Nieuw hulpmiddel diabeteszorg
Plaats een reactieToepassing ICT verbetert de kwaliteit
Het traditionele papieren patiëntendossier biedt onvoldoende mogelijkheden om de diabeteszorg verder te verbeteren. In Zwolle wordt nu zeer naar tevredenheid gewerkt met een elektronisch systeem dat het mogelijk maakt tijdens de dagelijkse patiëntenzorg data te verzamelen.
In 1998 ging in de regio Zwolle het MCC Klik Transmurale Diabetes Project (MCC = Medisch Coördinatie Centrum) van start. Duidelijk werd dat er behoefte bestond aan verbetering van de communicatie tussen de zorgverleners en aan een registratie van patiëntgegevens direct tijdens de dagelijkse zorg. Tegelijkertijd werd er gezocht naar een geschikte elektronische database om de transversale en longitudinale gegevens van het MCC-Klik diabetesproject te kunnen evalueren. Het Diabetes Electronic Management Systeem (DEMS) leek de meest complete set functionaliteiten te hebben om aan deze behoeften te voldoen.
DEMS is gebaseerd op de overtuiging dat het succes van informatiemanagement ten behoeve van de verbetering van de diabeteszorg afhankelijk is van dataverzameling tijdens de dagelijkse patiëntenzorg, en niet van retrospectieve datacollectie of van niet-klinische data-sets, zoals bestanden van verzekeraars.1 Om deze reden is dit systeem, ontwikkeld in de Verenigde Staten in een samenwerkingsverband tussen Novo Nordisk en de afdeling Endocrinologie van de Mayo Clinics, in de eerste plaats een elektronisch patiëntendossier (EPD). Het is zo ontwikkeld dat het daadwerkelijk in de dagelijkse praktijk voor de registratie van patiëntgegevens kan worden aangewend.
Het systeem is bijvoorbeeld snel en gemakkelijk te gebruiken voor iedereen. Na een gewennings- en opstartfase blijken consulten evenveel tijd te kosten als wanneer wordt gebruikgemaakt van een papieren patiëntendossier.2
DEMS is eenvoudig te onderhouden en aan te passen aan de elkaar snel opvolgende veranderingen in de dagelijkse praktijkvoering en aan de verschillende lokale situaties per kliniek.
Er is voorzien in een overzichtelijke opslag en presentatie van patiëntgegevens. In een automatisch gegenereerd samenvattingsscherm kan alle voor de consultvoering relevante informatie in één oogopslag worden overzien (afbeelding 1). Automatisch gegenereerde grafieken tonen per patiënt trends in metingen en laboratoriumuitslagen; hierdoor kan de patiënt een beter inzicht krijgen in de eigen gezondheidstoestand (afbeelding 2).
Dubbelregistratie wordt voorkomen doordat bepaalde eenmalig geregistreerde gegevens overal waar nodig in het dossier worden getoond. Door koppelingen met andere systemen, zoals het laboratoriumsysteem en het ziekenhuisinformatiesysteem (ZIS), komen bepaalde gegevens automatisch in het dossier. Het systeem brengt een (vrijblijvende) leidraad in beeld voor een gestructureerde uitvoering van het consult; de gewenste structuur van verschillende soorten consulten kan per kliniek worden aangepast. Er is geen verplichte invoer of volgorde van velden.
Alle bij de diabeteszorg betrokken zorgverleners, zoals de internist, de diabetesverpleegkundige, de podotherapeut, de oogarts en de diëtist, hebben toegang tot en inzage in het systeem, ieder met eigen toegangsprivileges en eigen werkgedeeltes in het gezamenlijke dossier. Directe communicatie tussen de betrokken professies is mogelijk via berichten.
Via een netwerk is er op elke werkplek inzicht in de volledige gege- vens van de patiënt. Hierdoor kan ook op verschillende locaties van ziekenhuizen worden gewerkt met hetzelfde systeem.
DEMS is op alle locaties waar het is ingevoerd technisch zeer betrouwbaar gebleken.
