Spoedpolikliniek voor de psychiatrie

Door ambulante crisisinterventie kunnen patiënten verder

Omdat de meeste mensen die in een crisis raken, wel in staat zijn om zelf naar een acute dienst te komen, zette psychiatrisch ziekenhuis DeltaBouman in Poortugaal de Spoedeisende Hulp Psychiatrie op. Een jaar na de oprichting is deze spoedpolikliniek meestal volledig bezet.

Eind januari vorig jaar opende de Spoedeisende Hulp Psychiatrie (SEHP) van psychiatrisch ziekenhuis DeltaBouman zijn poorten voor het verlenen van ambulante crisisinterventie.

Deze 7x24-uurs spoedpolikliniek is gevestigd op de locatie Poortugaal en werkt vooral voor patiënten van Rotterdam-Zuid en de Zuid-Hollandse eilanden. De (SEHP) is te vergelijken met de functie van de Spoedeisende Hulp in de algemene ziekenhuizen: diagnostiek, behandeling, eventueel acute opname en doorverwijzing zijn de belangrijkste taken.

Voordat de SEHP werd geopend, hadden patiënten niet de mogelijkheid zich buiten kantoortijden bij een van de polikinieken van DeltaBouman te melden. Alleen de acute dienst van de Riagg bood patiënten aan die een inbewaringstelling (IBS) hadden. Bij (vermeende) crisissituaties had de huisarts geen andere mogelijkheid dan de acute dienst in te schakelen. De overtuiging dat de meeste crisispatiënten in staat zijn zelf naar de spoedpolikliniek te gaan, was reden om de SEHP op te zetten. De crisisdienst moest altijd uitrijden en wordt nu aanzienlijk ontlast. De huisarts, die vaak als eerste bij de patiënt thuis is om hem te beoordelen, heeft een prima mogelijkheid om met een telefoongesprek snel door te verwijzen. Hierdoor wordt de interventie (vaak in de avond en de nachtelijke uren) van de huisarts tot het hoogstnoodzakelijke beperkt. De SEHP in Poortugaal is voor Nederland bijna uniek; onlangs is er ook een Spoedeisende Hulp Psychiatrie gestart in Amsterdam.

Inrichting

De spoedpolikliniek is gekoppeld aan de gesloten-opnameafdeling voor acute psychiatrie en gehuisvest in twee kamers met elk twee bedden, een spreekkamer en een bijkantoortje. De bezetting bestaat uit psychiatrisch verpleegkundigen, een sociaal-psychiater en een agnio of agio.

Op de SEHP gebruikt men het elektronisch patiëntendossier. Dit systeem is aanwezig op alle ambulante en klinische opname- en vervolgafdelingen, inclusief de beschermde en zelfstandige woonvormen van het psychiatrisch ziekenhuis. Met de zorgverzekeraar zijn afspraken gemaakt over de financiering van de SEHP.

Verwijzers
In de eerste fase is gestart met de verwijzingen van huisartsen(posten), de crisisdienst van de Riagg en de externe dienst van de verslavingspsychiatrie DeltaBouman. In de tweede fase zijn ook de politieartsen gaan verwijzen. De patiënten die in behandeling zijn bij DeltaBouman, kunnen - via een crisisprotocol in het behandelplan - zonder dit vooraf aan te kondigen gebruikmaken van de diensten van de spoedpolikliniek. Intern wordt verwezen door de behandelaars van de multifunctionele centra van DeltaBouman.

casus
De huisarts stuurt een 29-jarige man in omdat hij hem zeer somber en suïcidaal vindt. Deze ernstig depressieve, angstige, gederealiseerde, suïcidale en randpsychotische man is in laagfrequente behandeling bij de Riagg. Tijdens een eerdere depressieve periode deed de patiënt een ernstige zelfmoordpoging. Medicamenteuze antidepressieve behandeling en angstreducerende medicatie worden voorgeschreven en de patiënt wordt doorgeplaatst naar de acute dagbehandeling van het multifunctioneel centrum in Rotterdam-Zuid.

