Misplaatste euforie rond basisverzekering

Hoofdredactioneel-bericht van 11 juli 2001

'Nederlanders geloven dat indien ze een kwestie maar open en grondig bespreken, ze het probleem al min of meer hebben opgelost. Het is niet alleen een pragmatisch middel, maar ook een doel op zich. Als iets bespreekbaar is, dan is het goed. Maar denk niet dat er daarna snel een akkoord op tafel ligt over de noodzakelijke wettelijke aanpassingen. Nederlanders kunnen daar jarenlang over debatteren. Maar overeenstemming over de koers geeft wel richting aan de discussie.'

Dit is een haarscherpe analyse van de Nederlandse besluitvorming. Zo'n rake typering moet wel van een buitenlander komen. En dat klopt, want MC-journalist Henk Maassen tekende deze en andere beschouwingen op uit de mond van de Amerikaanse historicus James Kennedy. Nee, het ging niet over de organisatie van onze gezondheidszorg en het was evenmin een ontleding van ons veelgeprezen poldermodel, alhoewel ... Kennedy sprak met Maassen over 'onze' euthanasiepraktijk.

Kennedy's analyse bleef door mijn hoofd spoken toen ik vorige week vrijdag de tot zichzelf gerichte lovende woorden van het kabinet hoorde over 'de historische doorbraak rond de basisverzekering'. In de nota 'Zorg aan bod' zou het geweldige nieuws allemaal moeten staan. 'Het had flink gestormd in de Trèveszaal', liet minister Borst de pers weten. En: 'Het gebouw is bijna af; alleen een deel van het dak moet er nog op'.

Waarde lezers, ik lees het er helaas niet aan af. En als er in de ministerraad een storm nodig was voor dít resultaat, dan verwacht ik dubbele orkaankracht als het straks om de échte beslissingen, de (in)consequenties, moet gaan.

Met de al veelvuldig geventileerde basisgedachte is niets mis: solidariteit, minder regels en vraagsturing. Aan de toenemende speel- ruimte van de verzekeraars wennen we ook al een beetje. En groeien ziekenfonds- en particuliere verzekeringen niet nu al naar elkaar toe? Maar om 'concurrentie en marktwerking' bij zowel aanbieders van zorg als verzekeraars bijna tot panacee te verheffen is in strijd met de realiteit. De nominale premie moet dermate hoog zijn dat verzekeraars zich kunnen onderscheiden, vindt de minister. De meeste verzekeraars zijn in hun regio echter allang monopolist geworden en om de droevige resultaten van marktwerking bij een monopolist te zien hoef je maar naar de NS te kijken. Ongetwijfeld zullen veel voetbalclubs via shirtreclame hun voordeel doen met de verzekeringsmiljoenen .

Maar hoe kun je het als verzekeraar substantieel goedkoper doen als je iedereen voor dezelfde jaarlijkse premie moet toelaten? Onduidelijk is daarbij nog of een eventueel eigen risico jaarlijks mag worden aangepast. Maar als dat risico niet zou mogen worden aangepast, is er toch geen solidariteit meer?

Voor de kwaliteit en de kostenbewaking van de zorg is de combinatie vraagsturing en concurrentie geen garantie. Een Belgische huisarts weigert een onterecht verzoek tot antibiotica minder snel dan een Nederlandse. De huisarts is overigens, ondanks eerdere toezeggingen van de minister, nog niet meegenomen in het basispakket. Het basispakket bevat alle noodzakelijke zorg, aldus de minister. Maar wat dat exact inhoudt, lees ik helaas niet.

Zonder goede onderbouwing wordt ook het eigen risico weer van stal gehaald. 'Een eigen bijdrage zorgt ervoor dat de dokter  's nachts niet nodeloos uit bed wordt gebeld.' Dat klinkt aanlokkelijk, maar uitvoeringstechnisch ligt het wel wat moeilijker. Remgeld klinkt goed, maar het remmen moet niet bij de verkeerde patiënt gebeuren.

En dan de premiebetaling. Volledig nominaal zoals VVD, CDA en de federatie KNMG willen of toch meer inkomensgerelateerd' Het negatieve koopkrachteffect bij nominaal zal voor minder draagkrachtigen met ongeveer vier miljard worden gerepareerd, maar het addertje steekt al z'n kopje uit het gras als ik minister Borst hoor zeggen dat de budgettaire ruimte die er straks zal zijn, de doorslag gaat geven. En dus minder compensatie tijdens een recessie?

Kortom, de fundamenten van het gebouw staan zeker; daar kan op worden gebouwd. Maar dat alleen een deel van het dak er nog op moet, lijkt iets te optimistisch. Het wordt hoog tijd dat de artsen en hun federatie KNMG zich in meer detail en met oog voor de realiteit met dit project gaan bemoeien.

In de aanloop naar de volgende verkiezingen en de daaropvolgende kabinetsformatie zitten genoeg momenten om de witte plekken in de nota 'Zorg aan bod' eerst zorginhoudelijk en pas daarna financieel-economisch in te vullen.

• Meer brieven