Een wereld zonder tabak - Luc Bonneux

Toen ik medisch student was, in de jaren 1970, was de Antwerpse universiteit al zowat rookvrij. Dat gold echter niet voor de raad van bestuur, waar ik als verkozen student deel van uitmaakte. De vergaderruimte leek op een toenmalig lerarenlokaal: dichte walmen sigarettenrook maakten de persoon aan de overkant van de tafel nauwelijks te onderscheiden. Door een vasomotorische rinitis kon ik daar slecht tegen. Een voorzichtig geformuleerd voorstel om het roken zo niet te laten, dan toch te minderen, werd weggehoond. De consternatie om zulk een onbeschaafd voorstel was groter dan toen ik voorstelde om de universitaire vijver deels voor naaktzwemmen te bestemmen. Toen ik in 1989 op de Erasmus Universiteit Rotterdam terechtkwam, nota bene de medische faculteit, ontdekte ik dat de bibliotheek, let wel: de medische bibliotheek, een rookhol was waar rokers massaal gingen verpozen. In 1990 verbood de wetgever het roken in publieke ruimten; de medische bibliotheek zou geen minuut eerder rookvrij zijn.

Mijn peter, een goede man, is op jonge leeftijd aan longkanker gestorven. Zijn enige dochter volgde zijn voorbeeld, zowel in roken als in sterven aan longkanker. Zijn oudere broer, mijn vader, stierf aan een hartinfarct. Ik zie soms een klein, blauw spookbordje op zijn grafsteen, met in witte letters ‘gift van blauwe Bastos’ (zijn favoriete sigarettenmerk). De jongste broer stierf op jonge leeftijd aan een beroerte. De drie broers leerden roken als tiener in de gedoemde jaren 1930. Statistisch is twee op drie er ook aan gestorven, met achterlating van vele tientallen levensjaren. Ook vandaag staat roken ruimschoots op nummer één als oorzaak van voorkoombare sterfte voor de 65ste verjaardag. En ook vandaag worden onze kinderen gepakt.

De roker werd tot
een paria gedegradeerd

Het is snel gegaan. In minder dan een generatie werd de roker van de gouden standaard van de succesvolle burger gedegradeerd tot een paria. Nog even en er wordt een wet goedgekeurd met een verbod op uitademen door rokers in het bijzijn van derden. Groot-Brittannië criminaliseerde de bestuurder die rookt in de auto met kinderen, met instemming van 80 procent van de bevolking. De rokende bestuurder is zelden een succesvol genie uit de bovenklasse en dus een gemakkelijk doelwit. Rokers zijn niet zo vaak rijk en slim. Ze worden er ingeluisd als jonge, domme snaak. Roken is goor, verslavend, duur en de roker gaat eraan kapot. Het is echter eenvoudiger om slachtoffers te viseren. Wie er veel geld aan verdient, staat nog steeds boven verdenking.

Maar wordt het geen tijd het ondenkbare te denken? We behandelen tabak als iedere andere, toch minder dodelijke drug zoals coke of heroïne. Wie grof geld verdient aan de tabakshandel, is een gangster als iedere andere gangster die jongeren verslaaft en zich verrijkt op kosten van hun gezondheid. We verbieden de tabaksteelt en -handel. We sturen vliegtuigen met herbiciden naar de tabaksplantages – dat doen we ook met arme cocaïne- en papavertelers. Wie sigaretten verkoopt aan minderjarigen, behandelen we als iedere andere drugdealer aan de schoolpoort. We moeten leren van vorige, mislukte oorlogen tegen drugs, zeker. Maar dat is geen excuus om een miljardenhandel in een bijzonder dodelijke drug te laten bestaan, terwijl we de oorlog afkondigen tegen hun slachtoffers, de rokers.

Luc Bonneux is arts en epidemioloog. Hij werkt momenteel in een verpleeghuis.