Laatste nieuws
R.J.H. Crommentuyn
4 minuten leestijd

Vervanging zwangere aios slecht geregeld

1 reactie

Zwangerschapsverlof problematisch voor achterblijvers

Een zwangere arts in opleiding tot specialist (aios) veroorzaakt door haar afwezigheid een gat in het dienstrooster en de afdelingsbegroting. Een oplossing lijkt niet voorhanden.

In 2006 is de opleiding obstetrie en gynaecologie van het UMC Groningen gereorganiseerd in het kader van de onderwijsvernieuwingen. Eind vorig jaar inventariseerde aios Eva Stekkering voor het opleidingsoverleg van het UMCG de knelpunten in de bedrijfsvoering en droeg mogelijke oplossingen aan. De opleiding telde op dat moment vijftien aiossen. Daarvan werkten er vijf in deeltijd, waren er twee zwanger en kwamen er twee net terug van (zwangerschaps)verlof.

VWS redeneert dat aiossen per saldo
niet bijdragen aan de productie

Gynaecologen in opleiding hoeven in Groningen vanaf de zestiende zwangerschapsweek tot drie maanden na de bevalling geen diensten te draaien. Als aiossen na de bevalling willen kolven, dan is daarvoor tijd gereserveerd tijdens de spreekuren. ‘Het feit dat er geen vervanging is voor een zwangere aios trekt een zware wissel op de collega-aiossen’, constateert Stekkering.

De bedrijfsvoering van de opleiding is op verschillende punten voor verbetering vatbaar, aldus Stekkering. Ze pleit bijvoorbeeld voor meer invloed op het eigen opleidingsschema. Maar boven aan het lijstje met gewenste verbeterpunten staat een heldere hartenkreet: ‘Vervanging bij zwangerschapverlof is nodig!’

Flink gat
De kans dat dat gaat gebeuren, is heel erg klein, vertelt zelfstandig interim-manager Klaas Bart de Raad. Hij werkte de afgelopen jaren onder meer voor een maatschap chirurgie in Eindhoven en als divisiemanager in Breda. Twee jaar geleden beschreef hij in Medisch Contact (MC 29-30/2008: 1273) wat er in een opleidingsmaatschap gebeurt als een aios zwanger wordt.

Tijdens het zwangerschapsverlof wordt de subsidie uit het Opleidingsfonds tijdelijk onderbroken. De zwangere specialist in opleiding wordt in deze periode betaald door uitkeringsorganisatie UWV. ‘De ziekenhuizen krijgen echter met een financieringsprobleem te maken’, schreef De Raad. Op jaarbasis is de subsidie per aios in een middelgroot opleidingsziekenhuis 147.600 euro. Tijdens zwangerschaps- en bevallingsverlof betaalt het UWV op jaarbasis maximaal 49.000 euro. Aan salaris en werkgeverslasten kost een aios echter gemiddeld 67.000 euro per jaar. Zwangerschap slaat zo een flink gat in de inkomsten. De maatschap mist de productie die de aios draait, het ziekenhuis loopt subsidie mis en het UWV vergoedt niet de volledige salariskosten. In deze situatie is er begrijpelijkerwijs geen geld om een anios aan te trekken ter vervanging van de zwangere aios. Het extra werk komt vervolgens op de schouders van de achterblijvende aiossen.

In de war
‘In deze situatie is nog geen enkele verandering opgetreden’, zegt De Raad. ‘Navraag bij de vereniging Samenwerkende Topklinische Ziekenhuizen heeft mij geleerd dat het ministerie op macroniveau wel rekening houdt met tijdelijke uitval. Er worden iets meer specialisten opgeleid dan strikt noodzakelijk. Maar dit overschot biedt in individuele gevallen natuurlijk geen enkel soelaas.’

VWS en Opleidingsfonds redeneren dat aiossen per saldo geen bijdrage leveren aan de productie van een opleidingsmaatschap. Vanuit die visie zou afwezigheid van de aios voor maatschap en ziekenhuis geen financiële consequenties hoeven te hebben. ‘Maar aiossen worden overal ingezet: op de ok, de spoedeisende hulp, afdelingen. Ze openen DBC’s en die tellen gewoon mee in de productie’, zegt De Raad. ‘Natuurlijk is een opleider minder tijd kwijt aan een afwezige aios en zou hij in die tijd meer productie kunnen draaien. Maar dat is theoretisch. Het rooster wordt lang van tevoren gemaakt en een zwangerschap schopt alles in de war. Ik hoor een chirurg echt niet zeggen dat hij zijn vakantie annuleert om een zwangere aios te vervangen.’

