Blogs & columns
Column

Overleversbias - Luc Bonneux

1 reactie

Recentelijk verscheen de update van de Cochrane-groep over de neuraminidase-inhibitoren (NAI) Tamiflu en Relenza. Deze review bevestigde wat iedere wetenschapper allang wist: de effectiviteit van deze middelen is bescheiden. Er waren juichkreten over het zelfzuiverende vermogen van wetenschap. Kom, kom. Het is fantastisch dat deze update is uitgevoerd met de grondigheid van de Cochrane-samenwerking. Maar we hebben niets geleerd van de voorbije pandemieën van grieppaniek.

De review die de werkzaamheid van NAI moest bevestigen, was pulp vanaf dag één van publicatie. Acht van de tien trials waren niet gepubliceerd, de onderzoeksgroepen waren niet in balans en opzichtig onvergelijkbaar, de analyse was uitgevoerd volgens een post hoc-onderverdeling in griep en griepachtig syndroom (niet door griep veroorzaakt). Bij een correcte intention-to-treat-analyse bleef er, ondanks de opzichtige manipulaties, nauwelijks enig effect over. Het gunstige effect van NAI op ziekenhuisopnames bij griep, bijvoorbeeld, werd tenietgedaan door ziekenhuisopnames door bijwerkingen. Het kostte de Cochrane-groep, medische tijdschriften en een bende bloggende en twitterende wetenschappers meer dan tien jaar om Roche te dwingen de gegevens af te staan. Een waardeloos artikel werd rechtgezet. Maar dit had nooit zo gepubliceerd mogen worden.

Maar het kan erger. In maart verscheen in The Lancet Respir Med (weer een tijdschrift dat zich verschuilt achter een naam met een voorheen degelijke reputatie) een samenvattend artikel met 85 auteurs over 78 studies die besluiten dat je het beste snel NAI geeft na een ziekenhuisopname met verdenking op griep. De studie was uitgevoerd en gefinancierd door Roche, de fabrikant van Tamiflu. Dit artikel is beschamend. Wie de brutoresultaten bekijkt, ziet onmiddellijk dat de sterfte in de Tamiflu-groep groter is dan in de controlegroep. De 85 auteurs zien dat anders, maar het is niet duidelijk waarom. Volgens hen is er toch een sterftedaling, die ‘significant’ wordt na correctie voor casemix – post hoc, in 78 studies met heterogene onderzoeksprotocollen. Dit betekent dat de auteurs veronderstellen dat de Tamiflu-slikkers er erger aan toe zijn, maar uit de schaarse gegevens kan je evengoed het tegendeel afleiden. Tamiflu is nutteloos bij langer bestaande griepsymptomen, bij een zwaar zieke patiënt kun je de complicaties goed missen. Klap op de vuurpijl is de overlevingsanalyse, die onsterfelijkheidsbias genereert. Onsterfelijkheidsbias is een geduchte bias die ontstaat als sterfte pas wordt geteld na het verkrijgen van een karakteristiek, hier NAI-behandeling. Om die NAI te kunnen krijgen moet je overleven, vandaar de onsterfelijkheid. Wie voordien dood gaat, wordt geteld bij de nooit-NAI-krijgende groep. Een correcte analyse turft de sterfte na een significante gebeurtenis, zoals een ziekenhuisopname. Zoals vermeld, is die hoger in de ooit-NAI-groep. In hun wens om de resultaten te leveren die de sponsor wil zien, verdwaalden de auteurs in het eigen statistische imponeergedrag.

Wat hier wordt gedemonstreerd, is dat de kwaliteit van wetenschappelijke publicaties dramatisch achteruitgaat. Dat is een gevolg van te veel publicaties, geschreven door te veel junior wetenschappers, begeleid door te weinig seniors. Review gebeurt door onervaren juniors zonder veel overzicht. Deze ratrace vernietigt talent en veroorzaakt een ander type overleversbias. Wie als onderzoeker wil overleven, levert de resultaten die de sponsor wil zien.


Luc Bonneux, epidemioloog bij het NIDI

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • J.J. van der Harst

    huisarts, HENGELO OV

    En het gevolg is dat de overheid massaal tamiflu inkoopt op advies van een geleerde professor. Onderzoeksgeld verspild en overheidsgeld versplid.
    Intussen worden voor jonge onderzoekers (die dus echte onderzoekers willen worden )de mogelijkheden om e...wen onderzoeksplek te krijgen vrijwel gehalveerd.
    Kenniseconomie is het toch het streven? Of vergis ik mij?
    (ongwesponserd)

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.