandziekenhuis