Gezondheidsraad wil structurele meting van blootstelling aan chemische stoffen

De blootstelling van mensen aan chemische stoffen wordt momenteel in Nederland niet gemeten, maar geschat. Het ontbreekt de overheid aan de noodzakelijke gegevens om het beleid te controleren. De Gezondheidsraad adviseert daarom een structureel meetprogramma met biomonitoring.

Met humane biomonitoring worden stoffen gemeten in lichaamsmateriaal zoals bloed en urine. Op deze manier kan worden bepaald of en in welke mate chemische stoffen in het lichaam terecht zijn gekomen. Momenteel vindt dergelijk onderzoek alleen incidenteel plaats, meestal in reactie op onrust in de samenleving. Te denken valt aan de zorg over de uitstoot van pak, metalen en andere schadelijke stoffen vanuit staalbedrijf Tata Steel en de uitstoot van pfas vanuit de Chemours-fabriek. Er is geen structureel programma, zodat het lastiger is om het beleid te controleren en te verbeteren.

In het verleden, tot 1997, was er overigens wel een landelijke meetprogramma met behulp van biomonitoring. Deze onderzoeken werden grotendeels uitgevoerd door de voorloper van de IGJ. Dit is destijds afgeschaft, omdat het toenmalige kabinet vond dat de kosten niet opwogen tegen de baten, zo valt te lezen in het rapport. De toenmalig bewindspersoon stelde, onder meer, dat de concentraties van stoffen die men destijds onderzocht (dioxines, pcb’s en gewasbeschermingsmiddelen) daalden. Ook werd meer verwacht van ontwikkelingen in Europees verband.

Blinde vlekken

Het ontbreken van een controlesysteem op de uitkomsten van het ‘stoffenbeleid’ heeft geleid tot ‘blinde vlekken’ rondom de blootstelling van burgers en onze omgang met chemische stoffen, schrijft de Gezondheidsraad. Buurlanden als Duitsland en België (Vlaanderen) hebben meetprogramma’s, maar die zijn beperkt van toepassing voor de Nederlandse situatie. De raad wijst erop dat Nederland een ‘eigen chemische signatuur’ heeft als gevolg van het eigen verleden, consumptie, de eigen (chemische) industrie, de eigen landbouwsector, de hoge bevolkingsdichtheid en de relatieve nabijheid van veel verschillende bronnen van blootstelling.

Er bestaan significante verschillen in de mate van blootstelling tussen Europese regio’s en zelfs tussen (naburige) landen, benadrukt de Raad. Zo toonde een deelstudie van binnen het Europese platform voor biomonitoring HBM4EU aan dat er weliswaar overeenkomsten zijn in de blootstelling van Europese burgers aan gewasbeschermingsmiddelen, maar ook duidelijke verschillen. De insecticide Clothiadinin werd bijvoorbeeld in 21 procent van de Spaanse en 3,1 procent van de Nederlandse deelnemers teruggevonden. Andersom werd de insecticide Flonicamid in 57 procent van de Nederlandse deelnemers teruggevonden tegen 15 procent van de Spaanse. De onkruidverdelger Chloorprofam (inmiddels verboden) werd veelvuldig teruggevonden in deelnemers uit zowel Nederland (75%) als Spanje (56%) maar beduidend minder in deelnemers uit Letland (32%), Hongarije (31%) en Tsjechië (34%).

De Gezondheidsraad denkt dat met een structureel meetprogramma de totale blootstelling vanuit verschillende bronnen tegelijk wordt gemeten. Ook brengt een meetprogramma groepen in beeld die een hoger risico lopen vanwege regionale of sociale verschillen in blootstelling. Dit is belangrijk omdat mensen zowel via het milieu als via consumentenproducten en voeding worden blootgesteld aan stofgroepen zoals pfas of gewasbeschermingsmiddelen.

De raad adviseert een programma in te richten dat bestaat uit regelmatige, herhaalde metingen in lichaamsmateriaal bij een representatieve groep deelnemers van minimaal 1500 mensen.

Luistertip