Laatste nieuws
Frans Meijman Yvette den Ouden
5 minuten leestijd
E-health

E-zorg geen doel maar middel

2 reacties

E-HEALTH

Huisartsen zien online communicatie als aanvulling

Lang niet alle huisartsen zijn overtuigd van de toegevoegde waarde van e-zorg. Kwantitatieve studies tonen tot nog toe ook weinig aanwijzingen die daarop duiden. Kwalitatief materiaal is er amper. Coassistent Yvette den Ouden deed daarom een praktijkgericht onderzoek naar de ervaringen van huisartsen, praktijkondersteuners en patiënten met e-zorg.

Bij elektronisch gemedieerde zorg op afstand (e-zorg) treedt een zorgverlener in de huisartsenpraktijk op een andere manier in contact met een patiënt dan tijdens een consult in de spreekkamer. Voorbeelden zijn een e-consult, video-consult, sms-dienst of online een afspraak maken. Volgens de eHealth-monitor kan e-zorg de vrijheid en zelfredzaamheid van patiënten bevorderen en de zorg doelmatiger organiseren.1 De minister van VWS onderschrijft deze kansen en stelt dat e-zorg geaccepteerd moet worden door patiënten én zorgprofessionals.2 Voldoende reden voor een verkenning van visies uit de praktijk.

E-zorgmiddelen voor de huisartsenpraktijk zijn er volop, maar niet alle huisartsen, praktijkondersteuners en patiënten maken optimaal gebruik van e-zorg op afstand. Lang niet iedereen is overtuigd van een toegevoegde waarde ervan. In de literatuur worden twijfels uitgesproken over de patiëntveiligheid, de mate van toepasbaarheid op de eigen patiënten-populatie en de toename van de werkdruk. Er zijn veel kwantitatieve studies verricht naar de mogelijke voordelen van e-zorg, maar lang niet alle onderzoeken vinden aanwijzingen voor een toegevoegde waarde. Er is weinig kwalitatief materiaal beschikbaar.

In opdracht van de Huisartsenkring Amsterdam/Almere hebben wij daarom elf huisartsen, vijf praktijkondersteuners en negen patiënten gevraagd naar hun ervaringen met het gebruik van e-zorg.3

Een meerderheid van de bevraagden staat niet afwijzend tegenover het gebruik van e-zorg in de huisartsenpraktijk. Wel stellen de huisartsen en praktijkondersteuners randvoorwaarden voordat ze e-zorgmiddelen in gebruik willen nemen. Andere praktijken hebben al ervaring met het e-consult, online herhaalrecepten aanvragen of het patiëntenportaal. Ook patiënten hebben zo hun wensen, zij het nauwelijks gebaseerd op eigen ervaringen. De vraaggesprekken en het literatuuronderzoek hebben een waaier van aanbevelingen voor de praktijk opgeleverd.

Geen vervanging
De voorkeur van patiënten gaat uit naar persoonlijk contact met hun huisarts of praktijkondersteuner, in de praktijk of telefonisch. Voor korte vragen over een al bekende klacht lijkt het patiënten tijdbesparend om een consult via de e-mail te gebruiken. Bij onzekerheid over een kleine klacht waarvoor de patiënt eigenlijk niet naar de huisarts wil, lijkt het patiënten geruststellend om via de computer ‘even’ de huisarts te raadplegen.

Ook de huisartsen en praktijkondersteuners prefereren persoonlijk of telefonisch patiëntencontact. Enkelen zien mogelijkheden voor het videoconsult, met name bij ouderen of als aanvulling op het telefonisch patiëntencontact. Het merendeel is bereid per e-consult of e-mail korte
vragen te beantwoorden, maar alleen in die gevallen waarbij een praktijkbezoek niet nodig is. Praktijken die het e-consult gebruiken, hebben op hun website enkele regels opgesteld waaraan een vraag via het e-consult moet voldoen. Ondanks deze informatie komen er toch ook nieuwe klachten via het e-consult binnen.

Taalproblemen
Een aantal huisartsen en praktijkondersteuners is bang dat de e-zorg voor een deel van hun patiëntenpopulatie onbruikbaar is door onvoldoende vaardigheid met internet, het Nederlands of geschreven taal. Andere praktijken hebben een relatief jonge populatie waarbij internettoegang goed mogelijk is. Voorafgaand aan implementatie van e-zorgmiddelen moet het doel van de invoering helder zijn. Na inventarisatie van behoeften, mogelijkheden en doel van de praktijk, kan een praktisch draaiboek gemaakt worden.

Waak ervoor dat bepaalde patiënten buiten de boot vallen door onvoldoende vaardigheid in de Nederlandse taal. Mogelijk is dit gedeeltelijk te ondervangen door een triagelijst bij online afspraken in meerdere talen aan te bieden, vergelijkbaar met het talenmenu bij het digitale ondersteuningssysteem ‘Health Communicator’. Bij beeldcommunicatie is het bijvoorbeeld mogelijk het programma via pictogrammen te bedienen, in plaats van via tekstuele aanwijzingen.

Voorlopers
Praktijken die nog geen e-zorg gebruiken en dit ook niet van plan zijn, kennen weinig tot geen voordelen van e-zorg. ‘E-zorg kost me meer tijd dan een normaal consult’ en ‘je moet elkaar in de ogen kunnen kijken, anders wordt het ontzettend clean’. Een kort overzicht met voor- en nadelen, inclusief literatuurverwijzingen, kan e-zorg van meerdere kanten laten zien. Ook kunnen enkele voorlopers op e-zorggebied als lokale ‘vraagbaak’ dienen. Als een huisartsenkring wil dat meer praktijken e-zorg aanbieden, kunnen niet-gebruikers persoonlijk benaderd worden, bijvoorbeeld door geneeskundestudenten.

