Iedereen schizofreen

 Er zijn vier soorten schizofrenie, legt Matheo, de psychiatrisch verpleegkundige, ons uit. De eerste, daar heeft iedereen last van. Wist je niet dat iedereen eigenlijk wel een beetje schizofreen is? De tweede soort is hebefrenie. Deze patiënten kun je herkennen aan hun onverzorgde uiterlijk en lompen. Het lijkt alsof ze altijd onderweg zijn. Als je hen met rust laat, zullen ze jou ook niets doen. De derde groep heeft last van paranoia. Dat zijn de patiënten die dingen horen en zien die wij niet waarnemen. Ze kunnen gewelddadig zijn. De vierde soort, dat zijn de katatonische patiënten. Zij zitten of staan de hele dag op dezelfde plek. Het liefst zou hij nog meer over zijn ervaringen willen vertellen, maar daar komen we niet aan toe, want Matheo wordt weggeroepen.

In Tanzania heeft meer dan 10 procent van de bevolking last van psychische problemen zoals depressie, schizofrenie, angststoornis en epilepsie. De taboes en stigma’s die met deze problemen zijn gemoeid, dragen ertoe bij dat veel patiënten niet de juiste zorg krijgen. Veel mensen geloven dat boze geesten of hekserij de oorzaak zijn van al die psychische klachten. Ze houden de patiënt thuis verborgen of brengen hem of haar naar een traditional healer. Deze geeft de patiënt local medicine. Als niets lijkt te helpen, kunnen ze altijd nog naar het ziekenhuis gaan. Met alle gevolgen van dien.

Zoals de vrouw die hier kwam met brandwonden, van haar gezicht tot aan haar buik, als gevolg van een te heet stoombad. Ze zou last hebben gehad van een boze geest en de plaatselijke medicijnman wilde de geest door middel van verhitting uitdrijven. In Ndala Hospital werd de diagnose schizofrenie gesteld en kreeg ze kalmerende medicatie. We hebben geen speciale psychiatrische afdeling, dus toen de medicijnen niet aansloegen, kreunde en kermde ze de hele vrouwenafdeling bij elkaar. De familie durfde nauwelijks in haar buurt te komen en je kunt je voorstellen wat de andere patiënten dachten. De psychiatrisch verpleegkundige deed zijn best om goede zorg te leveren, maar hij had nog zoveel andere dingen te doen.

Zelfs in het ziekenhuis kunnen we niet de juiste zorg garanderen Er zijn twee parttime psychiatrisch verpleegkundigen en één keer per week is de psychiatriekliniek open. Er is weinig aandacht voor de geestelijke gezondheidszorg onder de werkers in Ndala Hospital. Uit desinteresse of angst? Als je epilepsie hebt of schizofrenie, kunnen de dokters of verpleegkundigen wel een diagnose stellen. Echter voor het uitvragen van angst of depressie heb je meer tijd nodig en die tijd wordt niet genomen of is er simpelweg niet. Regelmatig verschijnen op de poli­kliniek patiënten die meerdere malen terugkomen met diverse klachten. Pijn over het hele lichaam, buikpijn en hoofdpijn waarvoor geen lichamelijke oorzaak kan worden gevonden. De clinical officers hebben wel een vermoeden dat het tussen de oren zit, maar wat moet je daar dan mee? Er bestaan officiële richtlijnen voor de behandeling van psychiatrische problematiek, maar op een of andere manier worden deze niet of nauwelijks toegepast.

De Tanzaniaanse overheid ziet de noodzaak om aandacht te besteden aan de geestelijke gezondheidszorg en investeert in onderwijs voor gezondheidswerkers en betere zorg voor patiënten. In Ndala Hospital staat een training voor de verpleegkundigen en dokters gepland over psychiatrische problematiek en de behandeling daarvan.

Matheo en zijn collega hebben wel zin in een opfris­cursus over de psychiatrie. Laten we voor hen en de patiënten hopen dat het niet al te lang meer duurt. 

David van Schaik, medical officer

Marije Spoor, psycholoog

Ndala Hospital, Ndala, Tanzania

Klik hier voor het PDF van dit artikel