Beter ten halve gekeerd ...

Er zijn van die momenten in het leven dat je - ook als minister - moet toegeven dat je aanvankelijk gehanteerde aannamen niet deugen, niet conform de werkelijkheid zijn en inmiddels door de feiten zijn achterhaald. Dat je eigenlijk een verkeerde richting bent ingeslagen. Dat is een hard gelag, zeker als je al heel veel energie in je nieuwe plannen hebt gestoken en ze te vuur en te zwaard hebt verdedigd. Maar het getuigt van wijsheid en moed om de bakens op tijd te verzetten in plaats van als een blind paard door te draven. Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald, nietwaar?

Hierbij doel ik op hetgeen ik veertien dagen geleden op deze plaats ook al aan de kaak stelde1 en waarop velen van u vanuit de dagelijkse praktijk instemmend reageerden: de onuitvoerbare rol (al door voormalig minister Borst toebedeeld) die de zorgverzekeraars hebben gekregen c.q. in het nieuwe stelsel zullen krijgen, namelijk die van instellingen die met elkaar moeten concurreren door zo goedkoop mogelijke zorg in te kopen van zo hoog mogelijke kwaliteit. Marktwerking als panacee. De zorgverzekeraar in de stoel van de regisseur. Ik heb er nooit in kunnen geloven, hoe ik ook mijn best deed.

Talloze malen heb ik evenzovele beleidsmakers uit de gezondheidszorg gevraagd mij uit te leggen en voor te rekenen hoe het dan allemaal zou werken, dat concurreren op prijs en product, en hoe de gezondheidszorg daar beter en goedkoper van zou worden. Niemand heeft mij nog het verlossende antwoord kunnen geven, slechts wat vage luchtfietserij viel mij ten deel. Ik vrees dat ik het antwoord ook nooit zal krijgen. Het geheel klopt namelijk in de fundamenten niet. Met elkaar concurrerende zorgverzekeraars - voorzitter Wiegel van Zorgverzekeraars Nederland beklaagde zich er onlangs publiekelijk al over2 - bestaan namelijk niet en zullen er ook nooit komen. De Raad van State ziet er ook weinig heil in: ‘Een bureaucratische simulatie van marktwerking dreigt.’

Nederland is inmiddels keurig verdeeld in gebieden waar één preferente zorgverzekeraar de scepter zwaait en onderhandelt met de zorgaanbieders.

Zorgverzekeraars die straks vanwege het solidariteitspricipe geen verzekerden meer mogen weigeren. Die door fusies alleen maar groter en groter zijn geworden. Die - volstrekt legitiem - meer oog hebben voor premiebetalende verzekerden dan voor geld opslokkende patiënten. En dus moeten ze onderhandelen op prijs, maar dan wel met doorgaans één zorg-aanbiedende monopolist die nog in de regio beschikbaar is, zoals met Parnassia voor de GGZ in de regio Den Haag. Ten behoeve van het grote volume aan patiënten c.q. verzekerden móet de preferente verzekeraar wel zaken doen met die instelling, met dat ziekenhuis. Alleen voor de kruimels in de zorg is nog wat ruimte.

In dit spel der molochs zijn de huisartsen het kind van de rekening. De NMa verplichtte hen om als calimero’s te onderhandelen met de zorgverzekeraars, die hen niet eens zien staan en hun met een ‘slikken of stikken’ het standaardcontract toesturen. Ondertussen heeft de overheid in feite maar ingezet op één beleidsdoel: kostenbeheersing van overheids- en premiegefinancierde onderdelen van de zorg. 

Dat deze gang van zaken eerder meer dan minder gaat kosten en tegelijkertijd de zorg aan kwaliteit zal inboeten, dringt bij steeds meer beleidsmakers door. De gezaghebbende auteurs Marc Berg en Wim Schellekens zetten het in dit nummer op bladzijde 1601 nog eens op een rijtje. Verplichte kost, zeker voor minister Hoogervorst. Hun oplossing getuigt ook van realiteitszin: leg de regie van de zorg weer gewoon bij degenen die er verstand van hebben, die gemotiveerd zijn om goede zorg te leveren: bij u en alle anderen die in direct contact staan met de patiënt.

Niet alle nieuwe ontwikkelingen hoeven dan weer overboord, integendeel. De openheid over de kwaliteit van de zorg, zoals bij de zich nog ontwikkelende prestatie-indicatoren, de omschrijving van ons werk in diagnose-behandeling-combinaties, de eigen bijdragen - ze zijn allemaal bruikbaar in het overleg tussen u en de patiënt. Wil die patiënt toch de duurste knieprothese, terwijl de goedkopere ‘de beste koop’ is? Best, maar dan wel een hogere eigen bijdrage.

Er is moed voor nodig om gedurende de rit fors bij te sturen. Durft Hoogervorst dat? Misschien heeft premier Balkenende na zijn noodgedwongen lange verblijf tussen de zorgaanbieders inmiddels het licht gezien.

Zorgregie moet bij degenen die er verstand van hebben

Referenties
1. Crul BVM. Verkeerde aannamen. Hoofdredactioneel. Medisch Contact 2004; 59 (39): 1499.  2. Verzekeraars willen meer keuze. Trouw 29 september 2004, blz. 2.