Laatste nieuws
Kees-Hein Woldendorp
5 minuten leestijd
muziek

Artsen herkennen muziekblessures niet

1 reactie

OPINIE

Muziekgerelateerde aandoeningen ontberen adequate behandeling

Musiceren vergt het uiterste van de musicus. Kwetsuren zijn dan ook niet zeldzaam. Maar muziekblessures worden vaak niet als zodanig herkend; het is een terra incognita voor veel artsen.

Een op de tien Nederlanders zingt of bespeelt een muziek-instrument.1 Beroepsmusici, en in mindere mate amateur- en semiberoepsmusici, worden getroffen door allerlei klachten die (in)direct samenhangen met het musiceren.1-4 Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) zijn er in een gemiddelde huisartsenpraktijk zo’n 25 mensen met muziekgerelateerde klachten.1 De prevalentie van muziekgerelateerde aandoeningen, kortweg muziekblessures, wordt geschat op 5 per 100 mensen, afhankelijk van de gehanteerde definitie. Menig arts zal dus met muziekblessures te maken krijgen. Vaak onderkennen artsen de relatie tussen de klachten en het musiceren niet. Zien ze deze relatie wel, dan weten ze vaak niet hoe adequaat te behandelen of waarheen door te verwijzen. Dat heeft tot gevolg dat de behandelresultaten van muziekblessures onvoldoende tot matig zijn.1-5

Ongelooflijke prestatie
Kenmerkend voor musiceren zijn de hoogfrequente bewegingen met lage intensiteit die een musicus nodig heeft om een muziekstuk te kunnen spelen.1-5 Bij slagwerkers zijn bijvoorbeeld slagfrequenties van 19 slagen per seconde vastgesteld, waarbij ondertussen verschillende ritmes met beide handen werden uitgevoerd en de slagwerker ook nog wist te corrigeren als de drumsticks elkaar raken.6 En wat te denken van de violist die als hij het vioolconcert van Brahms een keer doorspeelt 400.000 bewegingen maakt met het DIP-2-gewricht van zijn linkerhand.3 4

Door duizenden uren oefening past het motorische systeem, en de neurologische aansturing ervan, zich aan om deze ongelooflijke prestaties voor elkaar te krijgen.6 Al deze motorische vaardigheden staan ten dienste van de muzikale/artistieke expressie.

De musicus moet een gewenst ‘mentaal’ idee van klank omvormen tot een werkelijk geluid. Hiervoor is auditieve terugkoppeling cruciaal.7 Is deze verstoord door bijvoorbeeld een gehoorbeschadiging, dan zal de musicus zich moeten aanpassen om toch de gewenste klank te kunnen produceren. Een oudere musicus zal bijvoorbeeld de hoge tonen veelal harder moeten aanblazen of strijken dan hij gewend is. Deze aanpassing is een geleidelijk proces, dat meestal onbewust verloopt.

Muziek en arts
Van de beroepsmusici kan 70 procent minstens twee weken per jaar niet musiceren vanwege klachten.1 3-5 8 Meestal gaat het om klachten van het houdings- en bewegingsapparaat. De tabel geeft een overzicht per medisch vakgebied van problemen die bij musici relatief vaak voorkomen.


Tabel. Problemen die bij musici vaker voorkomen en het betrokken medisch vakgebied (exclusief huisarts en bedrijfsarts).

Per instrument verschillen de prevalentie en de uitingsvormen van muziekblessures. Liesbreuken komen bijvoorbeeld vaker voor bij blazers dan bij niet-musici, hetgeen niet verwonderlijk is als je bedenkt hoeveel druk er intra-abdominaal wordt opgebouwd bij het spelen van hoge noten of een hoog geluidsniveau. Een ander voorbeeld: passagère cardiale shunting en hartritmeproblemen (en daaraan gerelateerde verhoogde kans op CVA’s) komen vaker voor bij blazers dan bij niet-blazers. Men kan daar alleen achter komen middels een echografie tijdens het blazen.3 4 11 Slechts weinig cardiologen en neurologen in Nederland zijn hiermee bekend.

Muziekblessures
Op diverse plekken in Nederland worden musici behandeld.1 De behandeling kan monodisciplinair door (para)medici in de eerste of tweede lijn plaatsvinden of multidisciplinair in een gespecialiseerd centrum. Het grootste centrum is het Medisch Centrum voor Dansers en Musici (MCDM) in het Medisch Centrum Haaglanden in Den Haag. In het AMC is sinds 1988 de stichting ‘Sanitas in musica, musicis sanitas’ actief en in het UMC Maastricht en bij Revalidatie Friesland zijn de oudste revalidatiegeneeskundige behandelcentra voor musici. Recenter zijn ook een polikliniek voor musici met handletsels in het UMC Groningen en een behandelcentrum voor musici met psychiatrische/psychische problemen in het LUMC geopend. De opzet, ook inhoudelijk, van deze multidisciplinaire centra is enigszins verschillend.

Om de geneeskundige zorg voor dansers en musici te bevorderen, is in 2005 onder leiding van Boni Rietveld, orthopedisch chirurg, de Nederlandse Vereniging voor Dans- en Muziek Geneeskunde (NVDMG) opgericht.1 10 Deze wetenschappelijke vereniging, aangesloten bij de Federa, organiseert jaarlijks symposia voor zowel in muziek geïnteresseerde als in muziekblessures gespecialiseerde (para)medici en wetenschappers. Via de paramedische beroepsverenigingen zijn lijsten beschikbaar met namen van behandelaars, waaraan echter nog geen kwaliteitseisen verbonden zijn. Praktische informatie is te vinden op een aantal Nederlandse websites.10-13



Casus: dermatologisch probleem?

