Laatste nieuws
Noor Heim
5 minuten leestijd
veiligheid

Kwetsbare patiënten opsporen met VMS

Plaats een reactie

ouderenzorg

Hulpmiddel voor toewijzen schaarse capaciteit geriatrische teams

De capaciteit van specialisten ouderengeneeskunde en geriaters is te klein om alle ouderen die in een ziekenhuis belanden te bezoeken. Er is daarom een methode nodig om de meest kwetsbare ouderen eruit te pikken. Het Veiligheidsmanagementsysteem (VMS) kan daarbij helpen.

Het jaarlijkse aantal ziekenhuisopnames stijgt snel in Nederland en opnames van ouderen hebben daarin een almaar groeiend aandeel. Zeker 30 procent van deze ouderen kampt na ziekenhuisopname met blijvend functieverlies en 20 procent wordt afhankelijk van zorg.1

Ouderen met complexe problematiek – een combinatie van somatische, cognitieve en/of psychosociale problemen – hebben een groter risico op functieverlies en zouden moeten worden opgespoord om hen tijdig de benodigde interventies te kunnen bieden. De capaciteit van geriatrische teams is echter ontoereikend om alle oudere patiënten te zien. Daarom is er behoefte aan screenings-methoden waarmee de meest kwetsbare groep kan worden geïdentificeerd.

Met het thema Kwetsbare Ouderen binnen het VMS-programma wordt beoogd om vermijdbaar functieverlies door complicaties tijdens een ziekenhuisopname bij de klinische oudere patiënt te voorkomen. Onderdeel van het VMS is het identificeren van risicofactoren bij alle klinische patiënten van 70 jaar en ouder. Alle Nederlandse ziekenhuizen worden geacht de screening en de benodigde preventieve en behandelinterventies te hebben geïmplementeerd.2

De screening van het VMS richt zich op de vier grootste geriatrische problemen die geassocieerd zijn met functieverlies – delier, vallen, ondervoeding en fysieke beperkingen – en maakt gebruik van instrumenten die speciaal zijn ontworpen om de risico’s op die problemen te identificeren (zie figuur 1). Hoewel de screening al in veel Nederlandse ziekenhuizen is ingevoerd, is nog nauwelijks bekend of met de VMS-screeningsprocedure inderdaad ouderen met een verhoogd risico op functieverlies kunnen worden herkend.

Onderzoek
Op basis van data verzameld in vier ziekenhuizen (LUMC, Rijnland ziekenhuis, Diaconessenhuis Leiden, Bronovo) hebben we het VMS-screeningsinstrument getoetst.
In een populatie van 883 patiënten van 70 jaar en ouder die minimaal twee dagen opgenomen werden, onderzochten we of met behulp van de VMS-screeningsmethode kon worden voorspeld welke oudere patiënten een ongunstige (behandel)uitkomst zouden hebben drie maanden na opname. Een ongunstige uitkomst was gedefinieerd als het ontstaan van (extra) beperkingen in de activiteiten van het dagelijks leven (ADL), een zorgzwaartepakket van 3 of hoger, of overlijden.

Leeftijd bleek de belangrijkste voorspeller van een ongunstige behandeluitkomst drie maanden na opname. Het absolute risico op een ongunstige behandeluitkomst was ruim twee keer hoger bij ouderen boven de 80 dan bij ouderen tussen de 70 en 80 jaar.

De verschillende VMS-risicogebieden bleken afzonderlijk weinig voorspellend te zijn, maar het aantal risicogebieden waarop de patiënten positief scoorden, had een grote voorspellende waarde. Patiënten van 70 tot 80 jaar die drie of vier positieve scores hadden op het VMS, hadden een aanzienlijk hoger risico op een ongunstige behandeluitkomst. Bij 80-plussers was het risico bij een positieve score op minimaal één VMS-risicogebied al dusdanig hoog, dat deze patiënten als kwetsbaar worden aangemerkt.

