Robotchirurg nuttig maar duur

Heeft het zin om een miljoen euro te investeren in een robot voor chirurgische ingrepen? Moeilijk te zeggen, aldus promovendus Jelle Ruurda. Voor gebruik bij simpele laparoscopische ingrepen eigenlijk niet, maar voor ingewikkelde procedures waarschijnlijk wel. Ruurda onderzocht het gebruik van de robot in het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU) en promoveert 28 november.

Het UMCU schafte in 2000 een Da Vinci-robotsysteem aan en de universiteit plaatste kort daarna een tweede in het Gemeenschappelijk Dierlaboratorium. Sindsdien zijn er 120 operaties aan het maagdarmkanaal en talloze dierexperimenten uitgevoerd. Ruurda onderzocht of het gebruik van de robot enige meerwaarde heeft ten opzichte van endoscopische ingrepen.

Vaststaat dat de robot een aantal nadelen van endoscopie ondervangt. Om te beginnen biedt de robot meer handelingsvrijheid. Bij een endoscopische ingreep werkt de chirurg met lange instrumenten, waarmee hij zeer voorzichtig moet manoeuvreren. Bovendien werkt hij in spiegelbeeld: een handbeweging naar rechts doet het instrument naar links uitslaan. Bij de robot zit de operateur in een console achter twee joysticks en volgen de instrumenten precies de handbewegingen. Daarnaast krijgt een chirurg bij endoscopie een tweedimensionaal beeld via een scherm. De robot heeft twee beeldschermen - een voor elk oog - en levert daardoor een driedimensionaal beeld.

Werken met de robot heeft echter ook nadelen. Zo kost het nogal wat tijd om het apparaat gebruiksklaar te maken. Volgens Ruurda bedraagt het tijdverlies bij een cholecystectomie 20 minuten. Ook ontbreekt bij de robot terugkrachtkoppeling. De arts voelt niet wat hij doet en kan daardoor weefsel beschadigen. En omdat de operateur in de besturingsconsole van de robot verdwijnt, verloopt de communicatie met het operatieteam moeizaam. In de praktijk wegen voor- en nadelen tegen elkaar op. De kwaliteit van de ingrepen met de robot is zeker zo goed als die met endoscopie.

Door de technische beperkingen wordt endoscopie vrijwel uitsluitend ingezet bij simpele ingrepen. De meer geavanceerde robot zou ook geschikt zijn voor complexere operaties. Ruurda onderzocht dat bij experimentele operaties bij dieren. Chirurgen zonder laparoscopische ervaringen konden met de robot moeilijke procedures - zoals endoscopisch hechtwerk - uitvoeren met een kwaliteit die vergelijkbaar is met die van een open benadering.

Volgens Ruurda is het twijfelachtig of de investering in een robot de moeite waard is als artsen hem alleen voor simpele ingrepen gebruiken. Waarschijnlijk heeft het apparaat wel meerwaarde bij complexe ingrepen, maar dat is pas zeker als de robot ook bij deze ingrepen wordt vergeleken met endoscopie. Los daarvan biedt de robot mogelijkheden in educatief opzicht. Zo kunnen operaties met behulp van preoperatieve anatomische informatie van tevoren worden geoefend. Ook kan men twee robotten aan elkaar koppelen, zodat de supervisor als een rij-instructeur naast de chirurg in opleiding kan zitten. << RC