Andere mogelijkheden
DEMS kan ook worden gebruikt ter incorporatie van richtlijnen en standaarden. Protocollen voor het volgen van standaarden en richtlijnen zijn ingebouwd en kunnen worden aangepast aan de Nederlandse situatie met de NHG-standaard 3 en de CBO-consensus.4
De combinatie van de protocollen en de geregistreerde gegevens maakt bij elke patiënt feedback tijdens het consult mogelijk. Gesignaleerd worden: afwijkende metingen bij het lichamelijk en laboratoriumonderzoek; klinische relevante problemen of aandachtsgebieden, zoals een verhoogd risicoprofiel of de aanwezigheid van complicaties; contra-indicaties voor bepaalde medicamenten. Automatisch wordt een voorstel gegenereerd voor het vervolgbeleid met betrekking tot de termijn voor de volgende controle, het uit te voeren laboratoriumonderzoek en de aan te vragen consulten.
Er is communicatie mogelijk met andere elektronische systemen. Door de koppeling met het laboratoriumsysteem en het ZIS wordt het overzicht van alle laboratoriumuitslagen en van de gegevens over naam, adres en woonverband actueel gehouden. Ook zijn koppelingen mogelijk met apotheeksystemen en (financiële) administratiesystemen. Daarnaast kunnen elektronische brieven worden gegenereerd en verzonden naar andere systemen, zoals huisartsinformatiesystemen.
DEMS levert een bijdrage aan de kwaliteitsbewaking. Er kan, zonder extra invoer of registratie, met de tijdens de dagelijkse patiëntenzorg verzamelde gegevens spiegelinformatie worden verschaft aan de betrokken zorgverleners. Dit kan via de uitvoer van gegevens naar DiabCare Q-net NL, maar ook rechtstreeks vanuit de DEMS-database met behulp van verschillende (statistische) software-pakketten.
Ook draagt het systeem bij aan het wetenschappelijk onderzoek. De gestructureerde database biedt veel mogelijkheden om transversaal en longitudinaal onderzoek te doen. Gegevens zijn grotendeels gestandaardiseerd vastgelegd en voorzien van tijdsdocumentatie. Ze zijn te koppelen aan vrijwel ieder ander gegeven in de database. De effectevaluatie van het MCC-Klik-diabetesproject wordt bijvoorbeeld vanuit de database van DEMS uitgevoerd en de aan het project gekoppelde ZODIAC-studie (Zwolle Outpatiënt Diabetes project Integrating Available Care-studie) laat vanuit deze database zien dat er in de dagelijkse zorg voor type 2 diabetes mellitus nog veel mogelijkheden voor verbetering zijn.5 6
Stapsgewijs invoeren
De invoering van een elektronisch managementsysteem vergt een gedegen voorbereiding waarbij aan een aantal randvoorwaarden moet worden voldaan.
Behalve de software moeten er licenties en hardware worden aangeschaft en er moet een automatiseringsdeskundige beschikbaar zijn die tijd specifiek aan dit systeem kan besteden. De financiering hiervan is een forse investering die niet eenmalig is en waarvoor structurele oplossingen moeten worden gevonden. Koppelingen met andere systemen moeten worden geprogrammeerd of aangepast. Vervolgens moeten alle keuzelijsten, streefwaarden en afkapwaarden in het systeem worden aangepast aan de lokale situatie. De gebruikers moeten worden getraind en er moeten protocollen voor de invoer van basisgegevens worden geschreven, uitgetest en overgedragen aan de gebruikers. Vooral de invoer van de eerste set basisgegevens (bijvoorbeeld door het secretariaat) is tijdrovend en dus kostbaar.
Zodra het systeem functioneert, is er vooral in het begin behoefte aan begeleiding. Immers, vanaf dat moment moeten alle zorgverleners met het systeem werken en hun eigen gegevens invoeren. Hierbij spelen twee personen een essentiële rol: een automatiseerder/applicatiebeheerder die in staat is de praktische wensen van de zorgverleners te interpreteren en om te zetten in programmawijzigingen, en een hoofdgebruiker met medische kennis en enig inzicht in informatietechnologie die de gebruikers begeleidt. Deze hoofdgebruiker is tevens de geschiktste persoon voor het uitvoeren van regelmatige rapportages en het leveren van spiegelinformatie.
Een stapsgewijze invoering van een elektronisch managementsysteem heeft de voorkeur. Het wennen aan de toepassing van zon systeem tijdens de dagelijkse patiëntenzorg kost tijd en bij een volledige omschakeling ineens zullen de spreekuren gaan uitlopen. Stapsgewijze invoering biedt bovendien mogelijkheden voor een tussentijdse aanpassing aan een voor de locatie optimale inrichting van het systeem.
