Dokter zijn zegt nog niet dat je morele ambitie hebt
3 reactiesHet boek Morele ambitie van Rutger Bregman leidt tot felle discussies op sociale media. Opvallend genoeg roeren dokters zich nauwelijks. Wij lijken enigszins comfortabel achterover te leunen in de veronderstelling dat, omdat wij in de zorg werken, de boodschap van Bregman geen betrekking op ons kan hebben. Onterecht denk ik, want ook bij dokters schort het geregeld aan morele ambitie en idealisme.
Begrijp mij niet verkeerd: wij doen betekenisvol werk. Toch geldt dat onze motieven niet altijd even zuiver zijn en ons handelen soms weinig toevoegt aan mens en maatschappij. Dan kun je denken aan het door productie gedreven uitvoeren van niet-zinnige medische behandelingen of het opzetten van nieuwe poliklinieken met ‘patiënt-aantrekkende namen’. Maar vaak is het minder duidelijk. Zoals een promotieonderzoek voor het verkrijgen van die gewenste opleidingsplek. Ook het pad naar hoogleraarschap heeft bij sommigen weinig te maken met een drang naar het beste uit je zelf halen ten bate van zorg en samenleving, en meer met een zucht naar status en aanzien. In een compleet andere hoek zitten de health care startups die als paddenstoelen uit de grond rijzen. Zogenaamd om bij te dragen aan het toegankelijk en betaalbaar houden van de zorg in tijden van schaarste, terwijl met een gespeelde maatschappelijke betrokkenheid en een snelle app een lucratieve zorgvraag wordt gecreëerd. Is in bovenstaande voorbeelden sprake van ambitie? Absoluut. Is het morele ambitie? Nee.
Dan is er ook nog een groep die het ‘wel best’ vindt. Collega’s die keurig rechts rijden op de weg van de minste weerstand. Ze draaien hun spreekuren en poli’s, betalen hun hypotheek en vullen hun pensioenpotje. Ze keuvelen voorzichtig mee over misstanden en uitdagingen in de zorg of op de werkvloer, maar liever houden ze hun mond. Om gedoe te voorkomen. Want, zo vergoelijken ze, ‘het brengt toch niks’. Of is het stiekem toch ‘het brengt míj niks’?
Al die stress kan funest zijn voor het behoud van idealen
Misschien sneuvelt morele ambitie onder zorgverleners vooral door morele stress. Door gevoelens van tekortschieten en falen omdat we door omstandigheden, zoals een krappe banenmarkt, wachtlijsten of idiote bureaucratische regeltjes, niet de zorg kunnen leveren die we willen leveren. Al die stress kan funest zijn voor het behoud van idealen. Het maakt dat een kloppend zorghart tot stilstand komt. Dat handen aan het bed verdwijnen achter een bureau. Dat waarnemers geen praktijkhouder meer willen worden. Dat een witte jas wordt ingeruild voor een maatpak. Want valt het niemand op hoe naarstig zovelen van ons op zoek zijn naar ‘iets’ naast het klinische werk van arts? Denk aan onderzoek, onderwijs, een MBA, bestuurswerk of, tja, het schrijven van columns. Natuurlijk kun je dat labelen als ambitie, maar misschien is het vooral een vorm van quiet quitting: een gelegitimeerde vlucht uit de snelkookpan van de spreekkamer, waar zelfs de sterkste morele ambities niet op kunnen tegen het morele appel dat iedere dag op jou als zorgverlener wordt gedaan.
Hoe het ook zij: kijk eens wat vaker in de spiegel en stel jezelf de vraag ‘doe ik goed?’ Een vraag die veel verdergaat dan ‘doe ik mijn werk goed?’. Want het idee dat het met onze morele ambitie wel goed zit omdat we simpelweg in de zorg werken is echt te makkelijk.
Meer van Danka Stuijver:
J. van Driel
huisarts-CMIO, Benthuizen
Was ik net beter mijn grenzen aan het bewaken om een burn-out te voorkomen, moet ik nu weer moreel ambitieus zijn…
Toch gaat morele ambitie/zingeving beter helpen tegen een burn-out dan van 9 tot 5 werken (waar niks mis mee is overigens). Het gaat e...rom WAT je in die tijd doet. Laten we als zorgverleners en mensen vooral onze beperkte tijd op deze aarde (4000 weken) aan zinnige zaken besteden. Maar wat is nu wel en niet zinnig? Daar wil je tijd voor maken om daarmee bezig te kunnen zijn (zoals het lezen van dit artikel tijdens mijn bakje brinta, voordat ik naar de praktijk ga).
Daar kan die spiegel bij helpen. Maar niet per se die in je eigen huis waar je gekke bekken in trekt en af en toe om jezelf wil lachen, maar juist de spiegel van je collega’s. Zoals in dit medium van Medisch Contact gebeurt. De Ander kan ons spiegelen. We willen tijd vrij maken om met onze collega’s op de praktijk of in intervisie onze frustraties te delen en daarmee iets te DOEN. Ook in leergesprekken voor de (huis)artsopleiding is dit artikel een mooie input voor de CANMEDS competentie “Maatschappelijk handelen”. Dank voor de vertaling naar de zorg. We hebben mensen nodig die ons blijven prikkelen en uit de "waan van de dag" halen.
