Laatste nieuws
H. Maassen
4 minuten leestijd

‘Veel mensen willen een medicijnman’

5 reacties



Piet Borst waarschuwt voor de simplificaties van holistische geneeskunde

Kankeronderzoeker Piet Borst is een rationalist pur sang. Holisme heeft ‘nul komma nul’ bijgedragen, meent hij, en artsen moeten vooral technisch vaardig zijn. ‘Maar veel mensen hebben behoefte aan iemand die het grote kwaad dat hen bezoekt uitdrijft.’

Piet Borst is opgeleid als arts, maar ontwikkelde zich tot een vermaard kankeronderzoeker. Schrijven kan hij ook goed. De stukken in zijn laatste boek Gezonde twijfel, over dokteren, genezen en misleiden heeft hij gekruid met pittige, soms wat pesterige zinnetjes. Zo karakteriseert hij een Amerikaanse bio-ethicus als ‘geen weggelopen priester of een bevlogen imam, maar een gewone atheïst’.

Als telg uit een atheïstische familie – en met een grootvader als huisarts en een vader als beroemd internist – is hij opgevoed met de gedachte dat de mensheid het moet hebben van vooruitgang in de wetenschap. ‘Zonder ratio eindigt de wereld als een groot Paaseiland vol afgodsbeelden, vlijtig gemaakt door een uitgestorven mensheid’, schrijft hij. Alweer zo’n zinnetje dat beklijft.

Toch ziet Piet Borst zichzelf niet als een getalenteerd auteur. Als schrijver is hij ‘een ploeteraar’. Hij heeft naar eigen zeggen geen soepele stijl zoals de door hem bewonderde essayist en cardioloog wijlen Ad Dunning. ‘Die kon over een oersaai onderwerp als de medische curriculumherziening nog parelende zinnen en treffende beelden schrijven.’

Propria Cures
Gek genoeg heeft Borst zijn eerste roem juist te danken aan dat ‘beperkte’ schrijftalent. Vanaf het midden van de jaren vijftig was hij redacteur van het roemruchte Amsterdamse studentenblad Propria Cures, kweekvijver van tal van later bekende schrijvers en journalisten. Borst leerde er Renate Rubinstein kennen. ‘Als schrijver was ik toen nog zo groen als gras. Maar ik kan er slecht tegen dat ik iets niet kan. Ik ben altijd zeer ijverig geweest; mijn schrijven is dan ook vooral door ijver verbeterd. Nachten lang heb ik doorgeschreven, vooral over Nederlandse literatuur. En ik publiceerde veel spottende stukken over religie. Die stukken leidden tot grote consternatie. Het was een fantastische, zeer inspirerende tijd.’

Lang blijft Piet Borst, geboren in 1934, niet hangen in het verleden. ‘Ik kijk liever vooruit.’ Hij is nog dagelijks te vinden in zijn ‘lab’: het Nederlands Kanker Instituut in Amsterdam. Hij werkt nog steeds in de frontlinie van het onderzoek en noemt zichzelf ‘een muizendokter’, want in zijn onderzoek is de muis het voornaamste proefdier.

Het geluk, zegt hij ergens in zijn boek, is met de slimmen. ‘Goede onderzoekers ontdekken altijd iets.’ En dat is maar goed ook, want alle grote maatschappelijke problemen zijn alleen op te lossen door de toepassing van natuurwetenschappelijke kennis, vindt Borst.

U hamert erop dat het succes van de wetenschap – denk bijvoorbeeld aan ons begrip van de relatie tussen genen en ziekte – uitsluitend te danken is aan een reductionistische benadering. ‘Holisme heeft nul komma nul bijgedragen.’ Er zijn dokters en patiënten die dat toch anders zien.
‘Ik weet het. Mensen zijn vaak irrationeel. Het aantal patiënten dat heel zakelijk omgaat met zijn eigen kwalen, dat om zo te zeggen een monteur aan zijn bed wil, is maar heel beperkt. Veel mensen hebben kennelijk behoefte aan een medicijnman, aan iemand die het grote kwaad dat hen bezoekt uitdrijft. Voor mij persoonlijk zou ‘een monteur’ voldoende zijn. Ik heb een enkele keer met een dokter te maken gehad. Ik merkte dan dat zijn of haar technische vaardigheid voor mij op de eerste plaats komt. Vat het niet verkeerd op: het is altijd meegenomen als patient en arts het met elkaar kunnen vinden.’

