Wetenschappelijke tijdschriften waarschuwen voor ghostwriters

Onder editors van klinisch-wetenschappelijke tijdschriften is ophef ontstaan over het inzetten van ghostwriters door de farmaceutische industrie bij medische publicaties. Aanleiding is een review die Journal of General Internal Medicine ter publicatie kreeg aangeboden van een op het eerste gezicht onafhankelijke auteur. Door toeval kwam aan het licht dat de literatuurstudie in opdracht van AstraZeneca was uitgevoerd.

‘Verschrikkelijk’, ‘beschamend’, ‘slechte wetenschap’, ‘een rechtszaak waardig’. Het is een kleine greep uit de reacties van de editors van medische tijdschriften. William Tierney, editor van Journal of General Internal Medicine, legde hun de kwestie voor via de besloten e-mail-discussielijst van de World Association of Medical Editors. Medisch Contact beschikt over een kopie van deze discussie.

Tierney ontdekte dat er iets niet in de haak was met een literatuurstudie over interacties tussen kruidengeneesmiddelen en warfarine doordat een van de peer reviewers die het artikel beoordeelden, het stuk al kende. Zij was eerder door een communicatiebureau benaderd met het verzoek het artikel onder haar naam te laten verschijnen; als peer ontdekte ze dat iemand anders wél op het aanbod was ingegaan. Ze waarschuwde Tierney dat het ‘middelmatige’ en ‘biased’ artikel in opdracht van AstraZeneca was gemaakt, ‘waarschijnlijk als onderdeel van een campagne om warfarine in een kwaad daglicht te stellen en de weg vrij te maken voor ximelagatran (het antistollingsmiddel van AstraZeneca, EJP)’. De peer stuurde Tierney ook de versie van het artikel die het communicatiebureau haar had gestuurd. Hij concludeerde dat de auteur die het artikel nu aanbod, nauwelijks veranderingen had aangebracht.

In een e-mail aan Medisch Contact schrijft Tierney dat de auteur wel had vermeld dat het artikel tot standkwam met redactionele assistentie mogelijk gemaakt door sponsoring van Astra Zeneca. ‘Opzettelijk misleidend’ noemt de editor deze verklaring. Hij heeft de auteur een brief gestuurd waarin diens gedrag het predikaat ‘zeer onethisch’ krijgt. In maart komt Journal of General Internal Medicine met een editorial over de kwestie. Op advies van de juristen van zowel het vakblad als van uitgever Blackwell Science wordt het farmaceutisch bedrijf daarin niet met name genoemd.

Bij AstraZeneca begrijpt men de ophef niet. ‘Het is standaard dat medical writers  een eerste versie op papier zetten’, zegt woordvoerder Mary Lynn Carver. ‘Dan kunnen artsen zich meer met patiëntenzorg bezighouden. Als een arts het niet nodig vindt veel aan de eerste versie te veranderen, is dat een compliment voor de medical writer.’

De editors van de medische vakbladen denken er anders over. Via de e-maillijst geven ze elkaar tips hoe deze praktijken te herkennen. Vooral bij sterk positieve of sterk negatieve artikelen over een geneesmiddel van de hand van één auteur dient men alert te zijn. Ook kan het zinvol zijn om in de gegevens van de Wordfile te kijken. Mits daaraan niet is gesleuteld, verraden deze immers wie er als eerste aan het document heeft gewerkt. << EJP