KNMG-voorzitter: De dokter en het stelsel

Nederland heeft een uitstekende gezondheidszorg. Iedereen is verzekerd, de kosten voor medische zorg zijn in vergelijking met omringende landen niet buitensporig hoog, de intrinsieke kwaliteit van de zorg is uitstekend. De patiënten zijn in de regel tevreden, gelet op de waarderingscijfers. De overheid wil voorkomen dat de zorg onbetaalbaar wordt. Vraaggestuurde zorg en marktwerking is het antwoord op dit beheersprobleem. Daarmee wil minister Hoogervorst alle betrokken partijen in de zorg meer verantwoordelijkheden geven. Patiënten moeten meer verantwoordelijkheid leren nemen voor hun eigen gezondheid en keuze- en kostenbewust zijn. Van dokters wordt verwacht dat zij inzicht geven in hun prestaties, verantwoording afleggen over hun ‘product’ om daarmee onder andere te komen tot meer doelmatigheid: meer zorg voor minder geld.
Volgens het kabinet kan dat niet binnen het huidige zorg-systeem. Het voorgestelde nieuwe zorg-stelsel gaat uit van een basisverzekering. De zorg-verzekeraar moet iedere klant tegen dezelfde nominale premie accepteren. Om solidariteit te behouden, betekent dit dat zo’n 6,1 miljoen huishoudens aanspraak kunnen maken op een zorgtoeslag. Verzekeraars moeten dan onderling concurreren om hun klanten de beste service en de scherpste premies te bieden. Met instrumenten als no-claimkortingen en meer concurrentie tussen zorgaanbieders krijgt marktwerking een steeds belangrijker rol in de gezondheidszorg.

De grote vraag is nu of de beoogde markt-werking die minister Hoogervorst zich voorstelt, wel gaat werken. Zal de overheid in staat zijn haar handen echt van de gezondheidszorg af te trekken? Zullen patiënten daadwerkelijk kosten-bewuster met het ‘product’ zorg omgaan, ‘shoppen’naar zorg (over de hele wereld?) of overstappen naar een andere verzekeraar? Of gaan patiënten straks minder bewust om met hun gezondheid, matigen zij hun zorgconsumptie om op die manier de no-claim niet mis te lopen? Is er wel voldoende ruimte voor zorg-verzekeraars om met elkaar te concurreren? Of gaan we op weg naar een - zoals de Raad van State dat noemt - ‘bureaucratisch gestimuleerde’ marktwerking?

En de dokters? Welke effecten heeft de marktwerking op hun werk, op hun beroepsethiek? Zorg is toch immers meer dan een product dat je op de markt verhandelt.

Dokters willen hun patiënten beter maken door hun de beste behandeling of het meest doelmatige medicijn voor te schrijven. Marktprikkels kunnen die beroepscode ondermijnen als artsen bij hun medische beslis-singen rekening moeten houden met bedrijfsbelangen, met het beleid van de zorgverzekeraar om ‘kosteneffectieve behandelingen’ voor te schrijven of met de mogelijke no-claim-korting van zijn patiënt. En wat gebeurt er met de patiënt als de zorgverzekeraar zijn dokter niet contracteert? Is de patiënt dan bereid zelf meer te betalen voor zijn gewenste zorg? En wat betekent dat voor de toegang tot de zorg?

De economisering van de gezondheidszorg lijkt een onontkoombare ontwikkeling. De uitwerking van de kabinetsplannen zal van invloed zijn op de dagelijkse praktijk van de dokter, op de toegang tot de zorg én op de samenwerking tussen dokters zowel in de cure als in de care. De financieringsschotten tussen cure en care maken dat dokters niet goed in beide compartimenten kunnen werken. Ik ben zeer bezorgd over nog meer bureaucratie: intensivering van de administratie als gevolg van de DBC-invoering, de eisen die het CTG/ZAio stelt aan ziekenhuizen en specialisten én de nieuwe declaratiemethoden tussen dokters en verzekeraars. Ook de komende overheveling van AWBZ-elementen naar de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) baart zorgen, waarbij het volstrekt onduidelijk is of gemeenten hun verantwoordelijkheden kunnen en willen nemen voor deze zorgvoorzieningen. Even zorgwekkend is de indicatiestelling door andere organen dan de zorgprofessionals. Waarom zou het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) wel uniform en weinig bureaucratisch kunnen indiceren, gelet op de grote problemen met de regionale indicatieorganen?

Het zijn allemaal zorgen die direct effect hebben op de kwaliteit van de volksgezondheid en op de kwaliteit van de beroepsuitoefening. Wij blijven de ontwikkelingen dan ook kritisch voor u volgen.

Marktprikkels kunnen de beroepscode van artsen ondermijnen