De Raad heeft in de praktijk al meegemaakt dat een mogelijke zwangerschap tot calculerend gedrag leidt. ‘De vakgroep chirurgie van het Amphia Ziekenhuis wilde een aios uitlenen aan het Centraal Militair Hospitaal in Utrecht. In het contract is toen vastgelegd dat eventuele kosten voortvloeiend uit een zwangerschap voor rekening van Amphia zouden zijn, anders zou de uitleen niet doorgaan.’ Uiteindelijk werd de aios inderdaad zwanger tijdens de uitleenperiode. ‘Maar ze ging pas met verlof nadat ze terug was in Breda’, lacht De Raad.

Volgens De Raad leidt de situatie er ook toe dat ziekenhuizen en maatschappen liever geen vrouwelijke aiossen aannemen. ‘Dat is natuurlijk moeilijk te bewijzen, maar ik heb dit zowel medisch specialisten als bestuursleden horen zeggen.’

Eigenaardigheid
Behalve mogelijke discriminatie ondervinden zwangere aios zelf geen evidente nadelen van hun situatie. Hun arbeidsvoorwaarden zijn in diverse wetten en cao’s gewaarborgd. Toch signaleert voorzitter Ingrid Desar van de Landelijke Vereniging voor Medisch Specialisten in Opleiding (LVAG) nog een bureaucratische eigenaardigheid. ‘Vaak zie je dat de moeder terugkeert in een 80-procentsdeeltijdbaan, maar wel 100 procent dienst moet doen. Over een heel jaar werkt ze dan gemiddeld bijvoorbeeld 84 procent. De specialistenregistratiecommissie (MSRC) accepteert echter alleen deeltijdbanen die zijn afgerond op tientallen procenten. Bij de MSRC staat zo’n aios dan te boek met een dienstverband van 80 procent. Daardoor duurt de opleiding ten onrechte 20 procent in plaats van 16 procent langer.’

Robert Crommentuyn

Correspondentieadres: redactie@medischcontact.nl


De slechte regeling rond zwangerschap kan ertoe leiden dat maatschappen liever geen vrouwelijke aiossen aannemen. Beeld: Getty Images
De slechte regeling rond zwangerschap kan ertoe leiden dat maatschappen liever geen vrouwelijke aiossen aannemen. Beeld: Getty Images

In de folder ‘Aios, zwangerschap en bevalling. Regelingen omtrent aios en zwangerschap’ heeft De Jonge Orde alle wettelijke bepalingen en andere rechten en plichten omtrent zwangerschap op een rijtje gezet.




<strong>Klik hier voor een PDF van dit artikel</strong>
Folder ‘Aios, zwangerschap en bevalling
aios zwangerschap
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • ,

    Vanuit mijn dagelijkse praktijk als orthopedisch chirurg in opleiding deel ik graag, op persoonlijke titel, een aantal ervaringen en observaties met u. De ene opleiding is de andere niet en binnen dezelfde opleiding zijn er zelfs grote verschillen tu...ssen de verschillende ziekenhuizen. Toch denk ik dat bijna alle aios te maken hebben of krijgen met hetgeen zich in mijn situatie en die van mijn directe collega's voordoet.

    Enerzijds ben ik blij dat eindelijk eens duidelijk naar voren komt dat aios wel degelijk een deel van de maatschapsproductie op zich nemen en derhalve dus voor (substantiele) inkomsten zorgen. Ten onrechte wordt er op relevante bestuurlijke niveaus nog steeds van uit gegaan dat aios "productieneutraal" zijn en dat de begeleiding van aios ten koste zou gaan productie die door de specialist zelf gedraaid zou kunnen worden.

    Als dit zo zou zijn, zou dat betekenen dat er kennelijk polispreekuren worden afgezegd, of dat operatieprogramma's minder vol worden gepland. Vanuit de praktijk weet ik, dat dit soms inderdaad wel eens gebeurt, maar niet bij schering en inslag. Als het gaat om spreekuren draait een medisch specialist gewoon zijn eigen programma en superviseert daarnaast het programma van de aios; wellicht dat het spreekuur van de specialist iets minder vol wordt gepland, maar het verlies aan productie als gevolg hiervan wordt ruimschoots tenietgedaan door de productie die de aios draait.

    Operatieprogramma's worden deels door een gesuperviseerde aios gedaan, deels door het staflid zelf. Het programma kan hierdoor wel eens uitlopen en heel soms valt een patient af en moet deze opnieuw gepland worden. Dat dit gebeurt, is m.i. veelal eerder het gevolg van ander tijdverlies (plannings- of materiaalproblemen, verkeerde inschatting werkelijke OK-tijd, wisseltijden tussen de OK's) dan van het het minder snel werken van de aios. In sommige klinieken draaien er zelfs extra OK's, waarbij de aios een eigen programma afwerkt en voor back-up kan terugvallen op de specialist die in de kamer ernaast bezig is. Van á priori minder vol geplande programma's als gevolg van de aanwezigheid van aios is m.i. geen sprake.

