Laatste nieuws

Zorg voor kwetsbare zwangere bedreigd

2 reacties

Eigen bijdrage is de nekslag voor de POP-poli

Een eigen bijdrage voor behandelingen in de geestelijke gezondheidszorg pakt desastreus uit voor een groep zwangeren in achterstandssituaties. De POP-poli die deze kwetsbare groep moet bijstaan, dreigt teloor te gaan.

In 2008 werd de Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte ingesteld om de relatief hoge perinatale sterfte aan te pakken. Deze stuurgroep adviseerde in 2010 verschillende maatregelen om de perinatale zorg te verbeteren. Het recente overheidsbeleid – een eigen bijdrage voor tweedelijnsbehandelingen in de geestelijke gezondheidszorg en het schrappen van de aanpassingsstoornissen uit het basispakket – zet echter een streep door de initiatieven van deze stuurgroep.

Achterstandssituaties
De stuurgroep Zwangerschap en Geboorte beoogde aandacht te vragen voor zwangeren in achterstandssituaties, voor psychosociale en psychiatrische problematiek en voor intra-uteriene ‘verwaarlozing en kindermishandeling’. Juist bij vrouwen in achterstandssituaties komen veel psychosociale en psychiatrische aandoeningen voor. Ook overmatig roken en alcohol- en drugsgebruik komen bij deze vrouwen vaker voor. Daarnaast is er vaak sprake van agressie of mishandeling in het gezin.

Een adequate aanpak van deze problematiek vergt intensieve psychosociale begeleiding. Sommige ziekenhuizen hebben hiervoor een zogeheten POP-poli (POP staat voor psychiatrie, obstetrie en pediatrie, zie kader POP-poli).

POP-poli
In de POP-poli is een multidisciplinair team van gynaecoloog, kinderarts, psycholoog, maatschappelijk werker en psychiater actief. Dit team biedt psychiatrie, obstetrie en pediatrie (POP). Sommige POP-poli’s richten zich vooral op psychiatrische problematiek, andere bieden ook hulp bij psychosociale problemen.

De werkwijze van deze poli’s hangt af lokale mogelijkheden en ontwikkelingen. Het doel is steeds zorg bieden aan kwetsbare zwangeren. Dit zijn vaak vrouwen van niet-westerse afkomst, vrouwen met een laag sociaal-economische status en vrouwen wonend in achterstandswijken.

Het Landelijk Kenniscentrum Psychiatrie en Zwangerschap (www.lkpz.nl) biedt informatie over 22 aangesloten centra.

In de kraamperiode is de kans op het ontstaan of verergeren van psychiatrische problematiek sterk verhoogd. Het POP-team kan op psychiatrische of psychosociale gronden een klinisch kraambed indiceren. Dit biedt mogelijkheden tot vroegsignalering en interventie. De belangrijkste indicaties voor een klinisch kraambed zijn een kraambedpsychose, observatie bij gebruik van psychofarmaca, of ernstige twijfels over de zelfzorg en/of zorg voor de baby. Tijdens een klinisch kraambed bieden de consultatief psychiatrisch verpleegkundige (CPV) en/of een medisch maatschappelijk werkende (MMW) aanvullende zorg. Een gespecialiseerde gezinsverzorger of PIT-verpleegkundige (Psychiatrisch Intensieve Thuiszorg) kan postpartum thuis ondersteuning bieden.

Psychiatrische hulp
De eigen bijdrage van 100 euro (bij kortdurende hulp of intake) of 200 euro (bij behandelingen) voor psychiatrische hulpverlening en het schrappen van de behandeling van aanpassingsstoornissen – een verstoord emotioneel evenwicht na ingrijpende gebeurtenissen en soms een voorbode van ernstigere psychiatrische problematiek – uit het basispakket doorkruist deze zorg.