Een professionele violist met een hardnekkige therapieresistente huidafwijking in de hals komt via de huisarts op de polikliniek ‘Muziek en revalidatie’. De huisarts en de huidarts hebben van alles geprobeerd om deze voor violisten kenmerkende huidproblematiek op het deel van de kin dat op de kinsteun rust, met zalfjes te behandelen, hetgeen eerder averechts lijkt te werken. Algemeen lichamelijk onderzoek levert een sterk verminderde stabiliteit op van de musculatuur in de rug- en schoudergordel. Patiënt kan zijn armen amper 5 minuten gestrekt voor het lichaam houden. Daarom speelt hij met zijn linkerhand aan de toets van de viool ‘hangend’. Dit creëert een torenhoge druk in de kin omdat de viool als een soort koevoet tegen de kaak wrikt. De huidproblemen worden dus veroorzaakt door deze druk en niet door een contactallergie. Na gerichte training van de stabiliteit en het toepassen van de juiste ergonomie verdwijnen de huidproblemen als sneeuw voor de zon.





Kees-Hein Woldendorp, (muziek)revalidatiearts bij Revalidatie Friesland


Contact: k.woldendorp@revalidatie-friesland.nl; cc: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling gemeld



Lees meer


Voetnoten

1. Rietveld ABM. Dans en muziekletsels. Leerboek Orthopedie 2e druk 2003 Uitg. Bohn Stafleu Van Loghum ISBN 9031330949.
2. Rosset i Llobet J, Fàbregas i Molas S. Musician’s dystonia. A practical manual to understand and take care of the disorder that affect the ability to play music. DMG Panamir, Rome 2010. ISBN 9788461423712.
3. Sataloff RT, Brandfonbrener AG, Lederman RJ (eds): Textbook of Performing Arts Medicine 3th edition. Science and Medicine, Inc.; 2010.
4. Spahn C, Richter B, Altenmüller E. Musiker Medizin, Diagnostiek, Therapie und Prävention von Musikerspezifischen Erkrankungen. Schattauer GmbH, Stuttgart. 2011. ISBN 9783794526345.
5. Ackerman B, Driscoll T, Kenny DT, Hons BA. Musculoskeletal pain and injury in professional orchestral musicians in Australia. Med. Probl. Perform. Art. 2012; 27(4): 181-7.
6. Otten B. Abstract of presentation on Eighth Biannual Symposium on Medical Problems of Dancers & Musicians, Revalidatie Friesland, Beetsterzwaag. Med. Probl. Perform. Art. 2009; 24 (4): 194.
7. Tomatis AA. Het Bewuste Oor, luisteren als voorwaarde voor goede communicatie. Panta Rhei. 2000. ISBN: 978-90-76771-08-3.
8. Ranelli S, Straker L, Smith A. Prevalence of playing-related musculoskeletal symptoms and disorders in children learning instrumental music. Med. Probl. Perform. Art. 2008;23: 178-85.
9. Woldendorp KH. Muziekblessures. Handboek voor de klinische praktijk. M. de Bruijn (red.). Uitg. Garant, Antwerpen. ISBN 9789044129069.
10. nvdmg.org
11. embouchure.nl
12. muziekenzorg.nl
13. sanitasinmusica.nl



<b>Download dit artikel (PDF)</b>
muziek psychiatrie chirurgie dermatologie KNO longgeneeskunde reumatologie revalidatie opinie ouderen
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • ,

    In het prikkelende artikel van revalidatiearts K-J. Woldendorp wordt het belang van kennis over specifieke behandeling van muziekblessures beschreven. Tevens wordt in de tabel een overzicht gegeven van de medische vakgebieden die zich hiermee bezig h...ouden.
    Helaas worden de dansers niet genoemd. De beroepsgerelateerde aandoeningen van dansers en musici samen betreffen met name aandoeningen van het steun- en bewegingsstelsel.
    Het valt dan ook op dat de sportarts (door het CGS erkend als nieuw medisch specialisme sinds 11 september 2013) ontbreekt in de tabel. Sport en dans/muziek zijn niet hetzelfde maar vertonen veel parallellen. Als praktiserend huisarts en als organisator van medische nascholingen heb ik ervaren dat de sportarts een zeer specifieke kennis van het bewegingsapparaat heeft en breed is opgeleid met o.a. aandacht voor psychosociale coaching en voeding. Derhalve hoort de sportarts voor mij absoluut in de tabel thuis.
    Uit het artikel blijkt duidelijk dat er een grote diversiteit aan specialisten bestaat, die zich met dit vakgebied bezig houdt en dat er verschillende, (nog) niet samenwerkende beroepsverenigingen zijn die symposia organiseren. In Nederland ontbreekt het aan een kenniscentrum op dit vakgebied dat liefst geintegreerd is binnen een academisch centrum.
    Wellicht kan dit een uitdaging zijn voor de afdelingen sport-en revalidatiegeneeskunde binnen de academische ziekenhuizen!

    J. Krijgh, huisarts
    ex-bestuurslid NVDMG en
    organisator van cursussen op het het gebied van
    sport- en dans/muziekgeneeskunde

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.