Laatste nieuws
oncologie

Oncologie haalt minimumnormen nog niet

Plaats een reactie

ONCOLOGIE

Zelfevaluatie ziekenhuizen toont noodzaak van structurele keuzes

Eind 2012 presenteerde de Stichting Oncologische Samenwerking (Soncos) haar multidisciplinaire normen voor de oncologie. Uit een recente inventarisatie van IKNL blijkt dat veel ziekenhuizen (nog) niet aan alle normen voldoen. Ziekenhuizen zullen keuzes moeten maken en de normen moeten duidelijker geformuleerd worden.

De Soncos-normen hebben de oncologie flink in beweging gezet.1 2 Alleen al op basis van de volumenormen waren grote verschuivingen in het zorglandschap te verwachten: meer dan de helft van de ziekenhuizen moest bijvoorbeeld stoppen met operaties voor maagkanker (zie ook kader ‘Scenario effect van volumenormen’), en wekedelenkanker en ook met complexe operaties voor baarmoederhalskanker.3 Slechts twee ziekenhuizen zouden op basis van hun volumes het totale zorgpakket kunnen behouden. Een aantal instellingen is inmiddels inderdaad gestopt met bepaalde behandelingen, andere ziekenhuizen verbeteren hun infrastructuur.

Zorginfrastructuur
Volume vormt echter slechts één aspect van de Soncos-normen.5 Zo suggereren de resultaten van het Eurecca-project dat (nog) hogere volumes niet per se samengaan met betere uitkomsten van zorg, en ook andere onderzoekers wijzen op het belang van een goede ‘infrastructuur’.6 De uitkomsten van een zelfevaluatie bieden nu, naast inzage in volumes, ook informatie over die zogenaamde ‘zorginfrastructuur’. Hoewel de oncologie op een hoog niveau staat, zijn verbeterslagen in alle instellingen nodig, willen zij deze zorg blijven aanbieden.

Voor de zelfevaluatie heeft IKNL begin 2013 de Soncos-normen vertaald naar een online vragenlijst en aangeboden aan alle ziekenhuizen in Nederland (exclusief de IKZ-regio). Meer dan de helft van de aangeschreven ziekenhuizen (63%: n=53) heeft hiervan gebruikgemaakt. Instellingen bepaalden zelf welke vragen/normen op hen van toepassing waren. Op basis van de resultaten stelde IKNL voor elk ziekenhuis een impactrapportage op met specifieke verbeterpunten.

Normen en knelpunten
Door de uitkomsten van deelnemende ziekenhuizen te aggregeren schetsen we een beeld van de oncologie, ingedeeld in zes rubrieken: Behandeling, Faciliteiten, Feedback/onderzoek, MDO (multidisciplinair overleg), Personeel/expertise en Volume (zie tabel 1).

Over alle Soncos-normen bezien valt op dat de oncologische infrastructuur in de breedte redelijk tot goed op orde is. Ook is duidelijk dat de universitaire centra en STZ-instellingen gemiddeld hoger scoren dan de overige algemene ziekenhuizen (zie figuur 1). De universitaire centra voldoen in het algemeen beter aan de volumenormen dan de niet-universitaire instellingen. Voor de overige algemene ziekenhuizen vormen de normen onder de rubriek Personeel/expertise en in iets mindere mate Feedback/onderzoek eveneens knelpunten. Dit laatste gaat om de deelname aan wetenschappelijk onderzoek, met een door Soncos voorgestelde deelname van ten minste drie klinische trials per jaar.

Figuur 1. Gemiddelde score over alle Soncos-normen

Een opvallend knelpunt vormen de beschikbaarheid van voldoende gespecialiseerde professionals en op bepaalde, gespecialiseerde gebieden de gevraagde expertise.

Als het gaat om de klinische verpleegafdeling heeft 27 procent van de universitaire centra en overige algemene ziekenhuizen onvoldoende verpleegkundigen met een aantekening oncologie. Verder heeft 12 procent van alle ziekenhuizen geen verpleegkundig specialist beschikbaar voor poliklinische en klinische patiënten. Eveneens een groot probleem vormt het aantal medisch oncologen met specifieke expertise op minder vaak voorkomende deelgebieden van de oncologie. En van de algemene ziekenhuizen geeft circa 80 procent aan niet te beschikken over twee gynaecologen met aandachtsgebied gynaecologische oncologie.

