Psychotherapeuten onder druk om beroepsgeheim
5 reactiesarts & patiënt
Medisch adviseurs zetten hun verzoek oneigenlijk kracht bij
De psychotherapeuten van het Psychotherapeuten Team Bussum wijzen verzoeken van medisch adviseurs om informatie over hun cliënten af. Dat leidt nogal eens tot intimiderende telefoontjes. Een onacceptabele situatie, vindt teamlid Corine Muller.
Regelmatig doen medisch adviseurs van uitkeringsinstanties, van verzekeringsmaatschappijen of van bedrijfsorganisaties, en advocaten verzoeken om inlichtingen over behandelingen van cliënten.
In de medische wereld is men gewoon om op zo’n verzoek van een collega in te gaan. In het geval van psychotherapeuten gaat het meestal om informatie over DSM-classificaties, recidiefkansen en/of prognoses over herstel en effecten van de behandeling. Wij, de psychotherapeuten van Psychotherapeuten Team Bussum, hebben sinds de oprichting van de praktijk dertig jaar geleden, regelmatig stilgestaan bij deze vragen en de implicaties ervan voor zowel de cliënten als voor de professionaliteit van onze beroepsgroep.
Het lijkt eenvoudig: we zijn allemaal vanuit eigen disciplines bezig met verschillende aspecten van het welzijn van onze cliënten. Bovendien bereikt een verzoek om informatie ons pas als de cliënt daar schriftelijk toestemming voor heeft gegeven. Dus waarom niet gewoon naar eer en geweten antwoord geven op deze vragen?
Standaardbrief
Hoewel wij begrijpen dat het verstrekken van informatie efficiënt zou kunnen zijn, vinden wij het principieel onjuist om op deze verzoeken in te gaan, ook als de cliënt daar toestemming voor geeft. Het is daarom al jaren ons beleid om als antwoord op een dergelijk verzoek een standaardbrief te sturen, waarin wij ons standpunt uitleggen. Essentieel in ons standpunt is het volgende:
- De therapieruimte dient een vrijhaven te zijn waar de cliënt zijn gevoelens, gedachten en wensen kan uiten en exploreren zonder het risico dat dit gevolgen kan hebben op ander terrein.
- Het is ethisch onjuist om informatie die in de context van een hulpvraag wordt gegeven te gebruiken in een andere context.
- Het is primair de taak van de psychotherapeut om te behandelen, niet om te beoordelen. Door vermenging van deze taken verliest de therapeut de geloofwaardigheid van zijn betrouwbaarheid, en tast hij de therapeutische relatie met zijn cliënt aan. De medisch adviseur is geen medebehandelaar in dienst van de cliënt maar een beoordelaar in dienst van een derde partij.
- Wij adviseren de aanvrager daarom om, indien noodzakelijk, een onpartijdige expertise te laten verrichten.
Betreffende cliënten ontvangen hiervan een kopie, en onze ervaring is dat zij over het algemeen blij zijn met dit standpunt. Meestal geven zij toestemming om informatie bij ons in te winnen omdat ze – al dan niet terecht – vrezen dat een weigering tegen hen gebruikt kan worden. Zij voelen zich vaak niet vrij in hun keuze; er staan immers meerdere belangen op het spel.
Kwaadschiks
Over het algemeen horen wij nadat wij onze standaardbrief verstuurd hebben niets meer van de aanvrager. We begrijpen daaruit dat men, misschien wel knarsetandend, begrip heeft voor ons standpunt.
De laatste tijd echter, komt het voor dat een medisch adviseur telefonisch contact met ons opneemt en ons op intimiderende wijze ervan probeert te overtuigen dat ons standpunt schadelijk is voor de cliënt. Wij betwijfelen dat ten zeerste. Het garandeert in ieder geval het behoud van de therapeutische relatie. Een onpartijdige expertise is wel belastend voor de aanvrager, want een onafhankelijk advies inroepen kost geld.
Verder wordt dan benadrukt dat er een financiële vergoeding bestaat voor informatieverstrekking – alsof dat enige relevantie zou hebben in een principiële discussie – en dat wij maar beter kunnen meewerken, aangezien de medisch adviseur – zo niet goedschiks, dan kwaadschiks – ervoor zal zorgen dat hij de informatie krijgt. De cliënt heeft immers toestemming gegeven, heeft inzagerecht en zal alle informatie kopiëren, terwijl de psychotherapeut die informatie nu nog zou kunnen filteren. Als dat niet voldoende is kan volgens de medisch adviseur een advocaat worden ingeschakeld. Kortom: zowel psychotherapeut als cliënt wordt op onheuse wijze onder druk gezet.