Borst zegt dat hij zelf ‘erg op mensen’ is. ‘Anders was mijn loopbaan nooit iets geworden. Om een groep te kunnen leiden of een instituut als dit te kunnen runnen moet je geïnteresseerd zijn in mensen. Alle mensen – dus niet alleen in briljante postdocs, maar ook in middelmatige, domme of foutenmakende mensen.’

Genetisch belast
Intussen blijft het wel een interessant probleem: die hang naar irrationalisme en mystiek. ‘Wij worden pas van deze puberende acne verlost als de balsem van de wetenschap diep in onze poriën doordringt’, schrijft hij in zijn nieuwe boek. ‘Het is heel duidelijk een evolutionaire erfenis’, zegt Borst. ‘In een vroeger stadium van de menselijke ontwikkeling moet het survival value hebben gehad. Zoals dat ook voor religie geldt. Zo konden mensen omgaan met wat het leven hen te bieden had; met de sterfelijkheid van het bestaan. Het schiep gemeenschapszin en gaf betekenis aan allerlei rampspoed waarvan we nu weten dat die random is.’

Dan vraagt hij ineens: ‘U weet toch dat de neiging tot religiositeit een genetische component heeft? Tweelingstudies hebben dat uitgewezen.’ Lachend: ‘Ik vrees dat ik genetisch belast ben met een zeer geringe religieuze neiging. Als student las ik bij Menno ter Braak, toch een van de meest rationele essayisten die Nederland heeft voortgebracht, hoe hij naar het uitspansel keek, al die sterren zag en bedacht dat er toch iets meer moest zijn dan louter natuurwetenschap. Ik dacht toen al: hoe kom je erbij? Ik heb daar echt nooit last van gehad!’

‘U weet toch dat religiositeit
een genetische component heeft?’

Is het ook niet een verlangen naar eenvoud? Veel natuurwetenschap is uitzonderlijk gecompliceerd en moeilijk te begrijpen.
‘Ja, dat is een bekend sentiment: rancune over de ingewikkeldheid van de natuurwetenschap. Wetenschappers maken het nodeloos moeilijk om mij erbuiten te houden of in een positie van onderhorigheid te brengen. Als er dan een dokter is die beweert dat kanker een metabole stoornis is en op grond daarvan een genezend dieet aanbeveelt, dan zie je dat nogal wat mensen zo’n simplificatie in dank aanvaarden. Dat geeft immers houvast en doet recht aan je gevoel dat je eigenlijk wel weet hoe het zit. Ook gemakzuchtige intellectuelen vallen daaraan ten prooi. Ik denk zelf ook wel eens, als ik lees over natuurkunde of astronomie, moet dat nou zo ingewikkeld? Ja, dat moet, want het is zo ingewikkeld. Ik denk dat de complexiteit van onze kennis alleen maar zal toenemen, maar je moet blijven proberen het uit te leggen en ik denk ook dat het kan. We kunnen nu DNA-analyses doen waarbij we op een dag tien miljoen sequenties lezen. Daar kan je je niets meer bij voorstellen. Maar het blijven wel gewoon de vier basen van het DNA.’

<strong>PDF van dit artikel</strong>
kanker kwakzalverij
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • ,

    Wat een prachtige reactie van De Klyn op Piet Borsts heldere stuk over onderzoek naar CAM! Ik heb er veel plezier aan beleefd.

    Alternatieve behandelwijzen werken, zeg hij, want helderziendheid, telepathie en uittredingen werken óók! Ofwel ‘aliens be...staan, want de Kerstman bestaat ook!’ Met zulke alternatieve voorstanders heb je bijna geen tegenstanders meer nodig.

    ‘Met rationaliteit kom je in de praktijk niet ver’, vond ik ook geweldig grappig. Daar zullen vliegtuigbouwers en kosmologen van opkijken!