De bevindingen per kankersoort bevestigen het algemene beeld. Universitaire centra en STZ-instellingen scoren gemiddeld beter dan de overige algemene ziekenhuizen, maar geen enkel ziekenhuis voldoet aan alle normen. Het grootste knelpunt vormen de formele samenwerkingsafspraken tussen instellingen in de vorm van service level agreements. Nagenoeg bij alle kankersoorten heeft 21 tot 67 procent van de ziekenhuizen geen formele samenwerkingsafspraken. De overige meest voorkomende knelpunten zijn weergegeven in tabel 2.

Minimumnormen
Het is opvallend dat geen van de deelnemende ziekenhuizen aan alle Soncos-normen voldoet, vooral omdat het minimumnormen zijn.

De uitkomst laat in elk geval zien dat weinig ziekenhuizen de infrastructuur hebben om de oncologische zorg in de volle breedte aan te bieden. Dit geldt vooral voor de minder vaak voorkomende aandoeningen, waarbij bundeling van expertise nodig is.

De Inspectie voor de Gezondheidszorg en Zorgverzekeraars Nederland (ZN) hebben, in overleg met Soncos, ziekenhuizen minimaal een jaar de tijd (dus in ieder geval tot 2014) gegeven om hun zaken op orde te krijgen. ZN heeft bij de zorginkoop voor 2014 aangegeven ziekenhuizen nog niet af te wijzen als ze niet aan alle Soncos-normen voldoen. Wel zullen zij voor 2015 nadrukkelijk het gesprek aangaan met de ziekenhuizen die niet aan alle normen voldoen. ZN publiceert overigens later op basis van een eigen inventarisatie op minimumkwaliteitsnormen.nl op welke punten ziekenhuizen aan deze nieuwe normen voldoen.

Inmiddels zijn instellingen druk in de weer met verbeteringen. Sommige knelpunten zijn daarbij goed op te lossen. Uit een rondgang langs ziekenhuizen blijkt dat afspraken tussen ziekenhuizen bijvoorbeeld weliswaar wel mondeling zijn gemaakt, maar dat vaak niet duidelijk is hoe ze geformaliseerd kunnen worden en aan welke voorwaarden dergelijke overeenkomsten moeten voldoen.

Samenhang
Uniek is dat Soncos niet alleen volume-normen heeft gesteld, maar dat ook eisen zijn gesteld aan de infrastructuur. Want juist die combinatie gekoppeld aan transparantie van de uitkomsten van zorg leidt tot een daadwerkelijke en continue verbetering van de kwaliteit van de zorg. IKNL doet dat bijvoorbeeld met behulp van de gegevens uit de Nederlandse kankerregistratie, aangevuld met andere registraties.

De normen zelf worden jaarlijks kritisch tegen het licht gehouden. Daarnaast nodigen de resultaten van de evaluatie uit tot nadenken over een ander type normstelling. De huidige normen zijn nog vooral gericht op individuele instellingen. Maar de Soncos-normen bieden genoeg aanknopingspunten voor een integrale en dus ziekenhuisoverstijgende benadering van oncologische zorg. Zo kunnen knelpunten in beschikbaarheid van apparatuur en gekwalificeerd personeel soms worden opgelost binnen samenwerkingsverbanden als managed clinical networks.7 Door de samenhang in de zorg een plaats te geven, bijvoorbeeld met ketennormen, geven we de oncologie een nieuwe impuls.



Scenario

Effect van volumenormen bij concentratie maag- en slokdarmkanker
Voor de chirurgische behandeling van maag- en slokdarmkanker waren de nieuwe volumenormen van elk twintig operaties per jaar al enige tijd aangekondigd.4 Deze hebben de afgelopen jaren daarom al geleid tot een sterke concentratie van zorg. Om een scenario te schetsen van mogelijke verschuivingen in het ziekenhuislandschap is op basis van gegevens in de Nederlandse kankerregistratie bekeken hoe ziekenhuisvolumes zich over de jaren 2011–2012 verhielden tot de normen. Hiermee laten we niet alleen zien hoeveel instellingen wel of niet voldoen, maar geven we ook een schatting van het aantal ziekenhuizen dat in Nederland kan overblijven bij strikte handhaving van de normen. Dit is hieronder per provincie weergegeven.

Maagkanker
In 2011-2012 voldeed nog 31 procent van de ziekenhuizen aan de aanvankelijk gestelde volumenorm van tien maagoperaties vanwege maagkanker per jaar. Als we de voor 2013 gestelde ophoging van het vereiste aantal maagoperaties projecteren op deze jaren blijkt dat slechts 8 procent aan de norm van twintig operaties zou voldoen (5 van de 65 instellingen). De overige ziekenhuizen waren dit jaar dus genoodzaakt maatregelen te treffen. Tijdens deze periode zijn 25 ziekenhuizen gestopt met dergelijke operaties. Daarmee zorgt de volumenorm voor maagkanker voor het sterkste concentrerende effect.

