Laatste nieuws
Ton Vink
5 minuten leestijd
euthanasie

De gekozen dood is niet altijd een dokterstaak

7 reacties

OPINIE

Vlak het verschil tussen euthanasie en zelfdoding niet uit

Waarom zou een ánder, en conform de zorgvuldigheidseisen van de euthanasiewet is dat natuurlijk een arts, iemands leven moeten of willen beëindigen? Waar blijft de eigen verantwoordelijkheid van degene die dood wil?

Ton Vink, praktijkvoerend filosoof en consulent voor Stichting de Einder: ‘Onderscheid tussen zelfeuthanasie en artseneuthanasie wordt verwaarloosd in de discussie.’


Open en eerlijk vertelde onlangs een moeder van twee jonge kinderen in het NCRV-programma Altijd Wat het verhaal van haar aanstaande euthanasie door een arts van de Levenseindekliniek. Ten tijde van de uitzending was de euthanasie achter de rug.

Deze vrouw (47) leed aan extreme tinnitus. Haar huisarts vond dat zij niet op haar verzoek om levensbeëindiging in kon gaan en een arts van de Levenseindekliniek voorzag hier vervolgens in. Hoewel ze haar verhaal openlijk, met naam en toenaam, vertelde, noem ik haar mevrouw A.

Mijn twijfel betreft niet de ernst van het lijden: extreme tinnitus is kort gezegd een verschrikking. Evenmin twijfel ik aan de zorgvuldigheid van de arts van de Levenseindekliniek. Ik stel wél de vraag waarom een ánder dan zijzelf, in dit geval natuurlijk een dokter, het leven van mevrouw A zou moeten of willen beëindigen.

Pentobarbital
In het tv-programma laat mevrouw A op zeker moment een envelop zien. Daarin zit, zorgvuldig geseald, een hoeveelheid van meer dan 15 gram pentobarbital in poedervorm. Hiermee zou zij op zorgvuldige wijze zelf haar leven hebben kunnen beëindigen, onder eigen regie, in aanwezigheid van wie haar lief is. Zij verwierf deze middelen zelf, na informatie daarover te hebben gezocht bij Stichting de Einder.

De interviewster beschrijft het gebruik hiervan als teken van wanhoop en mevrouw A lijkt bezorgd over de betrouwbaarheid. Begin dit jaar zijn echter de resultaten gepubliceerd van tests van 38 monsters van pentobarbital afkomstig van verschillende zendingen van dezelfde bron. Samen met enkele eerdere tests, ook in Nederland gedaan, betekende dat dat er resultaten waren van meer dan veertig tests. Deze leverden zonder enige uitzondering een zuiverheid op conform de reguliere standaard (binnen een marge van max. 15%) en in het overgrote deel van de tests (ruim over de dertig) was de zuiverheid 95 procent. Hierover was mevrouw A geïnformeerd.

Mevrouw A heeft bij het verwerven van de bewuste middelen de geneesmiddelenwet overtreden en daar was zij zich bewust van. Zij beging deze verhoudingsgewijs bescheiden overtreding, waar niemand schade of risico door loopt, om een groot goed in hun bestaan te realiseren: de mogelijkheid op betrouwbare wijze zelf over het levenseinde te kunnen beschikken.

Zeggenschap
Mevrouw A bezat daarmee de mogelijkheid tot ‘zelfeuthanasie’. Inmiddels is zij echter dood, dankzij de arts van de Levenseindekliniek: een ‘goede dood’ bezorgd door de arts, of ‘artseneuthanasie’. Maar was dit nu werkelijk de te prefereren vorm van levensbeëindiging? Als we daar ‘ja’ op antwoorden, betekent dat dan niet dat we het verschil tussen het doden van een ander mens en het doden van onszelf uitvlakken? Let wel: ik bepleit hier niet dat iemand zijn leven beëindigt. Wel zie ik hier een moreel dilemma van formaat, dat tot mijn verbazing onopgemerkt blijft.

Het doden van een ander betekent het nemen van een leven waarover je principieel niets te zeggen hebt, zeker niet op dit niveau. Het doden van jezelf betekent het nemen van een leven waarover je, juist op dit niveau, als enige iets te zeggen hebt – ook als je op levensbeschouwelijke grond die zeggenschap afwijst!