Vanzelfsprekend zijn wij op de hoogte van het inzagerecht van onze cliënten. Als onze cliënt zelf deze informatie wil geven aan een instantie, is hij vrij dat te doen en te selecteren welke informatie hij wel of niet wil geven. Maar dat betekent niet dat wij vanuit onze professionaliteit dat moeten doen. Wij zullen die informatie hooguit verstrekken, en dan alleen met schriftelijke toestemming van de cliënt, als de aanvrager zelf een behandelrelatie heeft met de cliënt.
Dat, ten slotte, advocaten worden ingezet om de druk op te voeren bij cliënten is ronduit niet acceptabel. Dit ondermijnt de waarborg van privacy die voor psychotherapie volstrekt noodzakelijk is.
Essentieel is dat medische informatie niet gelijkgesteld kan worden aan informatie verkregen in een psychotherapie, en dat de cliënt juist niet vrij is om toestemming te weigeren voor het verstrekken van deze informatie.
Corine Muller-Bauer, psychotherapeut, Psychotherapeuten Team Bussum
contact: bussum@psychotherapeutenteam.nl; cc: redactie@medischcontact.nl
Geen belangenverstrengeling gemeld
Verzoek om informatie van medisch adviseur: de regels
Het is onjuist om als behandelaar een verzoek om patiëntinformatie van een medisch adviseur standaard af te wijzen. Dat is aan de patiënt om te beslissen. Het verwijzen naar een onafhankelijke beoordelaar betekent bovendien dubbel onderzoek en extra kosten.
Daarmee is niet gezegd dat een arts of andere behandelaar altijd moet ingaan op zo’n informatieverzoek. Volgens de KNMG-richtlijnen inzake het omgaan met medische gegevens (2010) mag informatie over een patiënt alleen worden verstrekt aan een medisch adviseur indien aan twee voorwaarden is voldaan. Allereerst dient de patiënt expliciete toestemming te hebben gegeven voor de gegevensverstrekking. Dit vraagt bij voorkeur om schriftelijke toestemming (machtiging). De arts kan de patiënt zo nodig vragen of de machtiging vrijwillig is getekend en in het volle bewustzijn van alle mogelijke consequenties. Zo niet, dan werkt de arts niet mee. In de tweede plaats moet de behandelaar zich bij het verstrekken van gegevens beperken tot het beantwoorden van gerichte vragen. Aan open vragen (wat kunt u vertellen over) werkt een arts niet mee. In antwoord op een gerichte vraag mag uitsluitend relevante medische informatie van feitelijke aard worden verstrekt. Anders gezegd, de behandelaar onthoudt zich van enige vorm van beoordeling (niet geschikt om et cetera).
Aart Hendriks, Coördinator gezondheidsrecht, KNMG
Zie ook
- Dossier Beroepsgeheim > Tuchtzaken over beroepsgeheim
J.M.C. van Dam
Psychiater, AMSTERDAM
Misschien moeten de psychotherapeuten dan ook maar niet meer betaald worden uit de algemene middelen als ze zich op deze wijze bewegen in de gezondheidszorg.
Dr. Mr. Nico Croon
Verzekeringsarts, medisch adviseur, Amsterdam
Corine Muller beschreef het standpunt van psychotherapeuten over informatie-uitwisseling tussen medisch adviseurs van verzekeringsmaatschappijen en psychotherapeuten in Hilversum. Drie zaken krijgen de klemtoon: het ondanks toestemming van de cliënt ...niet antwoorden op verzoeken, het advies van psychotherapeuten aan medisch adviseurs en cliënten om dan maar met een expertise de zaak op te lossen en de ervaring dat psychotherapeuten onder druk worden gezet om toch te antwoorden.
Het laatste ken ik niet, maar getuigt niet van respect voor elkaars autonomie. Aart Hendriks wijst in zakelijke termen op de bestaande richtlijnen voor informatie-uitwisseling. Als een medisch adviseur daarop wijst is dat gewoon zakelijk en collegiaal met elkaar omgaan.
