Laatste nieuws
euthanasie

Een goede dood bij dementie

4 reacties

opinie

Een euthanasiewens die iemand tijdens zijn wilsbekwame leven heeft geuit, wordt waardeloos zodra die persoon hem niet meer kan herhalen. Dat is vreemd, vindt huisarts Jos van Bemmel. Hij pleit voor een proef met een andere aanpak.

Sinds de invoering van de euthanasiewet gaan de meeste artsen in op een uit-
drukkelijke euthanasiewens van een wilsbekwame patiënt die ondraaglijk en uitzichtloos lijdt. Voor niet meer wilsbekwame patiënten die eerder aangaven euthanasie te willen bij het optreden van ernstige dementie, geldt dit echter niet. Je weet immers niet of iemands mening verandert tijdens zijn dementie. De KNMG stelt dan ook dat euthanasie alleen mogelijk is in een vroeg stadium, als iemand zijn wens nog op enige manier kan bevestigen.

De Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) en voormalig minister van volksgezondheid Els Borst menen echter dat artsen de wens moeten respecteren van de mens zoals die was toen hij nog wilsbekwaam was. Deze wens zou prioriteit moeten krijgen boven de mogelijkheid dat hij of zij – dement geworden – misschien geen doodswens meer heeft.

Appels met peren
De terughoudendheid van de KNMG is deels verdedigbaar. De afschuw in de beroepsgroep was groot toen een huisarts in 2010 euthanasie uitvoerde bij een demente vrouw die weerstand bood toen hij het dodelijke infuus inbracht. De KNMG waarschuwt terecht voor dit soort praktijken.

Het belangrijkste argument van de organisatie is echter dat je niet weet of de dementerende patiënt nog steeds dood wil als hij geestelijk te ver is afgetakeld. Ter illustratie voert de KNMG in een opiniestuk de Volkskrant van 28 februari de dementerende oud-wethouder Frans Nuits op, die aangeeft niet meer dood te willen terwijl hij dat eerder in een verklaring wel heeft gewenst. Hier vergelijkt de KNMG appels met peren. Frans Nuits is – zoals te zien was in een Zembla-uitzending op 14 februari – een aimabele man die het allemaal niet meer zo precies weet, maar verder met zijn vrouw een nog alleszins menswaardig leven leidt. Als ik aan euthanasie bij dementie denk, zie ik mensen voor me die volledig apathisch of agressief zijn, die bedgebonden zijn en doorligplekken hebben, die een leven leiden waarvan iedereen zal zeggen dat het mens-onwaardig is.

Is het belangrijk om te weten of iemand die zo diep in de zichtbare ellende zit, misschien zijn mening heeft bijgesteld en niet meer dood wil? Ik vind dat we waarde mogen hechten aan het gedachtegoed dat deze mensen eerder – in de tijd dat ze coherent konden denken – hebben uitgedragen. We volgen immers ook het gedachtegoed van denkers, politici, goeroes en profeten, onafhankelijk van het feit of ze aan het eind van hun leven dement waren. Als Mandela dement wordt en daardoor misschien zijn idee over rassenscheiding bijstelt, wordt Apartheid toch ook niet opnieuw ingevoerd.

Ik meen dat we zowel bij het leven als bij de dood het gedachtegoed moeten eren van de mens zoals hij in het leven stond en niet het gedachtegoed van de mens die niet meer weet dat hij bestaat. Daarom ben ik het eens met Els Borst dat de wens van de wilsbekwame prioriteit moet krijgen.

Pilot
De vraag is wel hoe we hier in de praktijk mee om moeten gaan. In ieder geval niet impulsief, zoals nu af en toe nu het geval is, maar uiterst zorgvuldig. Wellicht moet er een pilot worden gestart waarin hulp wordt geboden in de meest schrijnende gevallen, dat wil zeggen aan demente patiënten met een wilsverklaring waarvan ieder zinnig mens inziet dat hun lijden niets meer met menswaardig leven te maken heeft. Hier zouden artsen kunnen helpen als ze loskomen van de gedachte ‘voor God te spelen’.

Een euthanasiebesluit zou in deze schrijnende gevallen genomen moeten worden door drie of meer artsen of door een team van twee artsen en bijvoorbeeld een psycholoog en een ethicus. En natuurlijk alleen in samenspraak met en op uitdrukkelijk verzoek van meerdere betrokken naasten, die zeker menen te weten dat euthanasie de uitdrukkelijke wens is van hun dierbare. Met een grote groep ‘euthanasiebesluiters’ wordt de verantwoordelijkheid voor dit ethisch dilemma beter gedeeld.

Na afloop van de pilot kan worden geëvalueerd wat het met artsen, nabestaanden en de mening van het volk heeft gedaan. En wellicht kan dan de euthanasiewet worden aangepast, zodat een bewust en weloverwogen wens niet langer waardeloos is op het moment dat die er werkelijk toe doet.