Zou die dokter, beantwoordend aan de zorgvuldigheidseisen van de wet, niet pas in beeld mogen komen wanneer duidelijk was dat mevrouw niet in staat was op zorgvuldige wijze zelf haar leven te beëindigen? En dus tot die tijd, behalve dan in zijn reguliere begeleiding van de patiënt natuurlijk, niet beter buiten beeld moeten blijven?

Verantwoordelijkheid
Het besluit tot levensbeëindiging wordt daar niet makkelijker door, integendeel. Het is vermoedelijk de meest ingrijpende keuze waarmee iemand zich geconfronteerd kan zien. Maar het is toch de – morele – vraag of je iemand die keuze dan uit handen mag nemen, behalve als dat echt niet anders kan. Het gewicht van de keuze en de bijbehorende verantwoordelijkheid zijn daarvoor eigenlijk te groot.

De onvermijdelijke conclusie is nu dat het de dokter is die zich vrijwillig verantwoordelijk maakt voor de dood van mevrouw A, terwijl mevrouw A dat zelf had moeten zijn.


Ton Vink, praktijkvoerend filosoof en consulent voor Stichting de Einder


contact: tonvink@ninewells.nl; cc: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling gemeld



Bekijk hier de aflevering van Altijd Wat waar dit artikel een reactie op is.

Zie ook dossier Levenseinde

Lees ook

  • Zelfeuthanasie bij beginnende dementie (Vink, Medisch Contact, 2013)
  • Dodelijke pillen als geruststelling (Vink, Medisch Contact, 2011)
    Het burgerinitiatief Uit Vrije Wil pleit voor legale stervenshulp bij voltooid leven. Maar Wim zou daarmee niet zijn geholpen. Zijn leven was met 86 jaar nog niet ‘klaar’, en toch wilde hij al de zekerheid hebben van een waardige dood op een zelfgekozen moment. Een casus.
  • Pijnloos sterven met helium (feb 2012)
  • Zelfeuthanasie als stil protest (juni 2010)
    Het oordelen over ‘een goede dood’ is steeds minder het alleenrecht van artsen. Zij zullen een deel van hun monopolie moeten afstaan. Maar de Euthanasiewet, mikpunt van zowel ‘rekkelijken’ als ‘preciezen’, zal niet veranderen. Zelfeuthanasie kan een uitkomst bieden.
  • Helderheid nodig over rol arts bij zelfgekozen levenseinde (mei 2011)
    Het zelfgekozen levenseinde staat volop in de belangstelling. Reden voor de KNMG een conceptstandpunt te formuleren waarin de stem van de leden doorklinkt.
  • Arts heeft rol bij versterven (maart 2010)
    Als iemand besluit te sterven door te stoppen met eten en drinken, heeft de arts de taak om het lijden te verzachten.
  • Rechtbank spreekt zelfmoordconsulent vrij (jan 2007)
    Het Openbaar Ministerie had acht maanden celstraf, waarvan vijf maanden voorwaardelijk, tegen de man uit Velp geëist, omdat hij een 54-jarige vrouw uit Amsterdam actief zou hebben geholpen bij haar zelfmoord in juni 2004.

<b>Download dit artikel (PDF)</b>
euthanasie levenseinde levenseindekliniek opinie ethiek
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Michelle Klerks

    AIOS Ouderengeneeskunde aan de VU in Amsterdam,

    In Medisch Contact van 12 juni 2014 stelt filosoof Ton Vink, in het artikel ‘De gekozen dood is niet altijd een dokterstaak’ de vraag of het wel de arts moet zijn die verantwoordelijk is voor de uitvoering van euthanasie. Waarom is autonomie op de ui...tvoering van een goede dood niet een verantwoordelijkheid van de patiënt? Is het niet tegenstrijdig om autonoom voor de dood te mogen kiezen maar de uitvoering ervan uit handen te geven?

