Tussen persoonlijke overtuiging en professionele waarden

De gruwelijke impact van geweld wordt pijnlijk duidelijk in conflictgebieden als het Midden-Oosten, Oekraïne en Soedan. Ik spreek artsen die daar hulp hebben geboden, zij vertellen indringende verhalen over zorgprofessionals die onder extreme omstandigheden levensreddend werk verrichten, vaak terwijl zij en hun patiënten letterlijk onder vuur liggen. Miljoenen mensen missen toegang tot medische zorg, wat een schending is van fundamentele mensenrechten. En als ik dat dan allemaal hoor en lees, wil ik daar graag iets over zeggen.

Als arts moet je een balans vinden tussen je medisch professionele waarden en je persoonlijke overtuigingen. Als privépersoon kan ik me uitspreken voor of tegen een regime, actievoeren, oordelen en veroordelen. Als arts ben ik echter gebonden aan de artseneed en de gedrags­code. Ik heb beloofd om patiënten naar mijn beste vermogen te helpen, ongeacht hun achtergrond. Neutraliteit is een kernwaarde van ons vak. We behandelen iedereen - vriend en vijand, burger en soldaat - op gelijke wijze. Deze neutraliteit is noodzakelijk om vertrouwen te behouden, en de zorg voor iedereen toegankelijk te houden. Wanneer we ons als persoon publiekelijk uiten, kan dat het vermogen om als neutrale zorgverlener gezien te worden, ondermijnen. Onze woorden kunnen onbedoeld verdeeldheid zaaien.

Betekent dit dat we als artsen altijd moeten zwijgen? Zeker niet. Ik vind het belangrijk dat we op een betekenisvolle manier bijdragen aan een goed geïnformeerde maatschappelijke dialoog, dat we onderwerpen agenderen en zaken in gang zetten door feiten en persoonlijke ervaringen te delen. Met nuance en zorgvuldigheid kunnen we constructief bijdragen aan zowel debat als zorg. Arts-zijn brengt echter een grote verantwoordelijkheid met zich mee. Dit vereist dat we ons bewust zijn van onze invloed en de mogelijke gevolgen van wat we zeggen en doen.

Ons doel moet zijn om te verbinden, niet te verdelen

Als voorzitter van de KNMG vertegenwoordig ik de stem van de artsen in Nederland, dat geeft mij nog een extra professionele verantwoordelijkheid. Vanuit de KNMG zijn we dan ook terughoudend met het doen van uitspraken namens onze diverse beroepsgroep over conflicten in de wereld. We zijn geen politieke representant en we willen én kunnen artsen niet onze mening opleggen. De KNMG wil juist ruimte laten aan een verscheidenheid aan perspectieven. Om deze redenen onthoudt de KNMG zich van politieke stellingnames.

Dit mag niet worden verward met onverschilligheid ten aanzien van het leed dat wordt aangericht. Integendeel, wat we als KNMG daarom wél doen is oproepen op tot bescherming van burgers, zorgprofessionals en medische hulpverlening in plaats van schuldigen aan te wijzen of partij te kiezen. En we dringen nationaal en internationaal aan op strikte naleving van verdragen, zoals het humanitair oorlogsrecht. Hierbij werken we nauw samen met internationale organisaties zoals de CPME en WMA.

Tot slot: het is geen kwestie van spreken of zwijgen. Er is geen simpele oplossing die voor iedere arts en in elke situatie werkt. Ons handelen vereist telkens opnieuw een zorgvuldige afweging, want onze woorden wegen zwaar en kunnen grote gevolgen hebben. Bovenal moeten we openstaan voor verschillende perspectieven en een respectvolle dialoog voeren waarin alle partijen gehoord worden. Het is belangrijk alert te blijven op de wijze waarop we bijdragen aan discussies. Ons doel moet zijn om te verbinden, niet te verdelen. Voor onze patiënten, voor ons vak en voor onszelf, juist in tijden van conflict.