Beslisboom
In figuur 2 zijn de voorspellende factoren weergegeven in een beslisboom. Bij het toepassen van deze beslisboom werd een sensitiviteit gevonden van 68 procent en een specificiteit van 73 procent. De kans op een ongunstige behandeluitkomst na een positieve uitslag op deze test bedroeg 47 procent, terwijl er 87 procent kans was dat een ongunstige behandeluitkomst uitbleef na een negatieve uitslag. 39 procent van de patiënten werd op deze manier als kwetsbaar geïdentificeerd. In een nieuw cohort waarin we het model valideerden, bleef de specificiteit gelijk, terwijl de sensitiviteit lager uitpakte.

Maar een klein deel van de patiënten die goed herstelden, werd ten tijde van de opname
wel als kwetsbaar aangemerkt door het VMS-instrument. Je kunt aannemen dat een deel van deze patiënten, die onterecht positief lijken te zijn gescreend, ook in de huidige praktijk als kwetsbare patiënt is herkend, de juiste behandeling heeft gekregen en uiteindelijk toch goed herstelde.

De lagere sensitiviteit, vooral in het validatie-cohort, baart wel zorgen, omdat die impliceert dat er patiënten worden gemist door het instrument. Het VMS-screeningsinstrument is kortom een hulpmiddel om een inschatting te maken van de kwetsbaarheid van een patiënt en kan daarom helpen bij het verdelen van schaarse capaciteit in geriatrische consultatieteams, maar er kan niet blind op worden gevaren.

Interventies
In de ziekenhuizen die deelnamen aan het onderzoek wordt de VMS-screeningsmethode sinds kort toegepast als hulpmiddel bij het toewijzen van schaarse capaciteit van geriatrische teams. Een groot voordeel is dat de tijdsinvestering die nodig is – ten opzichte van de toch al verplichte toepassing van het VMS – nihil is.

We hopen met de implementatie van het VMS-screeningsmodel de aandacht te vestigen op kwetsbare oudere patiënten en te bereiken dat iedere behandelaar of verpleegkundige zich ervan bewust is dat bij een positieve screeningsuitslag de standaardzorg onvoldoende is om achteruitgang in functioneren te voorkomen en het inroepen van aanvullende expertise geïndiceerd is.

Vervolgonderzoek zal zich richten op twee zaken. Ten eerste is nog niet duidelijk hoe haalbaar en (kosten)effectief de interventies zijn. Dat geldt voor de interventies die in de VMS-praktijkgids worden aanbevolen (zie figuur 1), maar ook voor de inzet van geriatrische teams bij patiënten die volgens het voorgestelde beslismodel een verhoogde kans hebben op achteruitgang van het functioneren. Ten tweede zal de omvang van de groep positief gescreende oudere patiënten binnen de ziekenhuispopulatie mogelijk nog te groot zijn voor de specialist om te beoordelen. Het is daarom goed om te onderzoeken welke meervoudige problematiek door de eigen behandelend arts voldoende beoordeeld en behandeld kan worden.


dr. Noor Heim,
onderzoeker Herstelzorg, Leids Universitair Medisch Centrum

Dit artikel is geschreven namens de werkgroep onderzoek van het HerstelZorgProgramma (onderdeel van het Nationaal Programma Ouderenzorg). Daarin zijn deskundigen betrokken uit het LUMC, het Diaconessenhuis Leiden, het Rijnland ziekenhuis in Leiderdorp en het Bronovo ziekenhuis in Den Haag.

Correspondentieadres: n.heim@lumc.nl; c.c.: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling gemeld.


Voetnoten

1. Wong A, Kommer GJ, Polder JJ. Levensloop en zorgkosten - achtergrond rapport: zorg voor euro's-7. RijksInstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), 2008, Bilthoven.

2. VMS, Praktijkgids 'Kwetsbare ouderen', in VMS Veiligheidsprogramma. Spaan A, editor. VMS Veiligheidsprogramma, 2009, Den Haag.



Lees ook

<b>Download artikel (PDF)</b>
veiligheid screening ouderengeneeskunde ouderen ouderenzorg geriatrie
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.