Zo mooi als hier kan het in de hemel niet zijn - Christoph Schlingensief

Lofzang op het leven

‘Iedereen heeft kankercellen, maar of die uitbreken of niet is een kwestie van geluk. En ik had dus geen geluk’, schrijft Christoph Schlingensief in Zo mooi als hier kan het in de hemel niet zijn. In dit dagboek neemt de inmiddels overleden Duitse film-, theater- en operaregisseur, performance- en beeldend kunstenaar de lezer mee in zijn strijd tegen longkanker en de (levens)vragen en emoties die de ziekte oproept.

Schlingensief documenteerde vanaf het begin het ziekteverloop en zijn gevoelens en overpeinzingen: gesprekken die hij heeft met zichzelf, met vrienden, met artsen, met zijn overleden vader en met God. Openhartig en hier en daar met galgenhumor beschrijft hij zijn gevecht tegen ‘het verlies van mijn autonomie’ en de emotionele achtbaan waarin hij belandt. Soms razen woede, wanhoop, onbegrip en onzekerheid over de pagina’s, dan weer vullen rust, reflectie, bescheidenheid en bezinning de bladzijden. ‘Ik weet zeker dat alle zieke mensen zich afvragen (...) op welke manier ze weer hun plek in deze wereld kunnen innemen. Hoe ze kunnen ontsnappen uit de maatschappelijke verbanning, die ons wijsmaakt dat we geen productieve factor meer zijn.’

Schlingensief worstelt met de vraag waarom hij kanker heeft gekregen en hoe hij wil sterven, zijn vrijheidsberoving, de zin van leed, en zijn niet altijd even stabiele ‘lijntje met God, Jezus en Maria’. Ook de (communicatieve) vaardigheden van artsen – of het gebrek daaraan – documenteert hij. Waar hij soms voelt alleen met artsen openhartig te kunnen praten, zijn andere gesprekken met medici uiterst frustrerend.

Schlingensief begint letterlijk met pijn en moeite zijn situatie zo goed als te accepteren. De ‘clichés’ van genieten van de kleine dingen, met de dag leven en nog ‘iets zinvols willen doen’ komen allemaal voorbij zonder ooit als cliché te klinken. Hoe onvoorstelbaar het ook blijft, Schlingensief weet het voorstelbaar te maken wat kanker met je doet. Maar bovenal is het dagboek een lofzang op het leven, een lofzang waar je stil van wordt.

BABS VERBLACKT, journalist

• Rubriek Scoop