Nachtmuziek - Alisa Walser

Mesmer en Freud

Hoofdpersoon in Nachtmuziek van de Duitse auteur Alissa Walser is de man wiens naam verbonden is met de leer van het dierlijk magnetisme: Franz Anton Mesmer.

Het grootste gedeelte van Walsers boek speelt zich af in Wenen, voorjaar 1777. Na al vele dokters te hebben geraadpleegd komen de secretaris van het keizerlijke hof en zijn vrouw met hun dochter Maria bij Mesmer. Maria is blind, maar daarvoor is geen verklaring. Mesmer neemt haar in huis voor een behandeling en lijkt haar te genezen, maar ze verliest haar talent als pianiste. Aanvankelijk oogst Mesmer hiervoor roem, die gretig wordt aanvaard door zijn eerzuchtige vrouw, maar daarna ontstaan er geruchten over zijn mogelijk onnatuurlijke geneeswijze en over de vraag of hij gefraudeerd heeft. Mesmer vlucht naar Parijs, waar hij blijft vechten voor zijn geneesmethode, maar krijgt nooit echt erkenning.

Het blijft onduidelijk of er sprake is van blindheid die toe te schrijven valt aan conversie, maar de suggestie is toch sterk dat het type patiënten dat Mesmer raadpleegt zich ruim honderd jaar later bij Sigmund Freud zal vervoegen.

Aan de indirecte stijl van Alissa Walser moet je even wennen. Die komt enerzijds de spanning ten goede als het gaat om de vraag of Mesmer nu een serieuze arts was of een charlatan
– want het antwoord op die vraag wordt mede hierdoor ontweken – maar vergt anderzijds wel enig doorzettingsvermogen van de lezer.

Arko Oderwald, universitair hoofddocent literatuur en geneeskunde, VU

Rubriek Scoop