Het evenwicht, ineens kanker - Martin Bril

Voor wachten geen talent

Op 4 december 2008 was Martin Bril sinds lange tijd weer tafelheer bij De Wereld Draait Door. Die ochtend schrijft hij aan een ’showcollega’: ‘Het gaat. Vanavond DWDD. Nu al nerveus.’

Aan tafel vertelt hij wat hem het afgelopen halfjaar heeft beziggehouden: er was een tumor geconstateerd, een uitzaaiing in zijn nek van een oorspronkelijke tumor in zijn darmen; chemo en bestraling. Hoewel lange tijd vanwege zijn ziekte niet meer in de krant heeft hij toch erg veel gedaan: twee boeken gemaakt, veel gelezen. Maar zijn zomer was naar de haaien gegaan. Ondertussen wrijft hij voortdurend in zijn handen.

Onlangs verscheen het boek Het evenwicht, ineens kanker. In het boek zijn columns en verhalen van Bril opgenomen die hij schreef over de twee keer dat bij hem kanker werd geconstateerd. Deze stukken zijn aangevuld met mails aan vrienden, bekenden en artsen. Verreweg het grootste deel van het boek beslaat het laatste levensjaar van Martin Bril, tussen april 2008 en april 2009. We weten nu hoe zwaar ziek hij was op die avond dat hij bij DWDD zat. ‘Ik voel in mijn lijf de chemo tekeergaan’, schreef hij die ochtend in de mail. Hij had voortdurend pijn, met name in zijn handen, hetgeen het werken ernstig belemmerde. Op 13 januari 2009 mailt hij: ‘De strijd is in volle gang, maar of hij winbaar is – ik weet het niet. Het is somberen geblazen dus, en werken. En dan weer vrolijk.’ Op 3 februari mailt hij aan de Volkskrant dat de ziekte hem dreigt in te halen.

Zo is een beklemmend boek ontstaan, waarin de meestal wat afstandelijker (in de goede zin van het woord) columns en verhalen, waarin hij op ongeëvenaarde wijze en mooier dan ooit zijn waarnemingen noteert, en de veel directere en persoonlijke mails, elkaar in evenwicht houden. ‘We moesten weer wachten. In de gezondheidszorg is wachten het talent dat telt.’ En dat was een talent dat Martin Bril niet bezat.

Zijn laatste mail, negen dagen voor zijn dood, is een bestelling van achttien boeken van Simenon, over wie hij een boek wilde schrijven. Beter kan zijn leven in het laatste jaar tussen hoop en realiteit niet worden uitgedrukt, denk ik.

Arko Oderwald, hoofddocent literatuur & geneeskunde, VUmc

Martin Bril, Het evenwicht, ineens kanker. Prometheus, Amsterdam, 328 blz., 14,95 euro.

• Rubriek Scoop