En ze leefden nog lang en gezond - Luc Bonneux

Breindier met goesting

MC-columnist en epidemioloog Luc Bonneux is de Karel van het Reve van de Nederlandse gezondheidszorg. Met gezond verstand, kennis van zaken en analytisch vernuft, en in een kraakheldere stijl gaat hij in zijn nieuwe boek En ze leefden nog lang en gezond allerlei idées reçues over onze gezondheid te lijf. Niets is heilig voor hem.

Om zijn stellingname kracht bij te zetten gaat hij te werk als een paleontoloog. Hij kijkt ver terug in de tijd om onze lichamelijke en geestelijke constitutie te begrijpen. Zo’n grote greep werkt alleen als de auteur zijn stof beheerst, en dat is het geval. Die blik in de ‘diepe tijd’ leert hem onder meer dat duurzaamheid van een kwetsbaar organisme boven een welbepaalde grens geen nuttig doel dient. Precies op dat punt is de geneeskunde in het geweer gekomen. En met groot succes. Zijn conclusie over onze huidige conditie is ondubbelzinnig: de gemiddelde westerling en zeker de Nederlander blaakt van gezondheid. Dat komt mede door de gezondheidsrevolutie van de jaren ‘70 van de vorige eeuw, en hij denkt daarbij vooral aan de enorme vooruitgang in de cardiologie. Hart- en vaatziekten vormden de oorzaak van ruim de helft van alle sterfgevallen in de twintigste eeuw. In een kwarteeuw daalde deze sterfte met een derde. Bonneux verwacht dat cardiovasculaire mortaliteit op den duur zelfs zeldzaam zal worden.

Van God los als de mensen zijn is gezondheid, en dan vooral de bevordering ervan met het oog op levensverlenging, een religie an sich geworden, aldus Bonneux. We hebben er veel voor over. Maar wat ‘de gezondheidsindustrie’ verzwijgt, is dat het juist door de grote vooruitgang niet zo vanzelfsprekend is dat we nog een aantal jaren aan ons al lange leven kunnen toevoegen. Helaas is er niemand die er belang bij heeft om de indrukwekkende bemoeizucht met onze gezondheid te temperen. Integendeel: in het tweede deel van zijn boek laat Bonneux zien hoe allerlei belangen, instituties, angsten, verwachtingen en illusies met elkaar verstrengeld zijn geraakt en ons de gesel van de preventie hebben gebracht.

Met dat oordeel zal lang niet iedereen het eens zijn. Maar de Vlaamse epidemioloog heeft ontegenzeggelijk een punt met zijn opmerking dat mensen ‘sociale breindieren’ zijn. ‘Socialiteit en verstand zijn de motor geweest van ons lange leven. Door optimisme haken we ons vast in het bestaan. Ook als het tegenzit, rolt de optimist door de zwarte dagen heen, hopend op beter. Als het leven zinloos is, waarom dan nog willen overleven? Zeker op heel hoge leeftijd, wanneer we alle illusies hebben overleefd, is levenslust noodzakelijk om het nog langer vol te houden in goede conditie.’

Uiteindelijk is ook Bonneux’ boek te lezen als een ode aan die levenslust; zelden heb ik de laatste tijd zo’n opbeurend tegengeluid gelezen. Dat de schrijver en passant ook nog een prikkelende opmerking maakt over het verschil tussen volgzame Nederlanders en wantrouwige Belgen – dat moet u zelf maar even proeven. Als u goesting heeft, natuurlijk. HM

Luc Bonneux, En ze leefden nog lang en gezond, Uitgeverij Lannoo, 351 blz., 22,99 euro.

Rubriek Scoop

De columns van Luc Bonneux bij Medisch Contact