Muller redeneert vanuit een ivoren toren. Daar is de cliënt niet bij gebaat. Arbeid en (psychische) gezondheid zijn rechtstreeks met elkaar verbonden en heel vaak kan de medisch adviseur iets toevoegen aan de therapeutische richting die de ggz neemt. Daar is open uitwisseling voor nodig; niet krampachtig doen alsof de wereld buiten de psychotherapeutische spreekkamer kan worden gesloten.
Om maar niet te spreken van de extra inspanning en kosten die met de voorgestelde expertises gemoeid zouden zijn, óók inspanning en kosten van cliënten zelf.
Inzage vragen door cliënt zelf lijkt me niet erg efficiënt; ik hoop dat psychotherapeuten in Bussum de aansluiting met de huidige tijd kunnen vinden, opdat zij niet bedolven worden onder bureaucratische verzoeken van inzage. Wij zetten cliënten hiervoor niet onder druk, maar het kan zijn dat als een cliënt geen toestemming wil geven voor weer een expertise hij toch deze weg kiest.
Overigens is het belangrijkste doel van een expertise het onafhankelijke oordeel van een beroepsgenoot en het kan dus niet als vervanging van informatie van de behandelaar gelden.
Het bestuur van de Nederlandse vereniging van Geneeskundig Adviseurs in particuliere Verzekeringszaken onderschrijft deze reactie.
A.M. Ruissen
aios psychiatrie / promovenda, AMSTERDAM
Muller-Bauer suggereert (mogelijk onbedoeld?) dat er voor psychotherapeuten andere regels en principes zouden gelden dan voor andere behandelaren. Wij vinden deze suggestie onjuist. Behandelaren komen van alles te weten, slechts een deel daarvan is d...irect relevant voor diagnostiek en behandeling. Psychotherapeutische informatie is niet wezenlijk anders dan wat de dermatoloog hoort over het oplopen van een seksueel overdraagbare aandoening, wat de bekkenbodemfysiotherapeut hoort over waarom een patiënte moeite heeft spierontspanning of wat de oncoloog hoort over dromen, angsten, teleurstellingen en verlangens. Bepaalde informatie uit een behandelrelatie leent zich (na toestemming) voor het verstrekken aan derden (bijvoorbeeld het soort ziekte, bepaalde voor de ziekte kenmerkende symptomen in algemene bewoording, het soort en doel van behandeling etc.) en bepaalde informatie niet. Vanuit het oogpunt van autonomie is het op z'n minst opmerkelijk dat een behandelaar automatisch de expliciet gegeven toestemming negeert. Vanuit ethisch perspectief mag van behandelaren worden verwacht dat zij beroepsgeheim, goed hulpverlenerschap, belangen van patiënt en derden en andere relevante factoren in ieder afzonderlijk geval wegen en dan pas beslissen. Soms kan het nodig zijn om, ondanks toestemming, informatie niet te verstrekken, maar ook het niet verstrekken van informatie kan schadelijk zijn. Zonder de juiste informatie kan een medisch adviseur geen goede beslissing nemen. Dat kan voor de samenleving, maar in de meeste gevallen met name voor de patiënt, nadelig zijn (bijvoorbeeld korten van een uitkering). Een gesprek met de patiënt, waarin besproken wordt waarom deze toestemming gaf voor informatieverstrekking aan derden, wat daarvan wordt verwacht, hoe dit de therapeutische relatie kan beïnvloeden e.d. hoort erbij en zou voor psychotherapeuten geen probleem moeten zijn.
A.M. Ruissen, filosoof & AIOS psychiatrie
J.A. Godschalx-Dekker, jurist & AIOS psychiatrie
J.A.J. van Son
Huisarts, 'S-HERTOGENBOSCH
Goed zo!
M. Vasbinder
médico familiar y comunitario, 03725 TEULADA ALIC Spain
Gelukkig zijn er nog instanties die het beroepsgeheim serieus nemen. Het standpunt van de KNMG is om te huilen en zou eens door de tuchtrechter getoetst moeten worden. De patiënt is in alle gevallen de zwakste partij en derhalve makkelijk chantabel. ...dat geldt overigens ook voor "informed consent", een laffe manier om verantwoordelijkheid te ontlopen.
Wat de KNMG doet is regelrecht verraad plegen aan Hippocrates en de patiënt. Schandalig.