Beveiliging
Enkele huisartsen en meerdere praktijkondersteuners gebruiken een normaal mailadres voor communicatie met patiënten; deze manier van communicatie is niet extra beveiligd, zoals het e-consult. Hun ervaring is dat patiënten geen bezwaar hebben. Maar de KNMG- en NHG-richtlijnen schrijven voor dat het online arts-patiëntcontact via een beveiligde weg moet verlopen en dat het mogelijk is om na te gaan of het bericht bij de juiste persoon terechtkomt.4 Gebruikers van het e-consult ervaren de inlogstappen als vervelend en tijdrovend en enkelen vragen zich af of deze strikte beveiliging wel noodzakelijk is.

Triagesysteem
De grootste drempel voor huisartsen om het online afsprakensysteem niet aan te bieden, is het feit dat ze geen vat hebben op de urgentie van de klacht. Een doktersassistent kan de klacht zo nodig uitvragen en een risico-inschatting maken, een computer niet. Wanneer er een triagesysteem gekoppeld kan worden aan de online afspraak, zal de weerstand van huisartsen afnemen. Bijvoorbeeld een
triagesysteem in de vorm van een vragenlijstje voorafgaand aan het kiezen van een afspraakmoment of een praktische surveillance op urgentie door dokters-assistenten.

Inbreng gebruikers
Gebruikers van e-zorgmiddelen hebben vaak goede ideeën hoe een middel verbeterd kan worden. Voorbeelden hiervan zijn online afspraken met een korte triagevragenlijst, een ingebouwde waarschuwing bij praktijkondersteuners als controlepatiënten geen vervolgafspraak maken of e-mailen vanuit het huisartsinformatiesysteem. Als deze aanwijzingen uit de praktijk vaker worden opgevolgd, gaan wellicht meer huisartsenpraktijken e-zorgmiddelen gebruiken.

Tarief
Alle bevraagde huisartsen zijn het erover eens dat het tarief voor het e-consult (gelijk aan het telefonisch consult) te laag is, gezien de stappen die nodig zijn voor het beantwoorden. Hoewel dit niet de hoofdreden is voor huisartsen om geen e-consult in te voeren, speelt het wel een rol. Het verhogen van het tarief kan een prikkel zijn het e-consult in de huisartsenpraktijk in gebruik te nemen.

Betrouwbare websites
Er zijn veel informatieve sites waar praktijkondersteuners informatie vandaan kunnen halen. Enkele praktijkondersteuners geven aan het lastig te vinden betrouwbare van onbetrouwbare sites te onderscheiden. Een van hen opperde om met en voor alle praktijkondersteuners uit een kring of regio een overzicht samen te stellen van betrouwbare, handige sites.

Al met al zijn de bevraagde huisartsen, praktijkondersteuners en patiënten het erover eens dat e-zorg op afstand een middel is en geen doel op zich. Het is hun wens dat de e-zorg een aanvulling is op de al bestaande communicatiemanieren en dat het geen bestaande communicatiemethoden vervangt. Zij zijn bereid e-zorgmiddelen te gebruiken op voorwaarde dat de kwaliteit van zorg gewaarborgd blijft. Nog niet iedereen is hiervan overtuigd.


Yvette den Ouden, coassistent, VUmc

Frans Meijman, hoofddocent, afdeling Huisartsgeneeskunde en Ouderengeneeskunde, VUmc

contact: aydenouden@gmail.com ; cc: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling gemeld



Lees ook

Meer in dossier E-health


Voetnoten

1. Krijgsman J, Bie J de, Burghouts A, Jong J de, Cath GJ, Gennip L van, Friele R. eHealth, verder dan je denkt. eHealth-monitor 2013. Nictiz en Nivel. Sept 2013: 9-17.
2. Schippers EI (minister VWS). Kamerbrief over eHealth. Jun 2012. 
3. LHV nieuws: E-zorg is een hulpmiddel geen doel op zich 
4. Uitwisseling medische gegevens per e-mail? KNMG Artseninfolijn.

<b>Download dit artikel (PDF)</b>
E-health ouderen communicatie huisartsenpraktijk
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • J. Nederhof

    Huisarts, AMSTERDAM Nederland

    Geachte collega,
    In uw stukje noemt u onder meer online afspraken met een korte triage vragenlijst en e-mailen vanuit het huisartsinformatiesysteem.
    Het doet mij een genoegen u mede te delen dat de nieuwe versie van Health Communicator deze functies ...over enkele weken ondersteunt. Het systeem wordt momenteel in de praktijk uitgetest.
    Met vriendelijke groet,
    Hans Nederhof
    jnederhof@nedtalk.com


  • N.A. Terpstra

    huisarts, Venhuizen Nederland

    Dit artikel is een leuke aanzet tot het veel en veel kritischer beschouwen van informatietechnologie in de (eerstelijns) zorg. Er zijn ontegenzeglijk voordelen aan sommige onderdelen, maar de nogal stupide focus dat alles met e-health wel beter zal m...oeten gaan, leeft erg bij de dames Kroes, Schipper en Wind, die geen van allen enig verstand van zaken hebben. Maar ze krijsen wel luid. De technofielen die gek zijn op alles wat computers maar kunnen, mogen wat mij betreft nimmer een leidende rol in dit debat krijgen.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.