Laatste nieuws
ouderen

Meet uitkomst ook bij geneesmiddelen

Plaats een reactie

ONDERZOEK

Registreren om het effect van een medicinale behandeling vast te leggen

Patiëntenzorg kan beter als er solide informatie is over de resultaten van behandelingen. Voor chirurgische ingrepen gebeurt dat al. Maar ook voor farmacotherapeutische interventies zou dit moeten gebeuren.

Steeds meer ziekenhuizen registreren doorlopend de uitkomsten van zorg. Dit verschaft patiënten informatie over het te verwachten resultaat en creëert mogelijkheden om de zorg te verbeteren. Deze aanpak biedt ook interessante aanknopingspunten om de toegevoegde waarde van nieuwe geneesmiddelen te gaan bepalen. Van veel nieuwe – vaak dure – geneesmiddelen die op de markt worden gebracht, wordt niet snel duidelijk wat hun waarde in de praktijk is. Vanwege de vaak zeer strikte patiëntselectie in trials kunnen er grote verschillen bestaan tussen de uitkomsten van deze trials en de klinische voordelen later in de natuurlijke populatie. Een voorbeeld is de geringere overlevingswinst die bevacizumab bij oudere patiënten met niet-kleincellig longcarcinoom oplevert terwijl bij de relatief jonge populatie uit de klinische trial goede resultaten werden geboekt. Een ander voorbeeld is het in de klinische praktijk uitblijven van de verwachte voordelen van geactiveerd proteïne C bij ernstige sepsis. Deze voorbeelden onderstrepen dat er inzicht nodig is in de daadwerkelijke waarde van geneesmiddelen in de klinische praktijk. Dit komt de patiënt en de maatschappij ten goede. In Nederland wordt inmiddels ruim 5 miljard euro uitgegeven aan geneesmiddelen en binnenkort zullen diverse zeer dure geneesmiddelen tot de markt worden toegelaten. Uitsluitsel over de werkelijke toegevoegde waarde hiervan is dus gewenst.

‘Learning Healthcare’
Een ‘Learning Healthcare System’ is een systematiek die de relatie tussen de geleverde zorg en het resultaat ervan evalueert. Het uiteindelijke doel is kansen voor verbetering identificeren en het effect van deze verbeteringen vervolgens weer meten. Ook in Nederland wordt deze systematiek toegepast, bijvoorbeeld in het nationale programma Meetbaar Beter (meetbaarbeter.com). Hierin wordt doorlopend gekeken naar de uitkomsten van zorg, met name na cardiochirurgische interventies. Inmiddels doen 12 ziekenhuizen hieraan mee.

Waarom zijn deze systemen succesvol? Er zijn twee redenen: het gaat primair over uitkomsten en medisch specialisten trekken het. Met name dit laatste is een belangrijke voorwaarde om verbeteringen door te voeren. Zorgprofessionals staan vaak eerder achter bevindingen als ze die zelf hebben gedaan en zijn hierdoor ook meer gemotiveerd ernaar te handelen. Meetbaar Beter heeft inmiddels de eerste aanpassingen in de zorg opgeleverd en de effecten hiervan worden nu gemonitord.

Opmerkelijk genoeg wordt deze aanpak in Nederland nog maar weinig toegepast voor farmacotherapeutische behandelingen. Voor zover ons bekend is alleen in de hematologie en de reumatologie iets dergelijks op landelijke schaal georganiseerd. Dit is vreemd want het verband tussen behandeling en uitkomst verschilt niet essentieel bij een farmacotherapeutische en een chirurgische interventie. Wat telt is de uitkomst voor de patiënt. Ook van behandelingen met geneesmiddelen moet dus structureel worden geëvalueerd wat ze opleveren.

Santeon
Mede geïnspireerd door ervaringen in de Verenigde Staten hebben artsen en apothekers uit zes topklinische ziekenhuizen in Nederland, verenigd onder de naam Santeon, ook de eerste stappen gezet in een soortgelijke richting. In deze ziekenhuizen, waartoe ook het Antonius Ziekenhuis en het Martini Ziekenhuis behoren, wordt sinds kort structureel bij iedere patiënt met long- of prostaatkanker prospectief een vaste set patiëntkenmerken en uitkomsten vastgelegd (zorgvooruitkomst.nl). Deze gegevens kunnen worden gekoppeld aan alle geneesmiddelen die zijn opgenomen in de Santeon Farmadatabase. Door deze combinatie van data ontstaan in de komende jaren vanzelf interessante mogelijkheden om bij de introductie van nieuwe geneesmiddelen de toegevoegde waarde te onderzoeken. Tevens geven deze onderzoeken een goed beeld van wat patiënten daadwerkelijk kunnen verwachten van nieuwe behandelingen met geneesmiddelen.

