Spanningsvelden

Gezondheidszorg onder druk is een interessant boek dat de spanningsvelden in de organisatie van de gezondheidszorg in beeld wil brengen, aan de hand van wat casuïstiek en onder het gesternte van toenemende marktwerking. Veel bijdragen behandelen vraagstukken van logistieke aard: netwerklogistiek, logistiek management, het herontwerpen van zorgprocessen. Uitgangspunt van het boek is de wetenschap dat een beetje gezonde spanning een conditio sine qua non is voor het probleemoplossend vermogen van organisaties in de gezondheidszorg. Maar het is, lijkt mij, geen voldoende voorwaarde.

Dat laat zich het best duidelijk maken aan de hand van één van de bijdragen, waarin een aantal mogelijkheden wordt besproken om de binding tussen medisch specialist en ziekenhuisorganisatie te vernieuwen. Al snel volgen de geijkte, platgeciteerde bezweringsformules: we moeten allen pogen ‘elkaars belevingswereld te begrijpen en te respecteren’; echte vernieuwing begint bij jezelf, vooral ‘bij het duidelijk voor ogen krijgen waar het echt om gaat, wat je drijfveren zijn en hoe je jezelf de ruimte wil geven’, en je moet vooral ook rekening houden ‘met anderen die deelgenoot zijn in dat complexe ziekenhuisbedrijf’. Geen verstandig mens zal dit tegenspreken.

Toch zien we hier het probleem in reincultuur: tal van professionals hebben geen affiniteit met management en bestuur; daarvoor zijn ze domweg niet op aarde, menen ze. Ze hebben geen zin om zich het merkwaardige jargon en de bijbehorende regel- en vergaderzucht eigen te maken en betuigen dan ook slechts uit fatsoensoverwegingen respect voor hetgeen de ‘tegenpartij’ doet in het ziekenhuis of elders. Juist deze professionals denken inderdaad: ‘Geef ons de ruimte! Wij weten het best hoe we patiënten kunnen helpen, en loop ons niet voor de voeten.’ Of ze het ook hardop zeggen en of dat een juiste attitude is, is een tweede. Het is in ieder geval een feit. Een liefdevol gebod om toch vooral rekening te houden met de managende medemens klinkt daarom nogal vroom en gratuit - hoeveel sociaal-wetenschappelijke organisatietheorie of ‘zelfsturende teams’ ook van stal worden gehaald.

Natuurlijk maakt ook dit boek een eerbiedige buiging naar de professional die zich (terecht of ten onrechte, daar gaat het nu even niet om) bedreigd voelt: ‘Externe wet- en regelgeving ontzielt soms de dagelijkse beroepsuitoefening, al dan niet versterkt door regelgeving van de eigen maatschap, de koepel, het management en het bestuur van het ziekenhuis. Het is in al die situaties gewenst niet bij de pakken neer te gaan zitten, maar nieuw elan in te brengen en zelf het initiatief te houden’. Maar hoe dat moet, blijft te veel in nevelen gehuld.

G. de Vries & H. van Tuijl (red.) Gezondheidszorg onder druk, Bohn Stafleu van Loghum, ISBN 90 3131 4749, 182 blz., 29,50 euro.