Een nieuw gezicht

In Frankrijk onderging onlangs een ernstig door haar hond toegetakelde vrouw een gezichttransplantatie. Nederlandse plastisch chirurgen zijn daar ook klaar voor. Het wachten is op toestemming.

Op 27 november kreeg een 38-jarige Française een samengesteld donortransplantaat van neus, lippen en kin. Het was wereldwijd de eerste keer dat een dergelijke ingreep plaatsvond. De vrouw was ernstig verminkt na een aanval van haar labrador. De donor was een hersendode vrouw, van wie de familie toestemming had gegeven voor deze unieke operatie. De ontvangende vrouw was voorafgaand aan de ingreep uitgebreid psychologisch gescreend.
De bijna vijf uur durende operatie verliep voorspoedig. Een van de chirurgen, Jean-Michel Dubernard - die al eerder complete handtransplantaties uitvoerde - meldde op een persconferentie dat de meeste aangezichtsspieren van de ontvanger gespaard waren gebleven en dat het vooral een kwestie was geweest van hechten van donorhuid, bloedvaten en zenuwen. Dubernard: ‘Ik had geen enkele aarzeling nadat ik haar verwondingen had gezien. Met traditionele plastische chirurgie zouden we de schade niet hebben kunnen herstellen. Haar nieuwe gezicht zal noch precies lijken op haar oude gezicht noch op dat van haar donor.’ De vrouw, die wel levenslang afweeronderdrukkers moet nemen, kon een week na de operatie al weer zelfstandig wat eten en praten.

 Beeld: Corbis, Zefa

Kwetsbaar

Zou een gezichtstransplantatie morgen ook in Nederland kunnen plaatsvinden? Medard Hilshorst, medisch ethicus aan het Rotterdamse Erasmus MC, houdt zich al jaren bezig met de ethische grenzen van gezichtveranderende ingrepen: ‘Het is een risicovolle ingreep die in dit geval niet levensreddend bedoeld is, waarvan we de langetermijneffecten niet kennen en waarvoor je als ontvanger psychisch stevig in je schoenen moet staan. Proefpersonen als deze vrouw zijn heel kwetsbaar en hebben nauwelijks vrije keus. De ingreep is nog volkomen experimenteel. Hoe ziet die huid er over vijf jaar uit? Misschien moet je dan wel opnieuw transplanteren. En wat bij eerdere afstoting? Zo iemand is dan slechter af dan vóór de ingreep.

Slaagt de operatie, dan zul je in een lang proces aan de nieuwe identiteit moeten wennen, maar je blijft jezelf herkennen. Ook al krijg je het gezicht van een ander, je wórdt niet de ander. Van invloed is ook hoe vriendelijk de samenleving is voor mensen met een afwijkend uiterlijk. Uiteindelijk bepalen echter de medici of ze de ingreep gaan doen of niet.’

Vandaag
Moshe Kon, hoogleraar plastische chirurgie aan het UMC Utrecht, zou de eerste in Nederland kunnen zijn die een gezichttransplantatie uitvoert. Hij onderhoudt een innig contact met de belangrijkste transplantiecentra voor samengesteld donorweefsel in de Verenigde Staten: ‘Technisch kunnen we dit vandaag al doen, maar het wachten is op toestemming van onze Raad van Toezicht en de ethische commissie. Mijn verzoek ligt er al een tijdje. Maar ik ga geen patiënten selecteren zonder die toestemming. Een traumapatiënt als die in Frankrijk zou een goede kandidaat zijn. Een patiënt met een heel diepe verbranding misschien ook. Vanwege het gebruik van immunosuppressiva denk ik dat oncologische patiënten vooralsnog moeten worden uit­gesloten. Het levenslange gebruik van die middelen bij een niet-levensbedreigende ziekte vind ik een probleem, maar het weegt op tegen de enorme winst in kwaliteit van leven. Met die immunosuppressiva hebben we de afstoting onder controle. Werelwijd heeft zich bij 25, in procedure en techniek vergelijkbare, handtransplantaties nog geen afstoting voorgedaan. De kans op circu­latieproblemen is ook niet groter. Met onze microchirurgie beheersen we dat. Ik zou een kandidaat dan ook geen ‘proef­persoon’ willen noemen maar gewoon ‘patiënt’.