    Tegenstrijdig van euthanasie bij dementie is, dat op het moment dat iemand een onwaardig bestaan heeft, de eerder geuite wens tot euthanasie niet meer mogelijk is. In een vroeg stadium van de dementie, wanneer de patiënt zijn wensen kan verwoorden, kan eventueel worden overgegaan tot euthanasie. Als de arts er ook achter kan staan. Dat is voor veel artsen een brug te ver. Zou het de voorkeur verdienen om, zoals Vink elders beschrijft, in een vroeg stadium de patiënt zelf de verantwoordelijkheid te kunnen laten nemen om over zijn eigen levenseinde te beschikken?
    Ik ben van mening dat hiermee een grote druk van de ketel zou gaan voor beide partijen: de patiënt houdt op deze manier zijn (ultieme!) autonomie, de arts wordt op deze manier niet met een fors moreel dilemma geconfronteerd. In de media worden dokters soms afgeschilderd als ‘weigerdokter.’ Maar is dit in feite niet een term die des te meer benadrukt dat er in de maatschappij weinig besef is over de impact op de arts over het uitvoeren van euthanasie? Ik heb de indruk dat dit onderbelicht is. Mogen artsen een grens trekken in wat voor hen nog moreel aanvaardbaar is?
    Om op een van de zorgvuldigheidseisen voor euthanasie terug te komen: is er geen redelijke andere oplossing voorhanden: de mogelijkheid om de patiënt zelf de euthanasie uit te laten voeren?

  • Ton Vink

    praktijkvoerend filosoof en consulent voor Stichting de Ei, Velp

    De moeder van Gaby Olthuis reageert op mijn korte artikel. Allereerst mijn waardering en respect. Het gaat hier om een besluit van eigenlijk bovenmenselijke proporties. En een korte opmerking ter aanvulling en verheldering. De 95% in het artikel verw...ijst niet naar 95% van 30 personen, maar naar de zuiverheid van het middel in kwestie dat daarmee aan de ook in ons land geldende farmaceutische normen voldoet. Die normen staan een marge van 15% toe, waaraan ruimschoots wordt voldaan.
    Ton Vink, Velp.

  • ,

    Als moeder van Gaby Olthuis (mevrouw A in het artikel) reageer ik op het artikel “de gekozen dood is niet altijd een dokterstaak” van Ton Vink in Medisch Contact van 12 juni.
    Hierin stelt de schrijver de vraag waarom een ander dan mijn dochter haar l...even zou moeten of willen beëindigen. Het antwoord is eenvoudig: zorgvuldigheid en betrouwbaarheid. Het door haar aangeschafte poeder Pentobarbital hoopte zij niet te hoeven gebruiken, al was zij dapper genoeg het poeder in te nemen als er geen andere (uit)weg meer mogelijk was. Pas als de weg van de Levenseinde Kliniek voor haar niet tot het gewenste resultaat zou leiden, haar dood, zou zij het poeder hebben ingenomen. Wetend dat dit poeder haar geen 100% zekerheid gaf. Zoals aangegeven in het artikel biedt het poeder 95% garantie (op een steekproef van 30 personen). Je zult maar net tot die 5% behoren! Dat is toch 1,5 mens bij wie het mis gaat. Het leed voor de patiënt en haar naasten is dan niet te overzien.
    Ik ben dankbaar dat mijn dochter, toen het echt niet meer ging, erop kon vertrouwen dat de euthanasie door een arts toegediend, haar deed inslapen om nooit meer wakker te worden.

    Joan van Baarle
    Moeder van Gaby Olthuis

  • Ton Vink

    praktijkvoerend filosoof en consulent voor Stichting de E, Velp

    Geachte heer Boesten,
    Dank voor uw reactie. (1) U gaat voorbij aan de kern van mijn argument:
    mevrouw had de juiste middelen in huis om onder eigen regie zelf haar leven te beëindigen. Weloverwogen en zorgvuldig. Zelfeuthanasie. Zij kon dat niet opbr...engen. Dat is alleszins begrijpelijk gegeven de het gewicht van deze stap en haar situatie (relatief jong, twee kinderen). Mijn - morele - dilemma is nu: de arts stapt hier in en neemt de verantwoordelijkheid over (de wet laat daar geen misverstand over bestaan) en beëindigt het leven van mevrouw (welke euthanasievariant wordt gekozen is fundamenteel niet relevant). Artseneuthanasie. Maakt de arts zich nu niet verantwoordelijk voor de dood van mevrouw? (2) Over de mogelijkheid zelf het bewuste middel te verwerven bestaat veel mist en misverstand. De informatie daarover is concreet beschikbaar in een Engelstalige publicatie als boek en e-boek.
    Van afhankelijkheid van De Einder is daarbij geen sprake. De counselor is er desgewenst voor begeleidende gesprekken.
    Ton Vink.