    Als De Klyn en zijn geestverwanten mij een alternatief werkende Boeing laten zien, ga ik overstag. Maar voorlopig huldig ik het standpunt dat ‘complementair’ een leugen is, omdat alternatieve behandelwijzen – niet ‘geneeswijzen’ – nergens iets aan toevoegen.

    Ik hoop wel op meer uitleg van de stichting CAM-research, want goed cabaret is tegenwoordig schaars.

    Harderwijk, augustus 2010

    René Dijkgraaf, cardioloog

  • ,

    Piet Borst noemt irrationalisme ‘een evolutionaire erfenis’. Veronderstellend dat dit geen inhoudsloze opmerking is, mogen we aannemen dat andere menselijke eigenschappen kennelijk een andere oorsprong hebben. Een opmerkelijk, want religieus-creation...istisch standpunt, waaraan in dit geval alleen een scheppende God ontbreekt. De vergoddelijkte ratio, uit het niets opdoemend, vervult mogelijk de creatieve rol. Erg duidelijk is het allemaal niet.
    Een onvoldoende geef ik ook voor de uitleg van de evolutietheorie, als het onder andere over religie gaat. We hebben immers niet in de eerste plaats met survival value, gemeenschapszin, en zingeving aan het bestaan te maken. Meer of minder kindertjes, een meer of minder grote genetische bijdrage aan een volgende generatie, dat is van primair belang. Werkten de darwinistische principes niet binnen de menselijke populatie op Paaseiland? Hoe interfereerden daar religie en ratio? Dit onderwerp is veel te gecompliceerd om vrolijk simplistisch af te handelen. Ook in de evolutiebiologie is een holistische benadering, waarbij alle menselijke eigenaardigheden evolutionair worden ‘verklaard’, verwerpelijk.
    Leiden, juli 2010
    E. Gittenberger, hoogleraar systematische dierkunde n.p.

  • Bob Witsenburg, regulier èn antroposofisch huisarts

    , Haarlem

    Professor Borst en medicijnmannen
    Collega Borst krijgt in het interview in MC van 8 juli j.l. de ruimte om weer eens aardig te keer te gaan tegen alles wat niet strikt natuurwetenschappelijk is. Maar de gebruikte terminologie en houding is meer em...otioneel dan wetenschappelijk. Hij spreekt over absurd, over malloten, en zinloze theorieën die je niet eens hoeft te toetsen, slaat met de vuist op tafel en spreekt met stemverheffing. Mening onwrikbaar.
    Aan hem is mijn reactie dan ook niet gericht.
    Wie er voor kiest, kan zijn hele leven richten op de natuurwetenschappelijke kanten van het medisch bedrijf en daarbinnen een glorieus en gevierd wetenschapper zijn, zoals Borst. Daar is niets mis mee. Maar je kunt ook oog hebben voor de aspecten van de zieke en gezonde mens die niet zuiver natuurwetenschappelijk zijn. Een mens is soms, maar ook vaak, meer dan alleen een object. Life-style gaat voorbij aan pure wetenschap, maar heeft grote gevolgen voor zowel ziek worden als gezond blijven. Of genetische factoren tot expressie komen, of virussen en bacteriën hun kans krijgen, hangt van meer af dan alleen natuurwetenschappelijk factoren. Dat geldt vervolgens ook voor het traject naar herstel. Zie ook het terrein van de psycho-neuro-immunologie.
    Een geneeskunde die zich hierop richt overschrijdt de grenzen van een natuurwetenschappelijke proefopstelling, richt zich op de deelname van zowel arts als patiënt, en moet niet noodzakelijk worden getoetst in een RCT (Randomized Clinical Trial), die immers zowel de arts als de patiënt in een passieve toeschouwersrol plaatst. Dat persoonlijke factoren en sommige medische interventies in een RCT niet te toetsen zijn, zegt dan ook iets over de beperkingen en grenzen van een RCT.
    Er zijn artsen die hier oog voor hebben en dat zijn niet allen kwakdokters. Zij voelen zich niet aangesproken door de ongenuanceerde uitspraken van Borst.
    Hopelijk zijn er ook voldoende lezers die verder willen kijken dan strikt natuurwetenschappelijk. Dat doen in elk geval vele patiënten, merkwaardigerwijs vaak de beter opgeleiden. Ongetwijfeld tot vertwijfeling van Borst.

