Vreemde kuren

Dokteren met bronwater, zwavel en modder in Slowakije

Een kuurcultuur zoals in het voormalige Oost-Europa kennen wij hier niet. Maar wat houdt kuren anno 2004 eigenlijk in?

De modder is zo heet dat ik mij even opricht voor ik er toch in ga liggen. De man die net een flinke hoeveelheid van de zwarte smurrie op het bed heeft aangebracht, houdt de dikke slang nu boven mijn heupen. Hij gebiedt mij mijn handen langs mijn lichaam te leggen. Aan beide zijden brengt hij zoveel modder aan dat mijn handen verdwenen zijn. Ze zitten vast in de modder. De lakens en dekens waar ik op lig, worden om mij heen gevouwen. Warm en weerloos ben ik nu. In een kuuroord in Piestany, Slowakije.

De modderpakking is mij eerder die dag voorgeschreven door dr. Makovnik, internist en gespecialiseerd in fysiotherapie, balneotherapie en revalidatiegeneeskunde. Makovnik is hoofdarts van de kuurhotels Balneo Grand en Balneo Splendid. Het zijn twee van de acht hotels die horen bij het kuuroord in Piestany.

De rugpijn die mij de laatste weken parten speelt, komt door een verkeerde houding, concludeert Makovnik na een uitgebreid lichamelijk onderzoek. De strek- en buigspieren in mijn bovenlichaam zijn niet in balans. Mijn platvoeten helpen ook niet mee. Hij vist mijn steunzolen uit mijn schoenen en concludeert dat die niet slecht zijn.

Makovnik verwijst mij naar een fysiotherapeut voor oefeningen voor mijn ruggengraat. Voor een betere houding zal ik mijn borstspieren moeten trainen. En ik zal kilo’s kwijt moeten zien te raken. De modderpakking moet de pijn tegengaan.

Zwavel

In het kuuroord zijn 27 artsen werkzaam. Een deel van hen is net als dr. Makovnik (voornamen worden in het kuuroord niet snel gebruikt) internist en verder gespecialiseerd in de balneotherapie, fysiotherapie en revalidatiegeneeskunde. Daarnaast zijn er reumatologen, orthopeden en een radioloog, en wordt op consultatiebasis een arts ingeschakeld die zich heeft gespecialiseerd in de echografie.

Voor deze artsen is het heilzame effect van het kuren boven alle twijfel verheven. Het zit hem in de samenstelling van het bronwater. De geur van het water verraadt het geheim: zwavel. Ook in de modderbaden en modderpakkingen zorgt de zwavel voor de vermeende heilzame werking. De modder, afkomstig uit de belendende rivier de Vah, wordt gemengd met het bronwater en rijpt een jaar alvorens te worden gebruikt. Behalve de zwavel in de vorm van zwaveloxide en het naar rotte eieren riekende H2S hebben volgens de artsen ook de zwavelbacteriën een heilzaam effect door een antibiotische werking.

Kinderafdeling

’Met name in Engeland en Amerika geloven artsen niet in balneotherapie’, zegt dr. Boldisova, met wie ik dineer. ‘Soms zijn artsen zo oppervlakkig. Ze luisteren niet naar wat we vertellen. Ze willen het niet horen. Artsen uit rijkere landen denken altijd dat ze gelijk hebben.’

Volgens Boldisova zijn er ook in Slowakije artsen die niet geloven in wat er in Piestany gebeurt. ‘Ik hecht daar niet zo veel waarde aan. Het gaat mij erom wat de patiënten die we behandelen ervan vinden.’

Boldisova is kinderneuroloog en hoofd van de kinderafdeling van het kuuroord. Op deze afdeling met 61 bedden behandelt ze kinderen in de leeftijd van 3 tot 15 jaar. Het zijn vooral Slowaakse kinderen met neurologische en orthopedische aandoeningen of reuma. Een deel van de kinderen komt om te revalideren na een ongeval.

‘De kinderen krijgen een individueel fysiotherapieprogramma. Hierbij is de medewerking van het gezin een vereiste. De ouders moeten de behandeling thuis voortzetten. Afhankelijk van de verzekering krijgen de kinderen een behandeling van drie tot vijf weken. Dat is natuurlijk veel te kort.’

Bij reuma kan ik me het nut van een verblijf in een kuuroord nog wel voorstellen, maar wat kan een kuuroord doen bij een neurologische aandoening? ‘We behandelen veel kinderen met cerebrale parese. Die zijn vaak spastisch. Een behandeling met warmte zorgt ervoor dat het spasme vermindert. Maar het is niet alleen de warmte die een effect heeft. De modderbehandelingen zorgen voor allerlei chemische en biologische reacties en dat werkt.’

Bewezen

Ook de artsen Riska en Blahunka met wie ik de volgende dag lunch, zijn overtuigd van de kracht van het bronwater in hun stad. ‘Uit wetenschappelijk onderzoek van het in Piestany gevestigde National Research Institute of Reumatology blijkt dat zwavel door de huid wordt opgenomen en daar allerlei effecten in cellen bewerkstelligt’, houden de specialisten mij voor. ‘Ook inhibeert zwavel het enzym elastase waardoor het een beschermend effect heeft op het kraakbeen en is er een bewezen positief effect op osteoartritis.’

Blahunka, internist en gespecialiseerd in fysiotherapie, balneologie en heilgymnastiek, legt uit hoe het traject van de patiënten in Piestany eruitziet. ‘Bij binnenkomst doen we een anamnese. Vervolgens schrijven we een aantal behandelingen voor. De medicijnen die een patiënt al heeft, worden in eerste instantie gecontinueerd. Met name geneesmiddelen tegen de pijn kunnen in de loop van de behandeltijd worden afgebouwd.’ ‘En geneesmiddelen tegen hoge bloeddruk’, valt Riska hem bij. ‘Na twee weken zie je vaak al dat de bloeddruk omlaag gaat.’ Het voorschrijven van nieuwe middelen is eerder uitzondering dan regel.