Meerwaarde
De invoering van een elektronisch managementsysteem vraagt dus vooral in het begin motivatie, tijd en geduld van alle betrokkenen. Echter, zodra het systeem is ingevoerd, worden de voordelen in de dagelijkse praktijk ook duidelijk zichtbaar: eenmaal ingevoerde gegevens zijn en blijven overzichtelijk voor alle zorgverleners beschikbaar, de steeds meer onder druk staande continuïteit van zorg wordt gefaciliteerd, het volgen van standaarden en richtlijnen wordt bevorderd en kwaliteitsbewaking is routinematig uit te voeren. Daarnaast wordt wetenschappelijk onderzoek gefaciliteerd en kan spiegelinformatie worden geleverd. <<
L.J. Ubink-Veltmaat,
arts-onderzoeker MCC Klik Transmuraal Diabetesproject Zwolle
R.O. Rischen,
huisarts te Hattem, coördinator MCC Klik Transmuraal Diabetesproject
J.E. Heeg,
internist, Isala klinieken, locatie Sophia, Zwolle
B. Meyboom-de Jong,
hoogleraar Huisartsgeneeskunde, Rijks Universiteit Groningen
H.J.G. Bilo,
internist Isala klinieken, locatie Weezenlanden, Zwolle
Contactadres:L.J. Ubink-Veltmaat, Isala klinieken, locatie Weezenlanden, Diabetespoli, postbus 10500, 8000 GM Zwolle. E-mail:
De implementatie van DEMS wordt mede mogelijk gemaakt door Novo Nordisk Farma BV en de Stichting Medisch Research Fonds, afdeling Interne Geneeskunde Isala Klinieken, Zwolle.
Literatuur
1. Smith SA, Murphy ME, Huschka TR, Dinneen SF, Gorman CA, Zimmerman BR, Rizza RA, Naessens JM. Impact of a diabetes electronic management system on the care of patients seen in a subspecialty diabetes clinic. Diabetes Care 1998; 21: 972-6. 2. Smith SA. Information management in the optimal care of people with diabetes. International Diabetes Monitor 24-29, 1999. 3. Rutten GEHM, Verhoeven S, Heine RJ, De Grauw WJC, Cromme PVM, Reenders K, Van Ballegooie E, Wiersma Tj. NHG-Standaard Diabetes Mellitus Type 2 (eerste herziening). Huisarts Wet 1999; 42: 67-84. 4. Centraal Begeleidingsorgaan voor de Intercollegiale Toetsing in samenwerking met de Nederlandse Diabetes Federatie et al. Syllabus Richtlijnen diabetische retinopathie, diabetische nefropathie, diabetische voet en hart- en vaatziekten bij diabetes mellitus. Utrecht, Banda Heerenveen bv, 1998. 5. Bilo HJG, Ubink-Veltmaat LJ, Meyboom-de Jong B, Rischen RO. Implementation of Dutch national guidelines on hypertension in diabetes in the ZODIAC study. (Abstract). Diabetes 49: A216, 2000.
6. Ubink-Veltmaat LJ, Bilo HJG, Meyboom-de Jong B, Rischen RO. Benchmarking with data collected in daily practice using the Diabetes Electronic Management System. (Abstract). Diabetes 49: A128, 2000.
SAMENVATTING
* In de diabeteszorg bestaat behoefte aan een toegankelijk elektronisch patiëntendossier voor de registratie van de dagelijkse patiëntenzorg, met de mogelijkheid van communicatie tussen alle betrokken zorgverleners in de eerste lijn en op verschillende locaties in de tweede lijn.
* Koppelingen met ondersteunende systemen en incorporatie van richtlijnen en standaarden moeten mogelijk zijn. Bovendien moet vanuit de elektronische patiëntendossiers op alle zorgniveaus spiegelinformatie kunnen worden geleverd; ook moeten kwaliteitsanalyses kunnen worden uitgevoerd, hetzij rechtstreeks, hetzij door middel van een koppeling met een kwaliteitssysteem.
* In de Isala klinieken te Zwolle heeft men ervaren dat het diabetes elektronisch managementsysteem (DEMS) een in de praktijk functionerend systeem is dat, al dan niet in combinatie met DiabCare Q-net NL, in ieder geval ten dele voldoet aan bovenstaand profiel.
* Het overschakelen naar een dergelijk systeem vergt een goede voorbereiding en om succesvolle implementatie te garanderen, moet aan een aantal randvoorwaarden worden voldaan.
- Er zijn nog geen reacties
