Eigen bijdragen niet zaligmakend

De RVZ concludeert in het advies ‘Gepaste zorg’ dat eigen bijdragen in de gezondheidszorg weinig effectief zijn ter bevordering van gepast gebruik. De media en de KNMG concluderen hieruit dat de raad niets ziet in eigen bijdragen. Dat is niet zo.

Het advies ‘Gepaste zorg’ noemt eigen bijdragen expliciet als mogelijke prikkel voor een doelmatiger zorg, bijvoorbeeld een eigen bijdrage bij zelfverwijzing, waardoor onnodig gebruik van spoedeisende hulp wordt tegengegaan. Of een eigen bijdrage als de patiënt naar een niet door de zorgverzekeraar gecontracteerde hulpverlener wil.

Daarnaast kunnen eigen betalingen het kostenbewustzijn van de gebruikers van gezondheidszorg doen toenemen. Zij kunnen ook leiden tot een kritischer opstelling van zorggebruikers ten opzichte van zorgaanbieders.

De financiële houdbaarheid van het stelsel kan eveneens een reden zijn voor het invoeren van eigen betalingen. Het is dan een legitieme vraag of de risico-solidariteit in het verzekeringsstelsel zich over de volle honderd procent van de geconsumeerde zorg moet uitstrekken, of dat een deel van de onkosten voor eigen rekening kan komen.

Foto: EU

Kostenreductie

Eigen bijdragen kunnen de kosten van zorg op korte termijn doen afnemen. Dit effect moet echter niet worden overschat; de prijselasticiteit ligt tussen de -0,1 en -0,2. Dit betekent dat een eigen bijdrage van 10 procent tot 1 à 2 procent kostenreductie leidt. Hierop hadden de waarschuwende woorden van de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ) betrekking: eigen betalingen verdienen zich voor de burger niet terug door een evenredige afname van de kosten van de gezondheidszorg. Dat doet echter niets af aan de bovenstaande - in het verleden óók door de RVZ genoemde - argumenten voor de introductie van eigen betalingen.

De bescheiden kostenreductie die met substantiële eigen betalingen kan worden gerealiseerd, verbleekt bij de resultaten die kunnen worden geboekt met niet-financiële prikkels voor gepast gebruik. In Engeland zijn door het inzetten van call centers reducties mogelijk van telefonische consulten door de arts (68%), van huisbezoeken (38%) en van bezoeken aan de Spoedeisende Hulp (25%). Bij patient initiated care bleken reducties mogelijk van 30 procent in consulten.

Eigen bijdragen remmen niet alleen onnodige zorg af, maar ook noodzakelijke zorg, omdat de patiënt niet goed kan bepalen of hij wel of niet terecht een beroep doet op zorg. Naast het gunstige effect van het tegengaan van overconsumptie heeft de eigen bijdrage daarmee het gevaar in zich van onderconsumptie, wat op termijn kan leiden tot gezondheidsschade voor de patiënt en tot onnodige kosten.

In een studie van de Rand Corporation bleek dat een verdubbeling van de eigen bijdrage voor receptgeneesmiddelen leidde tot een vermindering van het gebruik met 17 tot 23 procent bij patiënten met diabetes, astma en maagaandoeningen. Het aantal bezoeken aan de Spoedeisende Hulp nam bij deze patiënten-groepen evenwel toe met 17 procent en het aantal ziekenhuisopnamen met 10 procent.

Winst
Eigen betalingen zijn niet het beste instrument voor het bevorderen van het gepast gebruik van zorg. Er zijn betere manieren om dit te bereiken. Een belangrijke rol is bijvoorbeeld weggelegd voor de behandelend arts. Deze bepaalt immers in grote mate het gebruik van zorg. De grote regionale verschillen in zorggebruik die niet zonder meer zijn terug te voeren op verschillen in de gezondheidstoestand van de bevolking, laten zien dat juist aan de kant van de behandelend arts veel ‘winst’ is te behalen. De arts moet evidence-based protocollen en richtlijnen volgen, en de patiënt beter betrekken bij de behandeling om zo de therapietrouw te bevorderen. De basis voor gepaste zorg wordt gelegd in de spreekkamer.

drs. F.B.M. Sanders,

voorzitter Raad voor de Volksgezondheid en Zorg

drs. A.J.G. van Rijen,

 projectleider Gepaste Zorg

drs. L. Ottes,

projectmedewerker Gepaste Zorg

Correspondentieadres:

o.vanrijen@rvz.net

.