Waarom de dokter niets kan vinden

Eerder (MC 24/2009: 1060) besteedden we reeds ruimschoots aandacht aan wat tegenwoordig somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK) heet. Onvoldoende betekent in dit verband: we begrijpen het mechanisme erachter niet goed. Bij SOLK gaat het om lichamelijke klachten die langer dan een paar weken duren en waarbij in adequaat medisch onderzoek geen somatische aandoening aan het licht komt die de klacht voldoende kan verklaren.

De psycholoog Jan Houtveen (Universiteit Utrecht) heeft zich daardoor niet uit het veld laten slaan. In zijn zeer leerzame en helder geschreven De dokter kan niets vinden wil hij juist een aantal verklarende mechanismen voor het voetlicht brengen. Maar niet nadat hij eerst heeft vastgesteld dat er nog steeds debat is tussen degenen die menen dat er één overkoepelend verklarend mechanisme moet zijn, omdat alle onverklaarde klachten een samenhangend ziektebeeld zouden vormen, en degenen die van het tegendeel overtuigd zijn. Voor beide standpunten valt iets te zeggen, zo blijkt. Zo is bij alle syndromen (CVS, fybromyalgie enz.) weliswaar een effect van cognitieve gedragstherapie aangetoond, maar CGT is geen echte behandeling: ze leert patiënten vooral omgaan met hun klachten. Ze kan immers ook bijdragen aan een betere kwaliteit van leven bij ernstig zieken.

Tot de mechanismen die Houtveen uitvoerig
bespreekt, behoren hypervigilantie – het continu en overdreven speuren naar interne sensaties in het lichaam – en catastroferen: het overdreven interpreteren van een situatie als bedreigend. Veel aandacht besteedt Houtveen ook aan de pijnwaarneming en de theorie die Ronald Melzack daar tien jaar geleden over ontwikkelde. Bij patiënten met onverklaarde klachten zou de interoceptieve sensitisatie verhoogd zijn: ze hebben grotere gevoeligheid voor bijvoorbeeld de doorgifte,waarneming of beleving van pijnprikkels (hetgeen wat anders is dan hypervigilantie).

Er is inmiddels veel onderzoek dat laat zien hoe deze en andere psychologische mechanismen zich weerspiegelen in de activiteit van neuronale netwerken in het brein. Dat ontregelde stressfysiologie (zoals de HPA-as) een (specifieke) rol zou spelen bij het ontstaan van onverklaarde lichamelijke klachten, wordt door Houtveen in een goed onderbouwde beschouwing min of meer naar het rijk der fabelen verwezen. Zeer aanbevolen. HM

Lees ook

• Onverklaard en onbegrepen - artikel Mediosch Contact