Werkwijze

De ambulante crisisinterventie begint met een beoordeling en een advies. De brief aan de huisarts is binnen een uur gereed. De patiënt krijgt meestal een kopie van de brief mee. De crisisinterventie wordt voorts gekenmerkt door toezicht, structuur en optimale beveiliging. Eventueel is er op het ambulatorium een noodbed beschikbaar tot de volgende (werk)dag. Vervolgens vindt er telefonische overdracht plaats met de verwijzer. Is die verwijzer een van de multifunctionele centra, dan wordt het elektronisch patiëntendossier gebruikt om direct informatie en afspraken over te dragen. De overdracht gaat in dat geval specifiek over de vraag aan de ambulante behandelaar: ‘Wij hebben de patiënt vannacht tijdelijk opgevangen. Hoe denkt U vandaag verder te gaan met  de behandeling c.q. aanpassingen in het behandelplan?’

casus

Een 36-jarige vrouw, die reeds in behandeling is bij DeltaBouman in verband met herhaalde opnamen met een inbewaringstelling in het kader van een bipolaire stoornis, wordt aangemeld voor een recidief manische decompensatie. Vlak voordat het helemaal uit de hand loopt en ze weer met een inbewaringstelling moet worden opgenomen, brengt haar familie haar naar de SEHP. Na 24 uur behandeling en observatie wordt zij doorgeplaatst naar de opnameafdeling.

Het elektronisch patiëntendossier is een absolute voorwaarde voor een snel contact met professionals. Omdat de behandelaars direct kunnen beschikken over de juiste informatie, kan bij interne doorverwijzing de behandeling meteen adequaat worden gestart. De verwachting is dat door deze optimale gegevensuitwisseling de totale behandelduur in de toekomst kan worden verkort.
In de regio Rijnmond ontbreekt een gemeenschappelijk elektronisch patiëntendossier. De meeste instellingen daar werken nog altijd met de papieren status. Zolang dit elektronisch patiëntendossier niet voorhanden is, kan van een eenduidige en efficiënte aanpak van crisispatiënten in deze regio helaas geen sprake zijn.

Crisisprotocol
Na de beoordeling of de noodbedplaatsing op de SEHP krijgen alle patiënten een crisisprotocol in hun elektronisch patiëntendossier, zodat zij (of hun familie) buiten kantooruren altijd zelf kunnen bellen voor overleg. Een telefonisch advies, een gesprek op de SEHP, of een nacht een noodbed (Bed op Recept) is mogelijk. De dienstdoende sociaal-psychiatrisch verpleegkundige en de arts-assistent in opleiding kunnen het elektronisch patiëntendossier op de SEHP 7 x 24 uur inzien.

casus
Een 31-jarige vrouw die langdurig ambulant is behandeld voor een ernstige borderline persoonlijkheidsstoornis, wordt op vrijdagmiddag door de ambulante behandelaar aangemeld wegens herhaald automutileren. Beoordeling, advies (onder andere medicatie) en een nacht noodbed op de SEHP blijken voldoende te zijn. Patiënte vertrekt de volgende dag - zaterdagochtend - met een afspraak voor maandag met haar ambulante behandelaar, en met een ‘crisisprotocol’ van de SEHP (zij mag het weekeinde zelf contact opnemen met de SEHP bij een eventuele nieuwe crisis).

Alle patiënten van het psychiatrisch ziekenhuis die buiten kantooruren telefonisch contact zoeken, kunnen op de SEHP te woord worden gestaan, ondersteund door alle beschikbare informatie uit hun elektronisch patiëntendossier. Nieuwe patiënten worden in het elektronisch patiëntendossier ingeschreven; door de verwijzer per fax meegestuurde gegevens worden direct in het elektronisch patiëntendossier gescand. Een kwalitatief  hoogwaardig advies en een geoptimaliseerde interventie zijn daardoor mogelijk.

Doorstroming

Na de eerste aanloopfase is de Spoedeisende Hulp Psychiatrie regelmatig volledig bezet. Er vindt een grote doorstroming plaats naar de ambulante hulpverlening, maar ook naar de klinische opnameafdelingen. De reacties van de patiënten zijn positief: ‘Als jullie er niet waren geweest, was ik nu weer met een lBS van huis gehaald door de politie en de ambulance. Nu was ik er gelukkig op tijd bij. Patiënten met een crisisprotocol kunnen vaak weer verder na een telefonisch advies. En als een beoordeling op de SEHP noodzakelijk is, kunnen zij vaak naar huis terug en naar hun ambulante behandelaar worden terugverwezen.

