Zaadcel ruikt weg naar eicel

Spermacellen bereiken hun doel op dezelfde wijze als moderne luchtafweerraketten een vijandelijk vliegtuig vinden, zo stond begin februari in deze rubriek (

MC 6/2003: 215

). Ze gaan beide af op een hittebron: respectievelijk de relatief hoge temperatuur van de ontmoetingsplaats met de eicel en de motor van het vliegtuig. In Science van 28 maart berichten wetenschappers dat de zaadcel zijn weg ook zoekt met behulp van geursporen. Via een bepaalde receptor gaat de cel af op de geur van een substantie die de cel naar het ei toe leidt, stellen Marc Spehr en medewerkers. Binding van bepaalde geurstoffen aan deze receptor, hOR17-4, activeert een cascade aan fysiologische processen in de zaadcel. Deze processen bewegen de cel in de richting van verhoogde concentraties van een geurstof genaamd ‘bourgeonal.’ De hOR17-4-receptor is sterk verwant aan receptoren die normaal gesproken in de sensorische neuronen van de neus voorkomen.

Activering van de receptor verandert de permeabiliteit van spermacellen. Dit leidt tot opname van calcium door de spermatocyt. Als gevolg van deze calciuminname beweegt de flagella van de spermacel en stuurt hem in de richting van de oöcyt. Het is voor de wetenschappers nog niet duidelijk of het ei of een ander deel van de reproductieve tractus de geurstof produceert. De vondst biedt volgens Spehr c.s. mogelijkheden om de fertiliteits- en contraceptiebehandelingen te verbeteren. Correcte toediening van de geurstof kan spermacellen namelijk beter naar de oöcyt leiden. Bovendien vonden de wetenschappers de stof die de werking van bourgeonal blokkeert: een antagonist die zij ‘undecanal’ noemen. In de klinische praktijk zou deze stof volgens Spehr en collega’s een rol kunnen spelen bij het voorkómen van ongewenste zwangerschappen. Spehr meent dat er nog meer van dergelijke geurreceptoren moeten zijn. De natuur gokt volgens hem niet op één receptor. << LMB