Het ministerie van VWS motiveert deze maatregelen vanuit de gedachte dat meer laagdrempelige zorg zoals e-health en eerstelijnszorg, tweedelijnszorg kan vervangen.1 Veel kwetsbare zwangeren ontvangen echter tweedelijnszorg wegens comorbiditeit, samenhangend met bijvoorbeeld middelengebruik, roken en/of slechte voeding. Daarmee vindt ook de partus en deels het kraambed in het ziekenhuis plaats.

Voor verloskundige hulpverleners is het vaak moeilijk kwetsbare zwangeren te motiveren om de POP-poli te bezoeken of psychiatrische bemoeienis te accepteren. Zoals verwacht, blijkt de forse eigen bijdrage vanaf 1 januari 2012 juist voor deze groep zwangeren een onoverkomelijke barrière; veel zwangeren hebben hun afspraken inmiddels afgezegd. Dit is extra zorgelijk omdat zwangere vrouwen met onbehandelde psychopathologie zich vaker uit de obstetrische zorg onttrekken, een ongezondere leefstijl hebben (inclusief meer middelengebruik) en meer kans hebben op zwangerschapscomplicaties, waaronder vroeggeboorte en kinderen met een lager geboortegewicht. Hun kinderen lopen daarbij meer risico op ontwikkelings- en gedragsstoornissen.

Deze financiële barrière is schrijnend omdat medische therapieën ter preventie van dreigende vroeggeboorte, inclusief dure opnames, wel vergoed worden. Ook psychiatrische zorg aan angstige zwangeren die een verhoogde kans hebben op vroeggeboorte, ontwikkelingsstoornissen van het kind en PTSS van de moeder, ligt door genoemde maatregelen onder vuur.

Bemoeizorg
Momenteel zijn naast tienermoeders onder de 18 jaar alleen vrouwen bij wie ‘bemoeizorg’ en ‘crisis’ de aanleiding is voor de DBC of DOT vrijgesteld van een eigen bijdrage. Het ministerie definieert bemoeizorg als hulp aan mensen die daar zelf niet om vragen. Voor de meeste POP-poli-kandidaten is het onwenselijk om onder de noemer ‘bemoeizorg’ of ‘crisis’ te vallen: dit impliceert onvermogen voor hun kind te zorgen. Maar het niet onder deze noemer plaatsen beperkt voor veel kwetsbare zwangeren de toegankelijkheid tot psychiatrische consultatie, ook bij medische noodzaak.

De enige oplossing is een zodanige verandering van de huidige regelgeving dat kwetsbare zwangeren en kraamvrouwen met psychopathologie, net als jongeren onder de 18 jaar en ‘bemoeizorgbehoeftigen’, een uitzonderingspositie krijgen voor de eigen bijdrage. Tevens dienen aanpassingsstoornissen gerelateerd aan de komst van een kind in het basispakket behouden te blijven.

Evenmin horen er financiële barrières te zijn voor preventieve ‘ouder-babyinterventie’ die veel GGZ-instellingen postpartum aanbieden. Juist in de periode rond zwangerschap, bevalling en kraambed zijn vrouwen, en hun kinderen, uiterst kwetsbaar. Ernstige psychische problematiek rond de geboorte van een kind heeft grote gevolgen, zowel voor het kind (ook op langere termijn) als voor de ouders.

Kwetsbare zwangeren behoeven dan ook, conform het advies van de stuurgroep, zorg op maat, zowel lichamelijk als psychiatrisch.

Dr. Gunilla Kleiverda, gynaecoloog Flevoziekenhuis
Drs. Monique Frohn, psychiater polikliniek voor psychiatrie GGz Centraal in het Flevoziekenhuis
Dr. K. Marieke Paarlberg, gynaecoloog Gelre Apeldoorn
Dr. Mijke Lambregtse-van den Berg, (kinder- en jeugd)psychiater Erasmus MC, Rotterdam, initiatiefnemer Landelijk Kenniscentrum Psychiatrie en Zwangerschap

Correspondentie: kleiverd@xs4all.nl cc.: redactie@medischcontact.nl

PDF van dit artikel


Samenvatting

  • De stuurgroep Zwangerschap en Geboorte adviseerde oprichting van meer POP-poli’s om de zorg aan kwetsbare zwangeren te verbeteren.
  • Recentelijk ingestelde financiële barrières voor psychiatrische zorgverlening belemmeren initiatieven hiertoe.
  • Kwetsbare zwangeren worden daardoor onvoldoende behandeld.
  • Psychiatrische hulpverlening rond jong ouderschap dient een financiële uitzonderingspositie te krijgen om het stuurgroepadvies te implementeren.


