Operatie 80-plusser niet altijd zinloos
4 reactiespolitiek & beleid
Samenleving moet bepalen wat mooie laatste jaren mogen kosten
‘Geef hoogbejaarde mensen dan geen nieuwe heup meer.’ Dit veelgehoorde bezuinigingsvoorstel lijkt logisch. Het houdt echter geen rekening met het leed dat niets doen kan veroorzaken. En ook niet met de verrassend gunstige uitkomsten van verstandig gekozen interventies in de laatste fase van het leven.
Voorzitter Arnold Moerkamp van het College voor zorgverzekeringen (CVZ) daagt in een interview in NRC van 8 augustus de samenleving uit om een discussie te voeren over keuzen die noodzakelijk zijn om de kosten voor de zorg te beteugelen. Wij delen zijn visie dat de kosten niet onbegrensd kunnen stijgen en beleid dus noodzakelijk is. Onder de paragraaf ‘hoe komt die stijging’ en ‘noem eens een resultaat’ doet hij echter een drietal zeer opmerkelijke en weinig gefundeerde uitspraken die op de eerste plaats de bejaarde patiënt maar ook de professional op de werkvloer onrecht aandoen.
Moerkamp is namelijk van mening dat ‘de stijging van de zorgkosten grotendeels worden veroorzaakt door innovaties die altijd tot meer kosten leiden, nooit tot minder’ en ‘het systeem artsen en ziekenhuizen beloont voor wat ze doen in plaats van voor resultaat’. Verder stelt hij: ‘We weten dat het bergafwaarts gaat na een heupbreuk bij een dementerende vrouw van 85 jaar. Toch krijgt zij een nieuwe heup. Omdat het kan. Terwijl de arts voor die patiënt meer kwaliteit zou leveren als ze negen maanden lang liefdevolle verzorging zou krijgen in plaats van een (dure) operatie en een herstelperiode op een andere plek.’ Deze ongezouten uitspraken verdienen een reactie van de werkvloer.
Sinds de introductie van de reparatie van een gebroken heup in 1931 door Smith-Petersen en de mogelijkheid tot een heupvervangende prothese in 1944 door Moore, is het algemeen geaccepteerd dat bij een 80-plusser met een gebroken heup overgegaan wordt tot een operatie. Niet omdat dat kan, maar omdat het leidt tot een aanmerkelijk hogere kans op een of meerdere jaartjes ouder worden.
Nog veel belangrijker is dat ruim 80 procent van de bejaarde patiënten die worden geopereerd binnen een paar dagen weer mobiel is en comfortabeler verzorgd kan worden met een acceptabel niveau van pijn. Bij een goed georganiseerde zorgketen kan de 80-plusser dan weer terug naar het eigen verzorgings- of verpleeghuis zonder de ongemakken en complicaties zoals gezien worden bij een conservatief beleid. Bij nog zelfstandig functionerende 80-plussers resulteert een vroege revalidatie na een operatie wegens een heupfractuur in de helft van de gevallen binnen de termijn van 6 tot 12 weken tot een herstel van zelfstandigheid.
Voor de ongeveer twintigduizend patiënten die per jaar aan een gebroken heup worden geopereerd, is een evidencebased landelijke richtlijn ontwikkeld en zijn in vele ziekenhuizen transmurale klinische paden ontwikkeld, waarin de zorg zo efficiënt mogelijk wordt ingericht. De visie van Moerkamp over de heupbreuken bij een dementerende 85-jarige toont aan dat hij wel erg ver afstaat van de dagelijkse praktijk en de keuzes die gemaakt moeten worden in het belang van de oudere medemens.
De afgelopen tien jaar zijn in ons ziekenhuis 277 patiënten gepresenteerd met een geklapte buikslagader. Van deze patiënten was 28 procent ouder dan 80 jaar. Bij vier op de tien 80-plussers met een RAAA werd op basis van de beschikbare medische feiten beoordeeld dat een interventie geen positieve uitkomst zou geven. Deze patiënten zijn allen binnen enkele uren tot enkele dagen na opname aan een verbloeding overleden. Bij 29 procent van de 80-plussers met een RAAA was het mogelijk om via een nieuwe techniek de bloeding te stoppen. Bij deze EVAR-procedure (endovascular aneurysm repair) wordt er via de liesslagaders een ‘nieuwe binnenband’ geplaatst, een zogenaamde endoprothese. Deze kost ongeveer 8000 euro. De patiënt behoeft als regel geen aanvullende intensieve therapie. Bij de overige 25 oudere patiënten was het om anatomische redenen niet mogelijk om de endoprothese te plaatsen; bij hen werd een kunststofbuis (600 euro) in de lichaamsslagader gehecht via een grote buikoperatie. Aansluitend gaan deze patiënten één of meerdere dagen naar de intensive care (2500 euro per dag).
De gemiddelde opnameduur was voor beide groepen behandelde 80-plussers bijna 10 dagen. De kans om in een redelijke conditie weer terug te kunnen keren in de thuissituatie was met de endoprothese 61 procent en met de kunststofbuis 48 procent. Van de 80-plussers die de acute opname in het ziekenhuis vanwege het RAAA overleefden, was 77 procent na een jaar nog in leven.
