De zoönosenquiz: antwoorden

A. Bruine rat - Leptospira (ziekte van Weil)

Leptospiren zijn bacteriën die in de nieren van een gastheer leven en meerdere ziektebeelden kunnen veroorzaken. De ziekte van Weil is een ernstige vorm van leptospirose die door ratten - met name de bruine rat -  wordt verspreid en ook mensen kan infecteren. Besmetting vindt via de urine plaats, vaak door contact met vuil oppervlaktewater. De ziekte is vernoemd naar de Duitse internist Adolf Weil (1848-1916) en komt wereldwijd voor.

• Meer informatie vindt u op de site van het RIVM

B. Koikarper - Mycobacterium marinum (zwemmersgranuloom)

De bacterie Mycobacterium marinum kan bij iedere vissoort voorkomen en veroorzaakt vistuberculose. Bij mensen leidt een infectie tot chronische huidwondjes: een zogenaamd zwemmersgranuloom. Vooral medewerkers in dierenwinkels en mensen die thuis vissen houden raken besmet, bijvoorbeeld tijdens het schoonmaken van een aquarium of na een vissenbeet.

• In The New England Journal of Medicine werd in 2004 een ziektegeval beschreven: Mycobacterium marinum

C. Gans - Trichobilharzia (cercariën dermatitis)

Cercariën dermatitis is een allergische ontstekingsreactie op larven van de wormsoort Trichobilharzia die de menselijke huid binnendringen. De parasitaire wormen leven in het bloedvatenstelsel van eenden en ganzen en gebruiken slakken als tussengastheer om zich te vermeerderen. Hun eitjes komen in het water terecht en besmetting vindt dan ook plaats door te zwemmen in natuurlijk (zoet) zwemwater. Cercariën dermatitis staat ook bekend als zwemmersjeuk.

• Meer informatie vindt u op de site van het RIVM

D. Python - Armillifer armillatus (pentastomiasis)

Armillifer armillatus is een parasiet die in vochtige gebieden (zoals een tropisch regenwoud) voorkomt en reptielen infecteert. Slangen - en dan vooral pythons - zijn vaak aangedaan, maar men vermoedt dat de verre voorouders van de parasieten dinosaurussen al als gastheer gebruikten. De parasieten, die ook wel beschreven worden als 'tongwormen', leven in de ademhalingswegen van slangen en kunnen in een menselijke gastheer terechtkomen na het eten van (rauw) slangenvlees of na contact met verontreinigd water. De larven die het spijsverteringskanaal van mensen bereiken, verspreiden zich vervolgens naar andere organen.

• Op de website van Stanford University kunt u meer lezen over pentastomiasis

E. Parkiet - Chlamydophila psittaci (psittacose)

Chlamydophila psittaci is een bacterie die primair bij vogels voorkomt en via lichaamsvochten wordt uitgescheiden. Mensen kunnen via inademing van lucht en stofdeeltjes met de bacterie besmet raken. Vooral papegaaiachtigen, pluimvee, duiven en wilde vogels zijn een bron voor humane infecties. In Nederland worden per jaar zo'n dertig ziektegevallen gemeld, maar vaak wordt psittacose - ook wel 'papegaaienziekte' genoemd - niet herkend.

• Meer informatie vindt u op de site van het RIVM

F. Konijn - Francisella tularensis (tularemie)

Tularemie is een ernstige ziekte die veroorzaakt wordt door de bacterie Francisella tularensis. Deze ziekteverwekker komt in de natuur wijdverbreid voor, maar wordt veelal overgebracht door hazen en konijnen (vandaar ook de term 'konijnenkoorts'). Infectie van de mens vindt plaats via direct contact met besmette dieren, of indirect via bloedzuigende insecten. In Nederland is al ruim vijftig jaar geen melding gemaakt van de ziekte, maar in andere delen van Europa en in de VS zijn wel degelijk ziektegevallen bekend. Omdat Francisella tularensis zo'n virulente pathogeen is, is het mogelijk een krachtig biowapen.

• Meer informatie vindt u op de site van het RIVM

G. Paard - Burkholderia mallei (kwade droes)

Kwade droes is al sinds de Oudheid bekend en staat beschreven in werken van oude Griekse en Romeinse schrijvers, Shakespeare en Alexandre Dumas. De ziekte treft met name paarden, ezels en muildieren, maar ook mensen kunnen geïnfecteerd raken. In het westen is de aandoening onder mensen zeldzaam, maar in andere landen (vooral in Afrika, Azië, het Midden-Oosten en Zuid-Amerika) komt de ziekte nog wel voor. Kwade droes wordt veroorzaakt door Burkholderia mallei en is onbehandeld in 95% van de gevallen fataal. Overdracht van de bacterie gebeurt via direct contact met een besmet dier. Vooral dierenartsen, paardenhandelaren en laboranten behoren daarom tot de risicogroep. B. mallei is als biologisch wapen gebruikt in de Eerste Wereldoorlog en en wordt gezien als mogelijk bioterroristisch middel.

• In The New England Journal of Medicine verscheen in 2001 een casusbeschrijving van een besmette microbioloog: Glanders in a Military Research Microbiologist