KNMG-voorzitter: De positie van de dokter verandert, maar zijn professionaliteit niet!

De afgelopen jaren zijn er grote veranderingen in de zorg opgetreden. Veranderingen die van invloed zijn op de positie van de dokter. Wat betekenen die veranderingen voor de professionaliteit van de dokter?

De samenleving eist in toenemende mate en in alle sectoren een optimale prijs-kwaliteitverhouding van producten en diensten. Ook artsen worden verplicht externe verantwoording af te leggen over kwaliteit van zorg, zorgprestaties, bejegening, toegankelijkheid en bereikbaarheid, maar ook over fouten, missers en complicaties. Het is niet meer maatschappelijk acceptabel dat artsen doen wat hun goeddunkt zonder op medische richtlijnen of op de prijs te letten. De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) ziet hier steeds nauwlettender op toe. Dat is een goede ontwikkeling, want in het belang van patiënten.

De Zorgverzekeringswet die in 2006 is ingevoerd, is een van de wettelijke instrumenten om deze doelen te verwezenlijken. Het toezicht vanuit de zorgverzekeraars wordt veel intensiever dan voordien. De gereguleerde marktwerking en de zwaardere rol voor de zorgverzekeraars zorgen voor veel meer externe financiële druk op zorgaanbieders om te voldoen aan eisen zoals het expliciteren van prestaties en doelmatiger handelen.

Het tweede wettelijke instrument is de Wet Markt­ordening Gezondheidszorg. Deze moet de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) instrumenten geven om toezicht op de marktwerking te houden. Dit toezicht is  primair bedoeld voor de consument, die werkelijk iets te kiezen moet hebben en daarvoor over relevante informatie en mogelijkheden moet beschikken. Daarvoor maakt de NZa regels waar artsen en verzekeraars zich aan moeten houden. De NZa kan zorgaanbieders sturen door hen aan te zetten tot het geven van informatie over hun zorgaanbod en hen te stimuleren tot het aangaan van concurrentie. De Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) houdt in de gaten of er niet een te grote marktmacht ontstaat bij verzekeraars en zorgaanbieders. De NMa kan hiermee samenwerkingsverbanden in de zorg die behalve een kwaliteitsdoel ook een economische kant  hebben, de voet dwars zetten.

De drie toezichthouders bepalen de grenzen waar­binnen de zorgaanbieders (en verzekeraars) zich mogen bewegen. Er is dus geen open marktwerking, maar sterke regulering. Daarbinnen mag er niet te veel en ook niet te weinig concurrentie zijn, mogen de samenwerkingsverbanden niet te groot zijn en zeker niet te machtig, en moeten de zorgaanbieders zich trans­parant en toetsbaar opstellen ten aanzien van hun aanbod, hun kwaliteit en prestaties. De wetgeving en toezichtsautoriteiten die worden ingezet om een optimale prijs-kwaliteitverhouding en optimale transparantie in de zorg te bereiken zijn, kortom, indrukwekkend.

Een parallelle ontwikkeling is de toenemende aandacht vanuit de media. Er zijn steeds meer enquêtes over wie de beste zorg levert, de meest patiëntvriendelijke, of allebei. De resultaten worden door de media breed uitgemeten. Het gevaar is niet denkbeeldig dat artsen zich hieraan gaan spiegelen en meer gaan letten op het ‘scoren’ in de publieke opinie dan op de beste behandeling voor de indivi­­-duele patiënt.

Tijdens het KNMG-congres van 30 november 2005 stelde minister Hoogervorst van VWS de professionele autonomie van artsen ter discussie. Hij zei dat het een goede zaak is dat die autonomie door allerlei ontwikkelingen sterk is ingeperkt. In mijn column (MC 49/2005: blz. 1999) wees ik erop dat de professionele autonomie van artsen een groot goed is. Het is ingebed geraakt in noodzakelijke afspraken en regels, maar de essentie staat nog onverkort overeind. Inmiddels heeft de KNMG de handschoen opgepakt en ontwikkelt zij een geactualiseerd standpunt over de professionele autonomie. Dat kunt u eind 2006 verwachten.

Uw positie is sterk veranderd, want die is veel meer onderhevig aan eisen en toezicht vanuit de samenleving, verzekeraars en diverse autoriteiten. Maar wat onverminderd overeind blijft, is uw professionaliteit: de toepassing van kennis en vaardigheden die inherent zijn aan ons beroep, en onze professionele normen en waarden die ervoor garant staan dat wij ons op de best mogelijk wijze voor onze patiënten inzetten. Laat daaraan geen wettelijk instrumentarium, geen mediageweld en geen autoriteit buiten uzelf afbreuk doen!

Peter Holland, arts, voorzitter KNMG