  • ,

    Gaarne wil ik reageren op dit artikel

    Na enige tijd als huisarts werkzaam te zijn geweest ben ik eerst opgeleid tot cardioloog en later tot internist. Ik heb deze keuze gemaakt omdat héél de mens mij meer aansprak., men zou kunnen zeggen een holisti...sche benadering..

    Pofessor Piet Borst waarschuwt voor holistische geneeskunde terwijl juist in deze tijd behoefte is aan generalisten.

    Het is onjuist om Geest en Lichaam van elkaar te scheiden ,er bestaat duidelijk een wisselwerking.Als voorbeeld wil ik stress noemen, dat heeft een negatieve invloed op ons weerstandsvermogen en optimisme juist een positieve.

    Ik mag hiervoor verwijzen naar het onderzoek van de in 2009 overleden Professor Marco de Vries en recent naar de inaugurele rede van Professor Irma Verdonck.

    Volgens Professor Piet Borst moeten alle behandelingen en alle diagnostiek evidence-based zijn.Recent verscheen in het NTVG een artikel van 3 internisten, welke tot de top behoren, dat slechts in 13 % de werkzaamheid vaan een bepaalde therapie is aangetoond, in 23 % vermoedelijk werkzaam en dat in 46 % de werkzaamheid niet bekend is.

    Ik heb moeite met de uitspraak : “omdat dokters nu eenmaal meer weten dan patiënten” omdat er een intrensieke risico bestaat van megalomanie.

    Ook al heeft men zoveel kennis en ervaring de uitspraak van Osler : “medicine is an art of probability and uncertainty “ houdt nog steeds stand .

    Als arts moet men geen symptoom behandelen maar zich altijd afvragen wat is de oorzaak. Waarom belanden zoveel patiënten in het alternatieve circuit?
    Talrijke voorbeelden zij te noemen waarom een patiënt teleurgesteld is en vaak wanhopig genezing zoekt, helaas vaak bij kwakzalvers.
    Ik wil toch één voorbeeld noemen juist in de oncologie, de uitspraak “U bent uitbehandeld “ of “we kunnen niets meer voor U doen “, is vaak katastrofaal.
    Toepassing van Geneeskunde heet Geneeskunst.

    Dr.C.Lucas van Schaik internist-endocrinoloog n.p.

  • BR de Klyn, arts , bestuurslid stichting CAM-research

    ,

    De rationaliteit van PB is tot geloof verheven.
    Er is geen speld tussen zijn redenatie te krijgen op rationele gronden, maar toch is het niet zo als hij beweert.
    Niet alleen wat bewezen kan worden bestaat en niet alles wat bestaat kan bewezen worden....
    Sommige zaken in deze wereld zijn onverklaarbaar, maar toch valt niet te ontkennen, dat ze er zijn.
    Voorbeelden daarvan zijn er te over, maar zullen door PB alle ontkend worden.
    Ik denk aan helderziendheid, telepathie, magnetiseren, uittredingen, etc.
    Een zuivere wetenschapper als PB moet ook wel zo rechtlijnig denken om iets te bereiken, maar hij moet het wetenschapsmodel niet extrapoleren naar de echte wereld.
    Met zuivere rationaliteit kom je niet ver in de praktijk en waarschijnlijk daarom heeft hij het praktiseren van geneeskunde ook vermeden. Irrationaliteit is ook niet het antwoord, maar iets dat ik empirisme zou willen noemen. Bij praktische geneeskunde moet je veel water bij de rationele wijn doen.
    Wat er is, is er , of het verklaard kan worden of niet.
    Ik ben het met hem eens dat er een cultus kan ontstaan van irrationele behandelwijzen.
    Ook dat het goed is onderzoek te doen naar effectiviteit van behandelwijzen..
    Niet dat er nooit een effect is aangetoond in een goede trial over CAM.
    En vooral niet dat het geen zin heeft onderzoek te doen naar door dokters en patiënten als effectief ervaren methodes, die niet rationeel verklaard kunnen worden, zoals homeopathie.

    BR de Klyn, arts , bestuurslid stichting CAM-research



 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.