Jos van Bemmel, huisarts

Correspondentieadres: josvanbemmel@gmail.com; c.c.: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling gemeld.


KNMG euthanasie levenseinde dementie huisartsgeneeskunde opinie wilsbekwaamheid wilsverklaring
  • Jos van Bemmel

    Jos van Bemmel schrijft vanuit zijn ervaringen als huisarts.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • E.K. Fogelberg

    huisarts, consulent ptz, scenarts, ZOETERWOUDE

    Ik ben het helemaal niet eens met Jos van Bemmel. Ik gruwel van zijn verhaal.
    Ik ben volstrekt geen tegenstander van euthanasie, integendeel, ik heb ruimschoots ervaring opgedaan in 32 jaar huisartsenpraktijk, en sinds ruim een jaar als scenarts. Ik ...acht mezelf niet in staat tot het doden van een mens die ernstig dement is, volledig apathisch of agressief is, die bedgebonden is of doorligplekken heeft. Ik hoop dat indien dit mij ooit overkomt dat er dan liefdevolle verpleegkundigen en/of medemensen zijn die mij troosten; met het luistern naar muziek, het beleven van de natuur, me zullen masseren, mijn haar kammen en lekkere hapjes geven. En dat er dan een dokter is met goede kennis van palliatieve zorg, die palliatief redeneert, dus geen zinlose behandelingen zal toepassen, lekker veel morfine geeft tegen de pijn van de decubitus en mij zal helpen met het sterven (dus niet OM te sterven) indien dat zich aankondigt.

  • R.M. van Haastert

    KNO-arts, Hoorn nl

    Ons idee dat wilsbeschikkingen (welke veelal worden opgesteld op een moment in ons leven dat geestelijke en lichamelijke integriteit nog intact zijn in een wereld waarin ziekte en lijden als strijdig met onze menselijke waardigheid worden gezien) is ...misschien aan heroverweging toe. Het hele concept van wilsbeschikkingen kan onrecht doen aan het gegeven dat de menselijke geest geen statische verzameling van voorspelbare parameters is, maar een dynamisch geheel van angsten, aspiraties en emoties welke continu evolueren onder invloed van hetgeen we op ons levenspad tegenkomen. Hoe vaak zien we in de dagelijkse praktijk geen mensen die aangeven dat ze bij deze of die omstandigheden niet meer 'verder zouden willen' en als de tijd daar is een geheel anders standpunt hierover innemen met de kennis en de levenservaring die zij op dat moment verworven hebben? Het menselijk leven kenmerkt zich door meerdere levensfasen van geboorte, tot bloei naar ouderdom welke onveranderlijk gepaard gaat met lijden en verval. Het is niet altijd mogelijk om in de ene levensfase doorleefde beslissingen te nemen voor een volgende simpelweg omdat we ons pad nog niet hebben bewandeld. Beleidsmatig vasthouden aan eerdere 'afspraken' doet geen recht aan de complexiteit van ons bestaan. Ik ondersteun collega Fogelberg van harte wanneer hij beschrijft dat we ons wellicht eens wat minder moeten richten op 'afspraken en procedures' en wat meer op liefdevolle zorg.

  • E.M. de Bruijn

    arts np, SCHIEDAM

    Ik kan me goed vinden in het betoog van Jos van Bemmel en zijn voorstel voor een pilot. Aanvullend wil ik opmerken dat het mogelijk goed is een euthanasieverklaring op te stellen met, en mede te laten ondertekenen door, een of meer naasten, die de wi...l van de patiënt goed kunnen vertegenwoordigen als deze dat zelf niet meer kan.

  • M.B.R. Buurman

    huisarts, AMSTERDAM

    Het lijkt mij een goed idee om zo'n pilot als Jos van Bemmel hierboven beschrijft uit te voeren. En wel om alle argumenten die de NVVE en Els Borst al hebben verwoord. Wel vind ik het opmerkelijk dat er in het betoog gesproken wordt over "terechte af...schuw" bij de euthanasie van een demente vrouw die zich verzette toen zij het infuus ingebracht kreeg. Als ik hierboven lees dat het om demente mensen kan gaan die apathisch maar soms ook agressief kunnen zijn dan verwacht ik dat op zijn minst enkelen zich zullen verzetten tegen een injectie. Een nuance in het denken over verzet is dan op zijn plaats. Bij diep dementen kan je niet verwachten dat dit een weloverwogen verzet is tegen levensbeeindiging maar mogelijk een reactie op pijn. Als niet eerst wordt nagedacht over of de eerder beschreven afschuw wel echt terecht was, vrees ik dat de pilot geen kans van slagen heeft.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.