Voetnoten
1. http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/geestelijke-gezondheidszorg/vergoeding-van-ggz

Lees ook:

beeld: Thinkstock
beeld: Thinkstock
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • prof. dr. A. Honig e.a.

    Psychiater, Amsterdam

    De POP-poli, oorspronkelijk opgezet vanuit ons ziekenhuis, hoeft geen last te hebben van bijbetaling door patiënten mits deze poli is georganiseerd zoals die door ons is opgezet. Uitgangspunt is dat verwijzers verantwoordelijk blijven voor de behande...ling.
    In de oorspronkelijke opzet worden zwangeren en zij die een actieve zwangerschapswens hebben en tevens bekend zijn met een psychiatrische stoornis op de POP-poli gezamenlijk gezien door een multidisciplinair team bestaande uit een gynaecoloog, een kinderarts en een psychiater. Locatie is de polikliniek gynaecologie/verloskunde van een algemeen ziekenhuis. Vrouwen worden liefst preconceptioneel gezien en daarna bij zwangerschap in eerste en laatste trimester. Vervolgens is er een controle door de kinderarts op de kinderpoli drie weken na de bevalling en een controle op de POP-poli zes tot acht weken na de bevalling door de gynaecoloog en de psychiater.
    Dit betekent een poliverrichting voor de gynaecoloog en een consult voor kindergeneeskunde en psychiatrie. Dit is dbc zorg, dus geen dbc ggz en dus geen aanvullende kosten voor de zwangere.
    Daarnaast biedt de POP-poli een klinisch kraambed aan op de afdeling Verloskunde om de moeders te coachen bij de omgang met hun pasgeborene en om eventuele effecten van psychofarmacie op de pasgeborene te beoordelen.
    Met deze opzet zijn er geen additionele kosten voor de zwangere en wordt ze gezien in een voor deze problematiek logische setting. POP-polipatiënten zijn er tevreden over.
    prof. dr. A. Honig, psychiater Sint Lucas Andreas Ziekenhuis (SLAZ)/VUmc

    dr. M. Heres, gynaecoloog SLAZ

    dr. H. Wennink, kinderarts SLAZ, Amsterdam

  • A. Glazenborg

    psychiater, Groningen

    De afgelopen maanden begon ik te denken dat het buiten de GGZ niemand interesseert dat onze patiënten een extra eigen bijdrage van 200 euro moeten betalen. Het land zou te klein geweest zijn als deze discriminerende maatregel alleen zou gelden voor, ...ik noem maar wat, vrouwen met borstkanker of patiënten met type 2 diabetes.
    Het artikel over de POP-poli geeft aan dat het leed ook elders gevoeld wordt. De auteurs dragen echter als oplossing aan dat er een uitzonderingspositie moet komen voor zwangeren. Dat is ronduit naïef en kortzichtig! Het is namelijk evenzeer discriminerend omdat het suggereert dat er bij zwangeren een grotere medische noodzaak voor behandeling is dan bij alle andere patiënten die bij de GGZ in zorg zijn. Dat verschil is er in werkelijkheid niet, maar het geeft wel aan hoe er binnen de andere specialismen gedacht wordt. De auteurs zouden niet hebben moeten pleiten voor een uitzonderingspositie, maar zouden fel hebben moeten pleiten voor een principiële gelijkheid van verschillende patiëntengroepen. Overigens ben ik van mening dat ook de somatische vakverenigingen zich in deze kwestie een lafhartige houding aanmeten door stilzwijgend het beleid van Schippers aanvaarden. Wie zwijgt, stemt toe.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.