Expositie - Dossier Van Gogh: Gek of geniaal?

Gewoon een lastig mannetje

In drie rijen van zes hangen ze aan de muur, de stempels die artsen door de jaren heen op Vincent van Gogh hebben geplakt. Alleen al in zijn leven had hij er zes te pakken, van terpentijnvergiftiging tot gemaskeerde epilepsie. En dat was nog maar het begin. Later volgden mania, neurosyfilis, schizofrenie, bipolaire stoornis, borderline.

Psychiatriemuseum Het Dolhuys in Haarlem heeft de diagnosen gehangen naast een projectie van de speelfilm Lust for Life uit 1956. Daarin speelt Kirk Douglas een behoorlijk gestoorde man die onder begeleiding van vioolmuziek zijn dramatische einde tegemoet gaat. Het symboliseert volgens museumdirecteur Hans Looijen de mythe van de geniale gek.

En die mythe wil het museum doorprikken met de expositie Dossier Van Gogh: Gek of geniaal? Want dat is veel interessanter dan de zoektocht naar de ‘ultieme diagnose’, meent Looijen. ‘Dat is alleen maar een nieuw label.’ In de volgende zaal ligt de nadruk daarom op alles wat Van Gogh ‘normaal’ maakt. ‘Want wat doet hij nou eigenlijk? Hij verlegt grenzen. Hij wil prikkelen. En hij wil alles op zíjn manier. Vincent van Gogh was gewoon een lastig mannetje.’

Zijn verhaal laat volgens Looijen zien dat de samenleving problemen met normafwijkend gedrag vaak neerlegt bij psychiaters. Die moeten een oplossing zoeken. Zijn ziekte is dus deels een product van zijn tijd. Dit geldt echter niet voor de aanvallen die Van Gogh later kreeg. Als hij nu leefde, zou hij daarvoor bij de psychiater zijn beland. En het is de vraag wat de hedendaagse medicijnen met zijn creativiteit hadden gedaan. LdK

Rubriek Scoop