De kist - Luus Koster

De doffe plof van het zand dat op de holle, maar niet lege kist neerkomt, haalt me uit mijn mijmeringen. Ik kijk op naar de grote groep familieleden, vrienden, kennissen, buren en collega’s van de overledene. Zo’n grote groep treurende mensen doet je weer eens beseffen dat persoonlijk leed breed gedragen wordt. Dat een patiënt omringd wordt door een warme mantel van medeleven. En dat het leed van die patiënt impact heeft op het leven van velen, zoals een steen die in een vijver wordt gegooid het water in steeds grotere cirkels doet rimpelen. En dat vergeet je nog wel eens als je in de dienst in een stil eenpersoonskamertje een patiënt komt schouwen. Of als in het wekelijkse oncologieoverleg een niet te redden papieren casus de revue passeert.  Of als je met hangende schouders moedeloos de ok verlaat na het openen van een buik vol metastasen.

Die mantel van betrokkenen, bij wie het leven korter of langer stilstaat bij het leed dat zich ontrolt vanaf het ziekbed, is vaak niet zichtbaar in de spreekkamer. De arts als sleutelfiguur in het leed ziet die mantel vaak niet in zijn dagelijkse routine. Tot die weer eens geconfronteerd wordt met een grote groep in zwart gehulde verdrietige mensen die rond het rechthoekige gat in de grond staan te luisteren naar flarden levensverhaal en lievelingsmuziek begeleid door zacht gesnotter.
Opvallend hoe vaak er op zo’n plechtigheid gesproken wordt over de laatste periode van ziekte, terwijl dat soms tijdtechnisch slechts een miniem onderdeel van een bruisend leven heeft uitgemaakt. Het is goed om bij tijd en wijle met de rol die de dokter heeft in deze belangrijke levensfase geconfronteerd te worden en je nederig af te vragen of je daar altijd zorgvuldig mee omgaat.

Gisteren tijdens een slechtnieuwsgesprek met een patiënt en zijn familie kwam die impact van de dokter op het lijden weer eens pijnlijk bovendrijven toen het vervolgtraject met chemotherapie ter sprake kwam. ‘Als u me maar niet naar dokter T. stuurt.’ Die had jaren geleden het palliatieve chemotraject van zijn vrouw begeleid en een nogal slechte indruk achtergelaten bij zijn mantel van betrokkenen. Ik herken dokter T. niet in het geschetste beeld. Blijkbaar is hij anders overgekomen dan zijn bedoeling was. Dat kan ons allemaal overkomen. Soms wellicht alleen omdat je de boodschapper bent van het slechte nieuws. Soms omdat je de boodschap niet duidelijk,  te kort, te hard of juist te zacht verwoordt. Soms door je blik, je houding, je lichaamstaal. Soms weet je het niet. Maar je krijgt geen tweede kans voor die eerste indruk.

Des te belangrijker om je af en toe weer bewust te worden van je impact. Om die grote groep zacht snikkende mensen rond de verzonken kist in herinnering te roepen voordat je de patiëntkamer binnenstapt voor een ‘PA-gesprekje’ tussendoor.

Luus Koster, chirurg in opleiding