Leefstijlepidemie

Myopie of bijziendheid is een geruisloos aanzwellende leefstijlepidemie met forse sociaaleconomische ongelijkheid. Preventie is urgent. Hoge myopie, met een afwijking vanaf -6 D, leidt namelijk in 25 procent van de gevallen tot slechtziendheid en in 10 procent zelfs tot blindheid.

De aslengte van het oog is vergroot, wat de kans op netvliesloslatingen, myope maculadegeneratie (MMD), glaucoom en cataract doet stijgen.¹ In het jaar 2000 was 22,9 procent van de wereldbevolking myoop en 2,7 procent van de wereldbevolking hoog myoop. Bij extrapolatie van de trends is in 2050 49,8 procent van de wereldbevolking myoop en maar liefst 9,8 procent hoogmyoop – een toename met factor vijf. Volgens een conservatieve schatting zal visusverlies door myopie wereldwijd toenemen met een factor zeven.² Van de West-Europeanen was in 2010 30,6 procent myoop en 2,7 procent hoogmyoop.³ Eenzelfde stijging wordt hier verwacht.²

De aandoening myopie hangt sterk samen met leefstijl. Zonlicht in het oog beschermt tegen myopie: met elk uur per week extra dat kinderen buiten zijn, daalt hun kans op myopie met twee procent. Verder verhoogt ‘near-work’, voortdurende fixatie van de blik op schermen of boeken dichtbij, de kans op myopie. Zogenaamde high-pressure education systems op jonge leeftijd lijken de kans op myopie sterk te verhogen: van alle schoolverlaters in Zuidoost-Azië is circa 85 procent myoop.^{2 3 4 5}

Met elk extra uur per week dat kinderen buiten zijn, daalt hun kans op myopie met twee procent

Als leefstijlziekte hangt myopie duidelijk samen met sociaal-economische positie. Waar in Azië myopie een ziekte is van hoogopgeleide stedelingen, zou dat in Nederland het geval kunnen zijn voor laagopgeleide stedelingen. De Generation R-studie toonde dit aan voor zesjarige kinderen in Rotterdam. Kinderen die op die leeftijd myoop zijn, worden later met grote waarschijnlijkheid hoogmyoop.^{4 6} In Rotterdam kwam deze vroege myopie significant meer voor bij kinderen van alleenstaande ouders met weinig opleiding en lage inkomens.⁷

Preventie pakken we in Nederland in principe goed aan. De jeugdgezondheidszorg screent vrijwel alle kinderen geregeld op visusafwijkingen, zodat de ontwikkeling tot hoge myopie door behandeling zoveel mogelijk kan worden afgeremd. De schermtijd van kinderen blijft echter toenemen terwijl buitenspeeltijd afneemt. Het multidisciplinaire Netwerk Zicht op Buiten (zichtopbuiten.nl) spant zich met partners als Alles is Gezondheid en AJN in om effectieve voorlichting te geven aan ouders, kinderdagverblijven en scholen. De campagne 20-20-2 loopt: na twintig minuten schermtijd twintig seconden wegkijken, en twee uur per dag naar buiten. Artsen M+G treden op als medetrekkers van het netwerk.

Myopie effectief voorkómen bij kinderen in armoede – de kinderen die nu het vaakst myopie lijken te ontwikkelen – vraagt om méér dan voorlichting. Zij hebben baat bij een veilige groene wijk met natuur en speeltuinen, effectieve bevordering van bestaanszekerheid, gratis kinderopvang en een verlengde schooldag met uren speeltijd buiten. Netwerk Zicht op Buiten zet zich in om juist die maatschappelijke en politieke beweging in gang te zetten.⁸ Dat is hard nodig om het tij te keren.

Voetnoten

1. Verhoeven, V. J. M. et al. Visual Consequences of Refractive Errors in the General Population. Ophthalmology 122, 101–109 (2015).

2. Holden BA et al. Global Prevalence of Myopia and High Myopia and Temporal Trends from 2000 through 2050. Ophthalmology. 2016 May;123(5):1036-42. doi: 10.1016/j.ophtha.2016.01.006. Epub 2016 Feb 11. PMID: 26875007.

3. Williams, K.M., Verhoeven, V.J.M., Cumberland, P. et al. Prevalence of refractive error in Europe: the European Eye Epidemiology (E3) Consortium. Eur J Epidemiol 30, 305–315 (2015). https://doi.org/10.1007/s10654-015-0010-0.

4. Polling, J.R. (2021, September 22). Development and Management of Refractive Error in Childhood. Erasmus University Rotterdam. http://hdl.handle.net/1765/135669.

5. Myopie: Het risico op toenemende myopie in Nederland. Oogfonds en Catalyze. 2022. Myopie-rapport.pdf (oogfonds.nl).

6. Zadnik K, Sinnott LT, Cotter SA, et al. Prediction of Juvenile-Onset Myopia. JAMA Ophthalmol 2015;133(6):683-9.

7. Tideman, J. W. L. et al. Environmental factors explain socioeconomic prevalence differences in myopia in 6-year-old children. Br. J. Ophthalmol. 102, 243–247 (2018).

8. Iyer, V., Enthoven, C., Klaver, C. et al. Natuurlijk naar buiten!. TSG Tijdschr Gezondheidswet 99, 125–127 (2021). https://doi.org/10.1007/s12508-021-00310-1.