Snelle resultaten
Bovenstaande systematiek kan bij veel meer ziektebeelden sneller en beter inzicht verschaffen in de waarde van nieuwe geneesmiddelen. Startpunt moet steeds zijn dat van een ziektebeeld een set relevante patiëntkenmerken en uitkomsten wordt gedefinieerd in multidisciplinair overleg. Uitkomsten die door de patiënt zelf worden gerapporteerd horen hier ook bij. Daarna kunnen deze parameters in de klinische routine prospectief en gestructureerd worden vastgelegd. Uiteindelijk ontstaat hiermee een context waarbinnen de toegevoegde waarde van nieuwe geneesmiddelen kan worden geduid. In een verbetercyclus kan ieder toekomstig geneesmiddel beoordeeld worden op zijn potentie de uitkomst te verbeteren. Om snel bruikbare resultaten te verkrijgen moeten veranderingen in de behandelingen gedisciplineerd worden toegepast. Zo komen niet alleen resultaten sneller beschikbaar maar hoeft er ook minder rekening te worden gehouden met mogelijke bias door (onbewust) selectieve inzet. Door de verkregen resultaten te plaatsen naast de resultaten uit registratietrials ontstaan aanvullende mogelijkheden om de waarde van nieuwe geneesmiddelen binnen de Nederlandse context te bepalen. De geschetste systematiek biedt ook mogelijkheden om snel inzicht te verkrijgen in de gelijkwaardigheid van de generieke varianten van bestaande geneesmiddelen, zoals van biosimilars ten opzichte van originators. Het doorlopend meten van relevante uitkomsten kan ook in deze gevallen een bruikbare achtergrond bieden om uitspraken te kunnen doen.

Gezamenlijk verantwoordelijk
Artsen en apothekers zouden vanuit hun gezamenlijke verantwoordelijkheid voor verantwoorde farmacotherapie nog veel meer kunnen doen aan het onderzoeken van de toegevoegde waarde van nieuwe geneesmiddelen in de eigen populaties. Door gezamenlijk te werken aan systemen om uitkomsten van zorg te evalueren in relatie tot ingezette farmacotherapie ontstaat vanzelf een context waarbinnen de waarde van toekomstige geneesmiddelen systematisch kan gaan blijken. Dit is hoogst noodzakelijk om te voorkomen dat geneesmiddelen worden ingezet die geen duidelijk toegevoegde waarde hebben op relevante uitkomsten. Introductie van nieuwe dure geneesmiddelen buiten een dergelijke systematiek is met de huidige mogelijkheden zelfs ongewenst.



dr. Ewoudt van de Garde, ziekenhuisapotheker-epidemioloog, St. Antonius Ziekenhuis Utrecht/Nieuwegein, universitair docent aan de Universiteit Utrecht

Mathieu Tjoeng, ziekenhuisapotheker en hoofd Klinische Farmacie, St. Antonius Ziekenhuis Utrecht/Nieuwegein

dr. René van Hulst, ziekenhuisapotheker-gezondheidseconoom, Martini Ziekenhuis Groningen


contact: e.van.de.garde@antoniusziekenhuis.nl; cc: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling gemeld





Zie ook

Literatuur

1. Rothwell PM. External validity of randomised controlled trials: ‘To whom do the results of this trial apply?’ The Lancet 2005; 365: 82-93.
2. Zhu J, Sharma DB, Gray SW, Chen AB, Weeks JC, Schrag D. Carboplatin and paclitaxel with vs without bevacizumab in older patients with advances non-small cell lung cancer. JAMA 2012; 307: 1593-1601.
3. Ranieri VM, Thompson BT, Dhainaut JF, Douglas IS, Finfer S, Gardlund B et al. Drotrecogin alfa (activated) in adults with septic shock. N Engl J Med 2012; 366: 2055-64.
4. Vaststelling begroting Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI) voor het jaar 2014.
5. Sledge GW, Hudis CA, Swain SM, Yu PM, Mann JT, Hauser RS, Lichter AS. ASCO’s approach to a learning health care system in oncology. J Oncol Pract 2013; 9: 145-8.
6. Project: Infrastructuur voor ziekenhuis-georiënteerd geneesmiddelen uitkomsten onderzoek.
7. Porter ME. Measuring Health Outcomes: the Outcome Hierarchy. Supplementary Appendix 2 to What is value in health care? NEJM 2010; 363: 2477-81.
8. Dreyer NA, Velentgas P, Westrich K, Dubois R. The GRACE checklist for rating the quality of observational studies of comparative effectiveness: a tale of hope and caution. J Manag Care Pharm 2014; 30: 301-8.

© Hollandse Hoogte
© Hollandse Hoogte
<b>Download dit artikel (PDF)</b>
ouderen
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.