Leven en dood en politiek

Er zijn dossiers waarmee het kabinet grote moeite heeft. Zaken die niet zo gemakkelijk in debet en credit zijn uit te drukken, waar de minister van financiën nu eens níet de hoofdrol in vervult, waar geen bezuinigingen in vallen te behalen. De politieke en ambtelijke cijferfetisjisten lopen er met een grote boog omheen, behalve als het om een afgeleide gaat zoals het meldingspercentage bij euthanasie. Ik doel op zaken van leven of dood. Nee, niet het simplistische normen-en-waarden-debat van JP maar zaken waarbij u als arts met uw patiënt enorme dilemmas ervaart, waar u samen met de rug tegen een muur van onmacht staat, waar u slapeloze nachten van heeft.

In zulke gevallen blinken de meeste politici uit in krampachtigheid. Een uiting van hun eigen onmacht, waaraan vanwege electorale redenen liever niet moet worden getornd. Ministers staan dan wat stuntelig voor de camera’s met hun door bijklussende journalisten aangeleerde brokken in de keel. Kamerleden roepen om het hardst dat het zo niet langer kan. Ze weten doorgaans van wanten als het gaat om bezuinigen, om schaven, om zorg-quota. Als het moet, wordt het eigen economische adagium van marktwerking even op de vluchtstrook geparkeerd, zoals onlangs in de discussie over de AWBZ. Om de begroting sluitend te maken zette men concurrerende verzekeraars (overheidsbeleid) toen even buitenspel. De 1,25 procent extra zorg die de AWBZ-instellingen na de duimschroef van staatssecretaris Ross-van Dorp in 2005 zeggen te gaan leveren, is echter weer zo’n arbitrair getal. Worden daar misstanden in de zorg mee opgeheven? Wordt daar het echte leed mee verzacht? Worden er ‘niet-direct in geld om te zetten dilemma’s’ mee opgelost? Welnee. Als het om werkelijk inhoudelijke zaken gaat, hult de politiek zich doorgaans in vaagheden en verhullend taalgebruik. Kloeke nota’s pleiten voor modernisering, concretisering en operationalisering, maar daar kan ik geen soep van koken. Als het écht moeilijk wordt, schuift men het probleem subtiel voor zich uit, kijkt men een andere kant op of verschuilt men zich achter het geven van een onderzoeksopdracht aan een commissie of onderzoeks-instituut.

Neem de levensbeëindiging bij wilsonbekwamen, een dilemma voor bijvoorbeeld kinderartsen die te maken krijgen met baby’s die in een deplorabele toestand worden geboren maar die nog wel doorleven. De KNMG herinnerde - zie NieuwsReflex - de huidige staatssecretaris op VWS recentelijk aan de belofte uit 1997 van de toenmalige minister Borst dat hiervoor een ‘multidisciplinair samengestelde beoordelingscommissie’ zou worden benoemd. Ook zij oordeelde destijds al dat de route van proefprocessen via het Openbaar Ministerie waarmee indertijd onze collega’s Prins en Kadijk werden geplaagd, alleen maar contraproductief werkte op de melding, toetsing en noodzakelijke openbare discussie. Maar wat is er vervolgens in al die zeven jaar gebeurd?

Of neem het dossier orgaandonatie. Terwijl zich hartverscheurende taferelen afspelen bij patiënten op de wachtlijst, terwijl voor hen bruikbare organen worden gecremeerd of begraven, laat het kabinet zich zand in de ogen strooien door een vergelijkend Nivel-onderzoek uit 2003: het beslissysteem wordt vooralsnog niet aangepast. De hete aardappel wordt wederom doorgeschoven. Het kabinet gaat er weer niet écht voor. Te precair om aan het zelfbeschikkingsrecht te komen, ook al wordt dat uitgeoefend door nabestaanden. Hoogleraar ethiek Govert den Hartogh prikt in zijn artikel (zie blz 1401 en verder) het Nivel-onderzoek door. Waar blijven onze volksvertegenwoordigers in de Kamer nu?

Die parlementariërs waren er wel als de kippen bij toen de verpleeghuizen van Meavita in de regio Den Haag half augustus eens opschreven wat al jaren beleid is in verpleeghuizen: Niet reanimeren tenzij. De mogelijk te behalen winst aan kwaliteit van leven is doorgaans bedroevend. Zinloos medisch handelen dus. Behalve een verstandige André Rouvoet van de ChristenUnie tuimelde men kamerbreed in verontwaardiging over elkaar heen: ‘onthutst’, ‘raar’, ‘verkeerd’, ‘we zetten vraagtekens’ en ‘altijd automatisch reanimeren’.

De debatten en beslissingen over medische en ethische zaken die wezenlijk (kunnen) zijn in het leven van elke Nederlander, lijken soms voorbij te gaan aan de calculerende politici en beleidsmakers. Patiënten, artsen, verpleegkundigen en verzorgenden, kortom degenen die er in het dagelijks leven allemaal mee van doen hebben, moeten de politiek en het beleid dan maar wakker houden. Desnoods met brandbrieven. Hopelijk houd u als arts daar nog tijd en energie voor over. Ook als u het sombere relaas over bureaucratie herkent die internist Halma op zijn weg vindt (zie blz. 1394).

Hartverscheurende taferelen
op de wachtlijst