Het meeste effect wordt volgens Riska niet in het kuuroord geboekt, maar pas thuis. ‘We zorgen ervoor dat mensen inzien hoe belangrijk het is om gezond te leven. Ze krijgen bovendien oefeningen mee naar huis. Het resultaat komt dan vanzelf.’

Het symbool van Piestany, een man die zijn kruk op zijn knie breekt, zien ze dus niet vaak in het kuuroord? Riska: ‘Ik heb het eerlijk gezegd nog nooit gezien dat iemand hier zijn kruk breekt, wel zien we veel patiënten die hun kruk na een behandeling vergeten.’

Nederlanders

‘Het is waar’, zegt de heer Peeters. ‘De eerste keer dat mijn vrouw naar Piestany ging, kwam zij als een ander mens terug. Ze kon weer normaal lopen en fietsen.’

Het Nederlandse echtpaar Peeters is al twee weken in het kuuroord. Vorig jaar zijn ze ook drie weken geweest. Mevrouw Peeters (66) heeft fibromyalgie en artrose. ‘Het is op mijn zestiende begonnen. Toen ik 32 was, kon ik met goed fatsoen geen trap meer op lopen. Door consequent het hele jaar door te oefenen ben ik nu weer enigszins mobiel.’

Het echtpaar is zonder verwijzing en op eigen kosten in Slowakije. Via een reisorganisatie die zich heeft gespecialiseerd in kuurreizen. ‘Zestien jaar geleden ben ik met Zilveren Kruis naar Hongarije geweest. Daar zit ook heel veel zwavel in het water. Ik ben toen twee jaar veel minder stijf geweest. Het ging echt goed met me’, aldus mevrouw Peeters.

De afgelopen twee weken heeft ze al een reeks behandelingen gehad en er staat haar de komende week nog

heel wat te wachten. Ze laat me het boekje met daarin haar programma zien: onderwatermassage, reflexmassage, magneettherapie, elektrotherapie, biolamp, spiegelbad, hydrokinotherapie, modderbad met aansluitend klassieke massage, modderpakkingen en gasinjecties.’ Dat zijn injecties met CO2, dat is zuurstof. Het wordt bij mij drie keer per week geïnjecteerd op de pijnlijke plek.’ Naast de behandelingen gaat ze ook nog fietsen, zwemmen en naar de fitness. Ze heeft veel minder fysiotherapie nodig.  ‘Ik weet dat ik goed reageer op de zwavel, maar volgens mij gaat het toch om de combinatie van therapieën.’ Het positieve effect ervaart ze pas als zij een dag of vijf thuis is. ‘Ik moet eerst nog even bijkomen.’

In Nederland is zij niet meer onder behandeling van een specialist. Ze komt alleen bij de huisarts; die staat er voorzichtig positief tegenover. ‘Hij zal nooit zeggen dat ik moet gaan, maar hij ziet het effect.’

Ook meneer Peeters (73) heeft het kuren ontdekt. ‘Ik had ernstige heupklachten. Ik kon niet meer staan. Zelfs bij het tandenpoetsen moest ik gaan zitten. In Nederland konden ze niks vinden. Uit de röntgenfoto hier bleek dat het helemaal geen probleem was van mijn heup. Ik heb een knikje in mijn ruggengraat, die drukt op de zenuw. Dat ze het hier direct hebben gevonden, zegt toch wat. Na aangepaste kuren ging het snel over.’

Voor het verblijf van drie weken betaalt het echtpaar Peeters meer dan 2400 euro. ‘Maar daarvoor word je hier goed verzorgd. Voor foto’s en eventuele andere onderzoeken worden geen kosten in rekening gebracht. En je mag elke dag kiezen uit zeven menu’s. Maar denk niet dat het hier een vakantie is. De wekker gaat heel vroeg en ik vind het ook een belasting dat je je tussen zwaargehandicapten bevindt,’ zegt mevrouw Peeters. ‘Desalniettemin gaan we volgend jaar weer.’

Mevrouw Bloemen, op pad met dezelfde reisorganisatie, ziet haar verblijf wel als een vakantie. ‘De aanwezigheid van veel zwaargehandicapten in het hotel van het kuuroord sterkt mij juist.’

Mevrouw Bloemen (65) is hier vanwege pijn door een ernstige scoliose en pijn in haar bovenbenen en heupen. Hoewel ze wel pijnstillers neemt, klopt ze voor de pijn niet uitsluitend bij het reguliere circuit aan. Een deel van haar klachten is namelijk veroorzaakt doordat een ruggenprik funest verliep. Waarschijnlijk door een geraakte zenuw klapte Bloemen een aantal maal met haar benen op tafel waardoor ze haar heupen brak. De kunstheupen geven nu ook problemen.

Net als het echtpaar Peeters werkt Bloemen een heel programma af. Naar eigen zeggen ondervindt ze er direct baat bij.

De ambiance in Piestany vindt Bloemen geweldig. ‘Je kunt hier lekker wandelen, en er zijn allerlei activiteiten. Er is volksdansen en er zijn concerten. Daar ga ik allemaal naar toe.’

Met dank voor de gastvrijheid in het kuuroord Piestany. Mijn bijzondere dank gaat uit naar Jana Obertová en Pavel Makovnik.

Referentie
1. Ludovit Winter. Memoirs of Piestany. Balneological museum, Piestany 2001.