Slokdarmkanker
De voor slokdarmkanker gestelde volumenorm staat sinds begin 2011 op twintig operaties per jaar. In de periode 2011-2012 zijn vijf ziekenhuizen gestopt met slokdarmoperaties. Van de overgebleven instellingen voldeed driekwart aan de norm (18 van de 24).

Maag- én slokdarmkanker
Bij voorkeur vinden maagoperaties plaats in ziekenhuizen die ook slokdarmoperaties uitvoeren, aldus de beroepsgroep.4 Om dit gewenste scenario te realiseren is een vergaande herschikking van het zorglandschap nodig: op basis van de periode 2011–2012 zouden slechts twee instellingen aan beide volumenormen voldoen. Naar verwachting zullen de cijfers over 2013 daarom een verdere concentratie van zorg laten zien.

Voorbeeld:
In de provincie Utrecht haalden drie ziekenhuizen tijdens de periode 2011-2012 de toen geldende norm van tien maagkankeroperaties. Eén ziekenhuis voerde minder dan tien operaties uit, en één ziekenhuis is tijdens deze jaren gestopt met maagoperaties. Bij projectie van de norm van twintig operaties op dezelfde periode zouden twee ziekenhuizen voldoen; de overige twee instellingen zouden, als zij gezamenlijk voldoende operaties uitvoeren, bijvoorbeeld tot samenwerkingsafspraken kunnen komen.

Voorbeeld:
In de provincie Utrecht voerden nog maar twee ziekenhuizen slokdarmoperaties uit, en beide haalden de norm van twintig operaties.



Vincent Ho, onderzoeker IKNL

Marlies Jansen-Landheer, directeur Netwerken IKNL

Koos van der Hoeven, voorzitter Soncos

Aiko de Raaf, adviseur IKNL

contact: e.vanrooij@iknl.nl; cc: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling gemeld



Referenties

1) Stichting Oncologische Samenwerking. SONCOS multidisciplinaire normeringrapport oncologie. Internetsite SONCOS 2013. Beschikbaar via: http://www.soncos.org. Geraadpleegd op 13 augustus 2013.
2) De Stichting Oncologische Samenwerking (SONCOS) is het samenwerkingsverband tussen de Nederlandse Vereniging voor Chirurgische Oncologie (NVCO), de Nederlandse Vereniging voor Medische Oncologie (NVMO), en de Nederlandse Vereniging voor Radiotherapie en Oncologie (NVRO).
3) Ho VKY et al. Bijna elk ziekenhuis levert kankerzorg in: IKNL berekent effect volumenormen op ziekenhuizen en patiënten. Medisch Contact 2013;68(1):34–37.
4) Nederlandse Vereniging voor Heelkunde. Normering Chirurgische Behandelingen 3.0. Internetsite NVvH 2013. Beschikbaar via: http://www.heelkunde.nl/kwaliteit/normering. Geraadpleegd op 13 augustus 2013.
5) Eddes EH. Verbetering en beheersbaarheid van de zorg. Ned Tijdschr Geneeskd 2013;157(26): A6485.
6) Tol JA et al. Centralization of highly complex low-volume procedures in upper gastrointestinal surgery. A summary of systematic reviews and meta-analyses. Digestive Surgery 2012;29(5):374–83.
7) Jansen-Landheer, MLEA. Maak tumornetwerken tussen ziekenhuizen: multidisciplinaire teams bieden kankerpatiënt houvast. Medisch Contact 2013;68(40): 2040–1.

Het spindiagram toont de gemiddelde score over alle normen per rubriek per ziekenhuistype. De universitaire centra voldoen bijvoorbeeld gemiddeld aan 92 procent van alle volumenormen, terwijl dit voor STZ-ziekenhuizen 79 procent is en voor de overige algemene ziekenhuizen 73 procent.
Het spindiagram toont de gemiddelde score over alle normen per rubriek per ziekenhuistype. De universitaire centra voldoen bijvoorbeeld gemiddeld aan 92 procent van alle volumenormen, terwijl dit voor STZ-ziekenhuizen 79 procent is en voor de overige algemene ziekenhuizen 73 procent.
<b>Download dit artikel (PDF)</b>
ziekenhuizen oncologie
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.