[Reactie gewijzigd door Driel, Joris van op 26-04-2024 13:50]
A. G?bel
Huisarts
Ik herken wat je bedoelt Danka, en heb het idee dat deze ontwikkeling tegenwoordig ook wordt veroorzaakt door FOMO: Fear of missing out. De angst ontwikkelingen te missen, achter te blijven. Je ziet dat ook in ons vak, waarin veel bijeenkomsten begin...nen met de woorden: 'jongens, er gaat veel veranderen, en als we niet mee veranderen missen we de boot'. Niemand vraagt zich af of meevaren op die boot überhaupt zin heeft. Daarom gaan we vrolijk mee in een richting die we diep van binnen niet willen, met als gevolg steeds meer managers en verlies van eigen identiteit. Iemand roept 'digitalisering' of ‘hybride praktijk’, de halve wereld neemt het over, en je bent per definitie old-fashioned als je daar vragen bij stelt. Het is ouderwets om vanuit spaarzame idealen (morele ambitie?) te werken.
Het gekmakende vind ik dat het niet is tegen te houden omdat mee veranderen in eerste instantie altijd een positieve beweging lijkt waarbij iedereen zich graag aansluit, gestimuleerd door enthousiastelingen die praten over 'uitdagingen' in plaats van problemen, en die 'verbinden' roepen waar eigenlijk uitbreiding van management wordt bedoeld. En hoe kun je tegen dat soort mooie woorden zijn? Dus iedereen is vóór! Gaandeweg of pas veel later komen we er - ook als huisartsen - achter dat we veranderen in beheerders van chatbots, in een wereld vol drones, influencers, content-creators en andere nutteloze dingen, gedreven door geld dat vrijkomt via advertising, want daar draait uiteindelijk alles om. Steeds minder morele ambitie in een steeds oneerlijker economie, waarbinnen aan elk digitaal tooltje - die achter elkaar onmerkbaar naar binnen sluipen - geld wordt verdiend door mensen die inmiddels met de benen omhoog zitten op de Canarische eilanden terwijl hun systeembeheerder de boel draaiende houdt. En wij maar denken dat we met deze ontwikkelingen geholpen zijn, terwijl de kern van je vak, en dus je morele ambitie, op de tocht staat.
Een ander punt in het verlies van morele ambitie is dat (jonge) mensen minder vinden dat je pas wat uit de maatschappij mag halen als je er ook iets van soortgelijke waarde instopt. Rijk worden achter je laptop, verzuchtend dat het ‘best wel zwaar is’ om elke dag een filmpje online te zetten, maar wel willen dat er een leraar voor de klas staat als je kind naar school gaat en er een agent komt als je 112 belt. Ik verlang terug naar de tijd dat mensen 'juf' wilden worden, of agent, of verpleegkundige en daar dan heel trots op waren. Eervolle beroepen door mensen die niet dachten in verdienmodellen. Nu word je op tik-tok uitgeroepen tot loser als je van 9-5 werkt en daarmee een keurige 3000 euro per maand verdient, door mensen die zichzelf tot 'winner' uitroepen door te influencen of in bitcoins te handelen en dus geen zak bijdragen aan de samenleving maar wel 10k per maand binnenhengelen en daarvan een zwembad in hun tuin laten aanleggen, door bouwvakkers die wél zo gek zijn om van 9-5 te werken (de losers). Deze foute online rolmodellen zullen het verschil tussen wel en niet echt werk in de toekomst steeds duidelijker maken. En dat is de morele ambitie waar dit over gaat.
[Reactie gewijzigd door G?bel op 25-04-2024 14:11]
A.F. Algra
Commentator zorg en sociale zekerheid, Rotterdam
Nogal moralistische column van Danka Stuyver dit keer. Met boodschap om mee te nemen: Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, doe ik wel 'goed' in dit land ?
Ik begrijp eruit dat we in de zorg ( barstens vol zevenvinkers) de morele kantjes er behoo...rlijk van af schijnen te lopen. Ja, ja we doen betekenis vol werk, maar....
Niet één maar, maar heel veel maren. Aldus Stuyver. Lees maar even mee.
maar 1: onze motieven zijn niet altijd even zuiver op de graad....
maar 2: er speelt wel degelijk een persoonlijk belang mee, want ...
maar 3: health care start ups zijn net paddestoelen...
maar 4: we vinden vind het wel best, eigenlijk, ja toch ....
maar 5: we hebben last van morele stress, want...
maar 6: we doen soms naast het werk er ook nog 'iets' anders bij, maar ....
maar 7: dat 'íets' is/blijkt een vorm van stiekum er tussen uit knijpen. - quit quitting
U begrijpt het. Zo zijn we niet getrouwd. Volgens Stuyver en Bregman cs
Geen hoger doel in zicht .
Dus kijk nog eens in die morele ambitie -deug- spiegel en wat ziet U ?.... precies, ik wist het wel !
Zomaar wat rondhangen in de zorg is echt veel te gemakkelijk, hoor.