Vorig jaar bezochten tussen eind januari en medio oktober 219 patiënten de SEHP (zie figuur). Van de patiënten die de spoedpolikliniek voor het eerst bezoeken, is 40 procent al bekend binnen DeltaBouman.

In totaal vonden op de SEHP 283 patiëntencontacten plaats. In 72 procent van de gevallen resulteerde dit in plaatsing op een noodbed op het Ambulatorium en in 28 procent van de gevallen ging het om een poliklinische beoordeling en advies. Van de noodbedpatiënten werd 34 procent verwezen door de eigen instelling, 31 procent door de huisarts en 24 procent door de crisisdienst van het Riagg.

Na de beoordeling of noodbedplaatsing op de SEHP is 131 keer een patiënt doorverwezen naar een andere afdeling binnen DeltaBouman. Het huidige aantal patiënten kan in de toekomst sterk gaan stijgen. In de verslagperiode wist slechts een klein minderheid van de 291 huisartsen de weg naar de SEHP te vinden. Op dat moment zal de crisisdienst van de Riagg alleen de meest noodzakelijke situaties thuis gaan beoordelen en eventueel insturen. Die te verwachten situatie zal leiden tot een grote doelmatigheid en zal een forse kostenbesparing teweegbrengen.

Conclusies

Nu al kan worden gesteld dat de Spoedeisende Hulp Psychiatrie voor een grote groep patiënten een kwalitatieve meerwaarde heeft. De ondersteuning door het elektronisch patiëntendossier en de strakke bedrijfsvoering, waarin informatiebeleid, uitvoering en vervulling van de randvoorwaarden samen opgaan, blijkt essentieel te zijn voor deze nieuwe functie. De interne en externe afstemming rond de SEHP dient prioriteit te hebben.

De doelgroep is goed te omschrijven. Geen agressieve geïntoxiceerde of psychotische, ernstig onrustige patiënten. Wél depressieve, suïcidale, psychotische of manische patiënten en (vooral cluster B: antisociaal/narcistisch en low-level borderline) persoonlijkheidsstoornissen. Te onrustige of gevaarlijke patiënten worden direct of na observatie al dan niet met een inbewaringstelling op de gesloten opnameafdeling geplaatst. Het uitbreiden van de helpdeskfunctie voor alle patiënten uit de regio en het ‘outreachend’ werken (acute beoordeling thuis en toenemende acute psychiatrische intensieve thuiszorg) zijn de volgende fasen in de ontwikkeling.

Een SEHP blijkt op een opnameafdeling zijn eigenheid goed te kunnen bewaren. Beoordelingen en noodbedplaatsingen kunnen nog ruim in aantal toenemen. De doorstroom naar de ambulante zorg (psychiatrische  intensieve  thuiszorg,  acute dagbehandeling, crisisbedden) is daarbij de sturende factor.

A.D. Reisel,

psychiater

W.J. Paling,

directeur Zorg

DeltaBouman, Poortugaal

Correspondentieadres:

wim.paling@deltabouman.nl

SAMENVATTING

l Een jaar geleden is in het psychiatrisch ziekenhuis DeltaBouman te Poortugaal de eerste Spoedeisende Hulp Psychiatrie (SEPH) in Nederland geopend.

l Op deze 7x24-uurs polikliniek kunnen patiënten en/of hun familie zich ook buiten kantooruren melden.

l De crisisdienst wordt hierdoor sterk ontlast en patiënten raken niet meer in moeilijk te hanteren crisistoestanden.

l Het beschikbare elektronisch patiëntendossier helpt handig verder bij een snelle doorverwijzing en vervolgbehandeling.

l Hoewel de huisartsen de route naar de SEHP beter moeten zien te vinden, is de weg naar meer doelmatigheid en kostenbesparing ingeslagen.