Bovenstaande kengetallen zijn in de
Wij dagen CVZ-voorzitter Moerkamp uit om uit zijn ivoren toren te treden en de door hem terecht gewenst discussie over beteugelen van de groei van de zorgkosten te voeren op basis van juiste argumenten met de betrokkenen in het veld, namelijk de patiënt en de hulpverlener. Het wegzetten van de 80-plusser als een dementerende kostenpost en de professional als een productietijger die niet geïnteresseerd is in de uitkomsten van zijn handelen, is volstrekt onjuist. De uitkomsten van een heuphersteloperatie en van het herstel van een geklapte lichaamsslagader bij 80-plussers zijn alleszins acceptabel. De medische professional is zich zeer bewust van het feit dat 90 procent van de kosten van de gezondheidszorg in het laatste levensjaar worden gemaakt. Het is aan de Nederlandse samenleving om te bepalen wat dat mag kosten. Alleen helderzienden weten, op het moment dat de keuzen moeten worden gemaakt, wanneer de klok het laatste levensjaar wegtikt.
dr. Bob Geelkerken,
Allen werkzaam bij Medisch Spectrum Twente, Enschede
Correspondentieadres: r.geelkerken@mst.nl
Geen belangenverstrengeling gemeld.
Samenvatting
- Keuzen in de zorg zijn noodzakelijk om de kosten te beteugelen.
- Het is echter te simpel om te stellen dat interventies bij 80-plusser meestal zinloos zijn en dus kunnen worden geschrapt.
- De uitkomsten van een heuphersteloperatie en reparatie van een geklapte lichaamsslagader bij 80-plussers blijken alleszins acceptabel.
- Het is aan de Nederlandse samenleving om te bepalen wat dat mag kosten.
Lees ook
- Maatwerk voor kwetsbare ouderen
- Kwetsbare ouderen nooit uitbehandeld
- De ene oudere is de andere niet
- ‘Aftakeling is onvermijdelijk’
<b>PDF van dit artikel</b>
P.D.F. Frijns
specialist ouderengeneeskunde, GELEEN
Dank aan collega Geelkerken ea om te (re)ageren tegen de ambtenarij vanuit de CVZ. Ik wil enkele ervaringen en kanttekeningen eraan toevoegen. Bij patiënten met gevorderde dementie die in het verpleeghuis verblijven levert het opereren van een gebrok...en heup meetal wel een periode met positieve levensvreugde op. Maar voor hen geldt wat de auteurs beschrijven voor conservatief behandelde patienten: ook van geopereerde patiënten overlijdt een groot gedeelte in het eerste jaar na de coluumfractuur (Meer dan 50 %, soms 80%).
Daarentegen heb ik twee ervaringen van conservatief behandelde patienten waar al het doemdenken niet heeft plaatsgevonden. Een man van 80 plus met COPD GOLD IV. Niet geopereerd, na drie weken gemobiliseerd et passieve lift in rolstoel. Geleidelijk pijnmedicatie afgebouwd. Pas na 18 maanden overleden door complicaties van de COPD en in de tussentijd na 4 weken geen pijn, geen decubitus, niet meer infecties dan voor de breuk. Een vrouw van 85 plus, dement en bedlegerig. Na 4 weken de pijnmedicatie (Fentanyl)afgebouwd en nu twee jaar later geen enkele complicatie, geen decubitus, geen pijn, geen infecties. Ik vraag me dan ook af waar de vermeende slechte kwaliteit van leven op gebaseerd is. Onderzoek? Ervaring? Veronderstelling?
F.J.E.M. van Passel
arts-anesthesioloog n.p., EMMERICH-ELTEN Germany
De leeftijd alleen als contraindicatie hanteren is mensonterend. Een kosten-baat analyse maken als indicatie voor medisch handelen is in strijd met onze artsen eed. Waar en wanneer ook alweer werden zogenaamde nuttelozen in de maatschappij aan hun lo...t overgelaten? Nog 1 stap verder Heer Moerkamp en u pleit voor verplichte euthanasie uit kosten besparend oogpunt ? Bah! KNMG en Orde, kom op voor onze patienten.
O. Lopes Cardozo
oogarts, KORTENHOEF
Fazntastisch stuk! Eindelijk iemand die met goede argumenten al die leuteraars om de oren slaat. Ook het rapport Klink staat bol van dit soort ongestaafde beweringen. Hoe komt het toch dat de Orde en de KNMG hiertegen niet veel sneller en feller in h...et geweer komen. Nu hoor je in alle politieke debatten het rapport Klink doorklinken, zonder dat daar gefundeerde tegenspraak is te horen. Helaas lezen politici Medisch ~Contact niet of alleen uiterst selectief. KNMG U hebt nog een week de tijd om luid en duidelijk stelling te nemen.
L.H. Sie
internist niet praktiserend, PURMEREND
Managers en bestuurders zien vaak louter cijfers, terwijl het om mensen gaat. Dat bij mensen die vaak voor het acute moment al in een slechte gezondheidstoestand verkeerden zodat de kans op het goed overleven van de ingreep, ook met intensive care o...pname postoperatief,nihil is, van ingrijpen wordt afgezien, is een hele goede zaak. Wij doen immers niet aan zinloos ingrijpen. Echter is mijn inziens de leeftijd alleen geen contraindicatie tot ingrijpen.
Uit het begin van mijn opleiding ken ik nog de grote ellende van een oudere patient die niet aan de gebroken heup werd (kon worden) geopereerd: men stierf na enkele maanden een ellendige, ontluisterende dood, voorafgegaan door immobiliteit en veel pijn door de gebroken heup, leidend tot decubitus, mede hierdoor nog meer pijn, longontstekingen, urineweg infecties en uiteindelijk de dood (als bevrijding). Bij een gebroken heup zou ik het risico van peri-operatief overlijden zonder meer acceptabel vinden, dit voorkomt hoe het ook afloopt in elk geval dit lange lijden voor de dood, iets wat men een andere toch wil besparen.