  • J.N.J. Boesten

    net gepensioneerd huisarts en als arts verbonden aa, Mill

    wat is het verschil tussen:
    - een uitvoerend arts die de 15 gram overhandigt aan diegene die kiest voor een zelfgekozen levenseinde volgens de regels van de WTL.. en iemand van de stichting de Einder die dezelfde persoon een emailadres verschaft waar... die persoon die 15 gram Pentothal kan bestellen.. beiden werken mee aan het zelfgekozen levenseinde van een persoon, in beide gevallen neemt die persoon temidden van zijn naasten die 15 gram Pentothal tot zich...
    In het eerste geval is hij 'afhankelijk' van een arts die vlgs. de regels van de WTL op verzoek of hulp bij zelfdoding handelt en in het tweede geval is hij 'afhankelijk' van iemand van de stichting de Einder die hem dat emailadres verschaft... om 'illegaal' in het bezit te komen van die 15 gram Pentothal.. noot: wie krijgt dat email-adres wel en wie niet??? of krijgt iedereen dat email-adres.. dan bestaat de pil van Drion dus wel...


    Boesten JNJ

  • ,

    Geachte heer Vink,

    Met instemming las ik uw opiniestuk in Medisch Contact van vandaag.
    De euthanasiewetgeving is een groot goed, maar het heeft mij ook altijd verbaasd waarom artsen hiervoor per definitie de verantwoordelijkheid zouden moeten nemen....
    In het kader van een (langdurig) ziekteproces met infauste prognose kan ik me voorstellen dat een arts naast de patiënt blijft staan en tot op het laatste moment verantwoordelijkheid neemt. Vooral in de klaar-met-leven discussie snap ik echter niet waarom ook daar de rol van de arts zo wordt benadrukt.
    Zoals u schrijft, je hebt geen arts nodig om je leven te beëindigen. Het is en blijft de weloverwogen keuze van de persoon zelf en daarmee ook diens verantwoordelijkheid. Ik kan me voorstellen dat een instemmend oordeel van een arts verlichting geeft tijdens een zo existentieel keuzemoment.
    Maar dat kan niet de reden zijn om artsen hiervoor ook verantwoordelijk te maken.

    Met vriendelijke groet,

    Martine de Vries, MD, PhD
    Fellow kinderendocrinologie / medisch ethicus
    Leiden

  • B.E. Coppens

    Huisarts, SLOTEN FR

    Zeker wel een belangrijk punt wat hier ter tafel. Wordt gebracht.
    Mijn eigen ervaring met euthanasie aanvragen is beperkt. Tot een hand vol gevallen waarbij duidelijk spraken is van een terminale ziekte die zonder euthanasie binnen enkele maanden tot... de dood zou leiden, hierbij heb ik mij als behandelend arts verantwoordelijke gevoelt om ik het kader van de palliatieve zorg op verzoek. Een euthanasie. Toe te passen. Omdat dat expliciet en herhaaldelijk duurzaam door de patiënt. Werd gevraagd, en het verzoek door mij ook volkomen invoelbaar is.
    Op het moment dat dat. Niet meer het geval is, kan ik natuurlijk niet die hulp meer bieden, de vraag is of een andere arts dat dan wel zou kunnen, indien. Die. Niet vlot voorhanden is ( wachttijden bij. Levenseinde kliniek), kan er natuurlijk bij een patiënt een behoefte bestaan om zelf iets te gaan organiseren, ik zou graag zien dat patiënten daar open over zijn en blijven, ik kan dan bieden dat ik niets tegenhoudt, maar kan er dan natuurlijk niet aan meewerken.
    Zijn er gedragsregels en adviezen hierover van onze beroepsorganisaties?

    BArt Coppens

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.