Laat studenten zien dat je ook arts zonder witte jas kan worden!

Als je aan geneeskundestudenten vraagt wat voor specialisme zij willen gaan doen, is de kans klein dat je als antwoord specialist ouderen­genees­kunde, bedrijfsarts of verslavingsarts krijgt. De tekorten in de extramurale zorg liegen er echter niet om: juist daar hebben we méér specialisten nodig. Daarom moeten we zorgen dat geneeskundestudenten al eerder de specialismen buiten het ziekenhuis serieus meenemen in hun overwegingen.

Als je geneeskunde wilt studeren, begin je vaak al vroeg met het oriënteren op de studie. Je bezoekt open dagen en loopt een keer mee met een arts. Misschien heeft iemand op je middelbare school een keer een praatje gehouden over de opleiding geneeskunde. Op de open dag is het al meteen raak: alle acht faculteiten geneeskunde van Nederland bevinden zich naast of zelfs ín het ziekenhuis. Heel logisch natuurlijk en daardoor werken veel docenten ook in het ziekenhuis. Maar onbewust wordt hier meteen een bepaald beeld geschapen: dat jij als geneeskundestudent later ook in het ziekenhuis gaat werken.

Onderrepresentatie in de opleiding

Eenmaal begonnen aan de studie wordt dit beeld steeds opnieuw bevestigd: een arts staat in een witte jas college te geven. In de bachelor geneeskunde zijn de extramurale specialismen over het algemeen slecht vertegenwoordigd, alhoewel hier geen harde cijfers over beschikbaar zijn. Uit onderzoek van De Geneeskundestudent in 2023 blijkt wel dat ruim 55 procent van de studenten aangeeft dat er te weinig onderwijs wordt gegeven over beroepen buiten het ziekenhuis om hier een duidelijk beeld van te krijgen.¹ In de master wordt het niet veel beter: in totaal lopen geneeskundestudenten ongeveer 72 weken coschap, waarvan er gemiddeld slechts 12 weken verplicht buiten het ziekenhuis plaatsvinden. En dat terwijl uiteindelijk ruim de helft van alle geneeskundestudenten buiten het ziekenhuis gaat werken.

Intra- en extramuraal hebben elkaar hard nodig

Hoe groot is het probleem eigenlijk? Neem bijvoorbeeld de specialisten ouderen­geneeskunde. In 2022 waren er 260 opleidings­plekken beschikbaar voor de opleiding tot specialist ouderengenees­kunde, maar slechts 149 van deze plekken werden opgevuld.² Ter vergelijking: voor het specialisme kindergeneeskunde is het instroomadvies 65 per jaar.³ Toch lopen studenten op alle geneeskundefaculteiten standaard een coschap kindergeneeskunde van minimaal vier weken, terwijl er op slechts vier faculteiten überhaupt een regulier coschap ouderengeneeskunde wordt aangeboden.¹ Het probleem beperkt zich echter niet tot één extramuraal specialisme. Bijna alle artsen­beroepen buiten het ziekenhuis kampen met een chronisch tekort, waaronder huisartsen, verzekeringsartsen, bedrijfsartsen, artsen M+G en jeugdartsen. Veel van deze beroepen ziet een student geneeskunde tijdens diens opleiding nooit.

De impact van rolmodellen

Als arts kun je veel invloed hebben op het beeld dat studenten hebben van een bepaald specialisme. Uit onderzoek van De Geneeskundestudent blijkt dat, na hun eigen ervaringen, artsen en arts-­assistenten de meeste impact hebben op het beeld dat studenten vormen over een bepaald specialisme.1 Als arts werkzaam in het ziekenhuis is het daarom raadzaam om de extramurale beroepen meer onder de aandacht te brengen. Bespreek tijdens het geven van een college ook eens het traject dat je patiënt doorloopt voor en na diens bezoek aan het ziekenhuis. Iedere patiënt is immers door een eerstelijnsspecialist verwezen naar het ziekenhuis. Na hun bezoek of opname in het ziekenhuis moet een patiënt vaak nog naar de bedrijfsarts, revalidatiearts of verzekeringsarts. Voor een student is het niet alleen heel nuttig om het volledige zorgpad van de patiënt te begrijpen, het zorgt ook voor meer bekendheid van de extramurale specialisaties.

Extramuraal verweven in de intramurale coschappen

Ook tijdens de coschappen zijn er mogelijkheden om studenten meer in contact te laten komen met artsen buiten het ziekenhuis. Op de VU zijn er nu bijvoorbeeld extramurale pilots waarbij studenten in de bestaande intramurale coschappen een korte periode bij de extramurale specialisaties meelopen. Zo kan een aantal studenten tijdens hun coschap neurologie een week in een revalidatiecentrum meelopen en tijdens het coschap psychiatrie een week bij de verslavings­geneeskunde .

Martijn Spierenburg, vijfdejaars geneeskundestudent aan de VU, liep zes weken lang één dag per week mee in een Oekraïens vluchtelingenopvangcentrum. Zijn ervaring deelde hij met ons: ‘Samen met een tropenarts en verpleegkundig specialist draaiden we een huisartsenspreekuur. Ik heb hier veel geleerd over de (medische) cultuur die veel van de onze verschilt en over het overwinnen van een taalbarrière door middel van een tolk. Deze extramurale dagen zijn echt een toevoeging geweest aan mijn vorming als toekomstig arts!’.

Dit is een prachtig voorbeeld van hoe extramurale specialismen tijdens de opleiding meer aan bod kunnen komen, zelfs op een manier die is verweven met een intramuraal beroep. Intra- en extramuraal hebben elkaar hard nodig en dus zou het een streven van iedere arts moeten zijn om de tekorten aan specialismen binnen en buiten het ziekenhuis op te lossen.

Het tekort aan extramurale specialisten is groot en neemt de aankomende jaren alleen nog maar toe. Daarom is het belangrijk dat geneeskundestudenten al vanaf het begin van hun opleiding deze specialisaties meenemen in hun over­wegingen voor hun toekomst. Een volledige herziening van de geneeskundeopleidingen is niet altijd (direct) mogelijk , maar ook binnen de huidige bachelor- en masterprogramma’s is er ruimte om studenten meer in aanraking te laten komen met extramurale beroepen! Ongeacht of u arts, docent of opleidingsdirecteur bent, roep ik u daarom op om de extramurale specialismen een plek te geven binnen uw vakgebied.

voetnoten

1 De Geneeskundestudent. Extramurale Capaciteit [Internet]. De Geneeskundestudent; 2023 Aug. Available from: https://degeneeskundestudent.nl/wp-content/uploads/2023/08/230822-Definitief-onderzoeksrapport-extramurale-capaciteit.pdf

2 Instroom aantal aios voor specialisatie ouderengeneeskunde stabiel. (2022, 21 juni). Verenso. Geraadpleegd op 16 april 2024, van https://www.verenso.nl/nieuws/ instroom-aantal-aios-voor-specialisatieouderengeneeskunde-stabie

3 Capacteitsorgaan. (2022). Capaciteitsplan 2024 tot 2027 Deelrapport 1: Medisch specialismen, klinisch technologische specialismen, spoedeisende Geneeskunde. In www.capaciteitsorgaan.nl. https://capaciteitsorgaan.nl/app/uploads/2022/10/221017_Deel-I_Deelrapport-1-MS_versie-DEF.pdf