    Bovenstaande is eigenlijk ter aanvulling. Mijn belangrijkste opmerkingen betreffen het zogenaamde verlies van inkomsten als gevolg van zwangerschap van aios.

    Om te beginnen is het lachwekkend dat men nu de argumenten, die de aios al jaren naar voren brengen om hun positie te verbeteren, aanwendt om aanspraak te kunnen maken op meer compensatie in geval van deeltijdwerkers en zwangerschap, terwijl altijd werd ontkend dat aios productie draaien en netto inkomsten genereren.

    Ten tweede is het in de praktijk zo, dat de werkzaamheden van een aios die in deeltijd werkt of tijdelijk uitstapt vanwege een zwangerschap, gewoon worden overgenomen door de rest van zijn of haar collega's. Er wordt dus grosso modo nog net zoveel productie gedraaid, als wanneer de aios fulltime zou meedraaien!!! Efficiency ten top dus, immers dezelfde inkomsten, met minder personeel. Dat dit inderdaad een zware wissel trekt op de betreffende collega's en leidt tot langere EN drukkere werkdagen behoeft geen uitleg.

    Daarnaast is het ook mijn ervaring, dat veel aios in deeltijd wel 100% meedraaien in het dienstrooster. Dit vrijwel altijd met als hoofdreden om de collega's niet op te zadelen met extra diensten. Deze fulltime aanwezigheid tijdens diensturen wordt inderdaad niet meegenomen in de berekening van de Medisch Specialisten Registratie Commissie omtrent de verlenging van de opleiding. Een deeltijd-aios heeft dus ook netto een langere opleidingstijd dan zijn of haar collega's. En dan nog iets: wie 100% diensten meedraait, heeft ook recht op 100% compensatietijd hiervoor. Ik verkeer in de gelukkige omstandigheid dat dit goed wordt verwerkt in het rooster. Ik weet echter van situaties waar dit niet secuur wordt bijgehouden, zodat compensatiedag en parttimedag 'handig' samenvallen.

    Ik heb het niet nagerekend, dus ik kan er naast zitten; dat zal ik dan ook snel en ruiterlijk toegeven als het zo blijkt te zijn, maar de productie die de overige aios extra draaien om het aandeel van de zwangere collega overeind te houden, weegt volgens mij ruim op tegen het verschil tussen de salariskosten en de UWV-bijdrage. Ik durf zelfs te stellen, dat dit voldoende moet zijn, om naast aanvulling van het 'salarisgat' een anios te kunnen bekostigen.

    Daarnaast woedt al jaren een felle discussie over waar 'de andere helft' van het opleidingsbudget blijft. Van de anderhalve ton gaat zo'n 70.000 euro op aan salariskosten. Waar blijft de rest? Het geld is geoormerkt om de aios te kunnen faciliteren bij het doen van allerhande cursussen en het aanschaffen van bv medische literatuur. Oké, een aios heeft een witte jas nodig, en een pc, en pennen en potloden. En een ziekenhuis-pasje etc. De superviserende stafleden krijgen een vergoeding voor het feit dat ze opleiden en een structuur aanbrengen waarbinnen de opleiding gestalte dient te krijgen. Inzicht in deze kosten kan om één of andere reden, ondanks herhaalde verzoeken, niet gegeven worden. Veelal krijgt de aios slechts een deel van de gedane cursussen vergoed; een budget voor boeken of tijdschriftabonnementen is zeldzaam. Voor de duidelijkheid: het betreft bedragen die varieren van enkele honderden tot hoogstens 5000 euro per jaar. Dit onder het mom van "als je zelf een deel betaalt, is de motivatie tot leren groter". In een poging één en ander helder voor het voelicht te krijgen, is onderzoeksbureau Berenschot jaren geleden gefrustreerd afgehaakt.

    Er zijn reeds welwillende wetenschappelijke verenigingen die dit in het openbaar 'diefstal' hebben genoemd. Het heeft helaas nog niet geleid tot een transparant en openbaar overzicht van alle kosten, noch tot het verruimen van het opleidingsbudget van de aios. Het zou nog te billijken zijn, als een deel van de opbrengsten uit het opleidingsfonds wordt aangewend om de organisatie en structuur rond de verschillende groepen aios te versterken en dus hieruit de nodige vervanging te bekostigen. Immers ook de niet zwangere of in deeltijd werkende aios varen wel bij een goede vervanging.

    Wellicht is er reden tot een roep om meer compensatie. Maar deze roep is m.i. wat voorbarig en zou eerst eens plaats moeten maken voor een uitgesproken en uitgedragen wil om enerzijds transparantie te genereren ten aanzien van de werkelijke kosten en baten van een aios en anderzijds de organisatorische problematiek rondom deeltijd en zwangerschap voorgoed tot het verleden te laten behoren.

    We leven immers in 2010.

    J.M. Sturkenboom, Utrecht

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.